فراماسونری به روایت اسناد ساواک

روتاری بنا به تعریف مؤسسان آن، به مفهوم چرخ های دوار یک کارخانه به هم پیوسته است که با چرخش هر دنده، چرخ دنده دیگر درمی آید و در نتیجه کل سیستم متحرک می شود. با این تعبیر کلوب روتاری بین المللی به دنبال ایجاد یک نظام به هم پیوسته و متشکل جهانی است که با اراده و حرکت دندانه های کلوب مادر تمام این سیستم جهانی در جهت منافع غرب به حرکت درآید.

اعضای کلوب روتاری در هر جامعه، از فعالان و نیروهای کیفی آن جامعه انتخاب می شوند و مأموریت اصلی آنها ایجاد حلقه اتصال با قدرت های غربی از طریق نظام بین المللی با کمک رجال سیاسی و کلان سرمایه داران می باشد.

سال های 50- 1340 سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) فعالیت شدیدی را برای کسب اطلاع از سازمان فراماسونری آغاز کرد. از آنجا که ساواک از بسیاری ماجراها باخبر است، لذا از گزارش های این سازمان می توان به عنوان منبع استفاده نمود. از دیدگاه ساواک، کلوب های روتاری و باشگاه های لاینز از سازمان های جنبی فراماسونری به شمار می روند. تفاوت باشگاه های روتاری و لاینز با فراماسونری در ماهیت سازمانی آنها نیست بلکه در ساختار اجرایی و صور ظاهری آن می باشد. دو باشگاه مذکور برخلاف انجمن های ماسونی که پنهان کاری، سایه بر فعالیت های آنها انداخته بود، محافلی علنی بودند و با مجوز رسمی مقامات اجرایی هر کشور تشکیل می شدند. یکی از اسناد ساواک اشاره ای به این موضوع دارد:

به: 321

منبع: 2179

از: 20/هـ/7

تاریخ وقوع: اخیراً شماره گزارش 43297/20/هـ/7

تاریخ رسیدن خبر به رهبر عملیات: 9/2/84

تاریخ: 10/2/84

موضوع: فراماسونری (اظهارات سید حسن امامی امام جمعه تهران)

دکتر عباس ریاضی کرمانی که با امام جمعه تهران در خصوص فراماسونری ملاقات کرده می گفت امام جمعه گفته است فراماسونری سازمان خطرناکی نیست و ما کوشش می کنیم تشکیلات آن را علنی کنیم و فعالیت آن را توسعه دهیم. امام جمعه گفته است چون فراماسونری به مذهب و ملیت افراد کاری ندارد هر کس با هر مذهب و هر ملیت می تواند در صورتی که واجد شرایط مخصوصی باشد در این سازمان عضویت پیدا کند مانند سازمان تسلیح اخلاقی و «سازمان لاینز» و کلوپ [کلوب] روتاری که تاکنون به صورت علنی فعالیت می کرده اند. امام جمعه گفته است سازمان سیا یک سازمان جاسوسی به نفع آمریکا می باشد در حالی که فراماسونری متعلق به کشور بخصوصی نیست.

توضیح رهبر عملیات: در مورد انتشار اسامی افراد عضور لژ فراماسونری و افراد وابسته به سازمان سیا قبلاً گزارشاتی فرستاده شده است.

عضویت و حضور زنان در باشگاه روتاری و لاینز برخلاف لژها ماسونی آزاد بود و حتی باشگاه های روتاریو لاینز ویژه زنان نیز در کنار باشگاه های مردان به تکاپوی خود ادامه دادند و حتی هر چند ماه یک یا چند هفته یک بار، جلسات مشترک به منظور تحکیم مودت و دوستی و تبادل افکار در ایران و جهان تشکیل می شد. حضور زنان در صحنه مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که ویژگی تحولات قرن بیستم است. در وجود باشگاه های روتاری و لاینز تجلی خاصی پیدا کرده است.

تفاوت دیگر فراماسونری با باشگاه های روتاری و لاینز، در پایگاه و نقش اعضای آنها می باشد. فراماسون ها بیشتر از میان قشر روشنفکر و تحصیل کرده و دارای مبانی فکری و ایدئولوژیک انتخاب می شدند در حالی که در باشگاه های روتاری و لاینز؛ غیر از افراد تحصیل کرده، مدیر کل ها و صاحبان شرکت ها و تکنوکرات نیز عضو می شدند. می توان گفت نظام سرمایه داری غرب حوزه فعالیت فراماسونری را به مسائل سیاسی و حوزه فعالیت باشگاه های فوق را به مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محدود کرده است.

روتاری در ایران

در اواخر سال 1332 یکی از روتارین های آمریکایی به نام دکتر کراتس به ایران آمد تا برای تشکیل کلوب های روتاری در ایران وارد عمل شود. او سرانجام توانست به واسطه هادی امیرابراهیمی که یکی از سرمای داران بود، با دکتر جهان شاه صالح استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و وزیر بهداری، سناتور مصطفی تجدد مالک و مدیر عامل بانک بازرگانی ایران و سناتور عباس مسعودی مالک و مدیر مؤسسه اطلاعات تماس حاصل کرد و نخستین کلوب روتاری را در ایران تشکیل دهد.

بعد از دکتر کراتس، یکی از اعضای «انجمن دوستداران آمریکایی خاورمیانه» به نام چارلز کولاک از بیروت وارد تهران شد و با دعوت از بعضی از سرمایه داران مانند ثابت پاسال، لطف الله حیّ، قاسم لاجوردی و استادان دانشگاه مانند دکتر جهان شاه صالح و دکتر نجم آبادی استاد دیگر دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و دیگران کلوب روتاری تهران را در سال 1335 افتتاح کرد. ابن کلوب کار خود را در پارک هتل تهران آغاز کرد. اولین رئیس این کلوب دکتر جهان شاه صالح بود.

باشگاه های لاینز (I.O.N.S.L)

باشگاه لاینز در سال 1917 توسط یکی از فراماسونرهای آمریکایی به نام «ملوین جونز» در شهر شیکاگو تأسیس شد و شعبه ای از ان در تاریخ پانزدهم فروردین 1336 در ایران افتتاح گردید و به زودی در حدود پنجاه شهر ایرانی شعبه هایی دایر کرد. اعضای این باشگاه ها در روزها ی پنجشنبه سوم هر ماه در یکی از هتل های تهران تشکیل جلسه می دادند. هدف ظاهری باشگاه های لاینز، گسترش نوع دوستی و حمایت از حقوق بشر کمک به انسان های ستم کشیده و از این قبیل است؛ ولی هدف واقعی و پشت پرده آنان همانند لژهای فراماسونری و کلوب های روتاری، برقراری جامعه جهانی و حکوت جهانی است. بسیاری از اعضای این باشگاه ها هم زمان عضو لژهای فراماسونری و کلوب های روتاری هم بودند. خسرو هدایت، رئیس شورای عالی مناطق لاینز ایران، ضمن دفاع از فراماسونری، همکاری لاینز را با فراماسونها انکار می کرد.

البته به روایتی دیگر، تاریخ دقیق تشکیل باشگاه های لاینز در ایران مشخص نیست. اما می توان حدس زد که این باشگاه ها از سال 1339 هجری شمس به بعد فعالیت داشته اند. سال مطبور سال فعالیت منطقه 354 الف لاینز در ایران است. مجمع جهانی لاینزها حوزه فعالیت خود را به چند منطقه تقسیم کرده بود و باشگاه های لاینز ایران در منطقه 354 قرار داشتند. خود این منطقه نیز از نظر جغرافیایی به چند قسمت تقسیم شده بود که با حروف ابجد نشان داده می شدند.

منطقه 354 الف، حوزه فعالیت باشگاه های تهران را در بر می گرفت و از سال 1353 منطقه 354 د از الف منشعب شده بود اما حدود جغرافیایی آن و منطقه های 354 ب و ج در دست نیست.

اعضای باشگاه های لاینز همچون روتارین ها و فراماسون ها ادعا می کنند، در امور سیاسی دخالت نمی کنند (در اینجا سندی از ساواک آورده ایم که خلاف این ادعا را ثابت می کند) و حوزه فعالیت آنها مسال اجتماعی، اقتصادی، خدماتی و فرهنگی است. باشگاه های لاینز برخلاف روتاری سخت گیری چندانی در عضویت چند نفر از مدیران و اشخاص برجسته یک شغل و صنف ندارند. از این رو در این نوع باشگاه ها ممکن است از یک صنف چند نفر عضویت پیدا کنند.

پنجمین مجمع لاینز ایران در اصفهان و به ریاست جعفر شریف امامی، رئیس شورای عالی لاینز ایران، تشکیل شد.

ساواک با زیر نظر گرفتن فراماسونرها از جمله حسین علاء به اطلاعاتی دست می یابد:

براساس سند شماره 2:

گزارش ساواک 21862/ 31

تاریخ وصول خبر: 29/2/41

منبع خبر: مأمور ویژه

تاریخ گزارش: 31/2/41

تقویم: ب- 1

یکی از محارم سردار فاخر حکمت اظهار می داشت که مسافرت های حسین علاء وزیر دربار شاهنشاهی به فارس و شیراز که ظاهراً تحت عنوان سالگرد «انجمن لاینز» صورت گرفته و به منظور انجام مأموریت سیاسی و مخفی است.

مشارالیه افزود انجمن لاینز که یکی از شعبات لژ بزرگ فراماسونری انگلستان است تحت عنوان انجام کارهای عام المنفعه بزرگ ترین دستگاه خبری دولت انگلستان در کشورهای دنیا محسوب می شود و آقای علاء وزیر دربار شاهنشاهی که خود از فرماسونرهای معروف و از اعضای بزرگ لژ لندن هستند و ریاست جوامع فراماسونری ایران را به عهده دارند، در این مسافرت به توصیه مقامات انگلستان دستورات محرمانه های به مأمورین نفوذی انگلستان در فارس که اکثراً بین عشایر دارای نفوذ و رهبری هستند صادر خواهد کرد، زیرا ممکن است روابط شاهنشاهی و دولت آقای امینی که به صورت مبارزه سیاست انگلستان و آمریکا در ایران درآمده است، وضع نامساعدی به خود گیرد. بدین ترتیب عشایر فارس طبق تعلیماتی که آقای علاء به آن خواهند داد برای دولت مرکزی اشکالات بزرگی فراهم خواهند کرد. گوینده افزوده است که اکثر رجال فارس و سران عشایر این منطقه غالباً فراماسون و تابع دستورات لژ بزرگ لندن هستند و طبعاً تابع نظر و دستورات آقای علاء خواهند بود و قرار است آقای علاء مدت 6 روز به عنوان بازدید از تخت جمشید در آنجا اقامت نموده و جلساتی با حضور دوستان خود تشکیل داده و سپس به کازرون و بوشهر و لارستان عزیمت نموده و به این طریق مقدمات شورش عشایر را علیه دولت فراهم نمایند. مهر فوق محرمانه در سد مذکور زده شده است.

باشگاه های لاینز حوزه تهران عبارتند از: باشگاه تهران، باشگاه شمال تهران، باشگاه یوسف آباد، باشگاه قلهک، باشگاه تجریش و باشگاه ری. باشگاه های لاینز فعالیت زیادی در میان جوانان و دانشجویان داشتند و سعی می کردند آنها را به سوی خود کشیده و کنترل کنند. یکی از برنامه های آن ها نفوذ در اردوهای عمران ملی دانشجویان بود که سرانجام موفق شدند مسئولیت هماهنگی اردوهای عمران ملی دانشجویان را به دست گیرند. دکتر محمد علی احمدی، از سران باشگاه های لاینز ایران و استاد دانشکده علوم اداری دانشگاه تهران و مدرسه عالی حسابداری مؤسسه علوم بانکی بود که مسئول هماهنگی اردوی عمران ملی دانشجویان شد. او در ضمن عضو لژ فراماسونری رازی هم بود. یکی از انجمن هایی که با واسطه باشگاه لاینز متصل به لژ بزرگ فراماسونری ایران می شود، انجمن سقراط است. جوانان توسط این انجمن جذب می شدند و به ظاهر درباره علم و ادبیات بحث می کردند. یکی از اعضای فعال آن اسماعیل رفعتی رئیس پیشاهنگی ناحیه 10 آموزش و پرورش تهران بود. باشگاه لاینز ایران، بخشی از فعالیت خود را در روزنامه اطلاعات به اطلاع عموم می رساند:

باشگاه لاینز ایران در منزل مهندس علی رضا امیر سلیمانی تشکیل جلسه داده که در این جلسه سید خلیل الله کازرونی رئیس باشگاه لاینز شمال هم حضور داشت. آنها 112 عدد تخت خواب به بیمارستان های روانی رازی و فیروزآبادی هدیه کردند. باشگاه شعبه ای هم در تجریش داشت که متعلق به شیرزنان لاینز بود و اعضای آن اغلب از زنان طبقات مرفه بودند. شعبه های دیگر آن عبارت بودند از: آریا، کورش، مهر، رستاخیز، همایون و جزء اینها. باشگاه لاینز نشریه ای با عنوان شیرنامه داشت که اخبار و رویدادهای آن را به چاپ می رساند و تا انقلاب اسلامی، در ایران منتشر می شد.

چهره های شاخص لاینز در مراکز فرهنگی

روش و سیاست لژهای فراماسونری در کشورهای جهان سوم از جمله ایران مبتنی بر شکار نخبگان سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی است. آنها تلاش می کنند با استحاله فرهنگ مذهبی در فرهنگی که به عنوان فرهنگ جهانی و بین المللی معرفی می شود گام به گام کشور را وابسته کنند و در قالب نظام آموزشی و مواد درسی نسلی را تربیت کنند که از هویت خود دور شود.

مطالعه جریان های فرهنگی و سیاسی 150 ساله اخیر ایران، این نکته را اثبات می کند که استعمار با جذب و ساماندهی استادان دانشگاه در لژهای فراماسونری، کلوب های روتاری و باشگاه های لاینز از توان و انرژی آنها در جهت مطامع خود بهره برداری کرده و با توزیع آنان در حوزه های فرهنگ، اقتصاد و سیاست، جامعه ما را به سمت اهداف خود کشانده است.

رؤسای دانشگاه تهران

از آغاز تأسیس دانشگاه تا تاریخ استقلال آن (سال تحصیلی 22- 1313) ریاست دانشگاه با وزیر وقت فرهنگ (دکتر مرآت) بود. پس از استقلال دانشگاه، تعیین رئیس آن انتخابی شد و برای نخستین بار دکتر علی اکبر سیاسی، عضو انجمن طرفداران حکومت جهان که خود قانون استقلال دانشگاه را به تصویب رسانده بود، به ریاست دانشگاه تهران نایل شد. به موجب این قانون رئیس دانشگاه از میان رؤسای دانشکده ها و براساس رأی شورای دانشگاه انتخاب و به فرمان شاه منصوب می گشت.

در سال 1322 در نحوه انتخاب رئیس دانشگاه تغییری پدید آمد، به این معنی که برحسب قانون جدید، رئیس دانشگاه به موجب رأی شورای دانشگاه از بین سه نفر از استادانی که رتبه هیچ یک از آنها از «نُه» استادی کمتر نباشد، به پیشنهاد وزیر فرهنگ و انتخاب شاه برای مدت سه سال منصوب می گردید. به موجب قانون جدید، از تاریخ 18 دی ماه 1333 دکتر منوچهر اقبال استاد دانشکده پزشکی و عضو کلوب روتاری و باشگاه لاینز، طبق رأی شورای دانشگاه و فرمان «شاه» به سمت ریاست دانشگاه منصوب گردید.

اعضای شورای سیاست گذاری دانشگاه تهران در دهه چهل دوازده نفر بودند که همگی عضو لژهای فراماسونری و روتاری و لاینز و سایر مراکز وابسته به این جریان ها بوده اند که مشخصاً مهندس هوشنگ سیحون (رئیس دانشکده هنرهای زیبا) عضو کلوب روتاری شمال و باشگاه لاینز فردوسی بوده است.

از میان اساتید دانشگاه در یک فهرست سی نفره که همگی عضو لژهای فراماسونری و روتاری و لاینز و سایر مراکز وابسته به این جریان ها بوده اند، افراد زیر عضو باشگاه لاینز بوده اند:

- دکتر منوچهر اقبال، استاد دانشکده پزشکی و عضو باشگاه لاینز

- دکتر خانبابا بیانی، مدیر گروه تاریخ دانشکده ادبیات و عض و لژ فراماسونری سعدی

- دکتر علی پاشا صالح، استاد زبان انگلیسی دانشکده ادبیات و مترجم سفارت آمریکا، عضو کلوب روتاری و باشگاه لاینز (برادر دکتر جهان شاه صالح رئیس دانشگاه تهران)

دانشگاه شیراز

قدرتمندترین فرد استان فارس، دکتر قربان، رئیس دانشگاه شیراز بود که حتی استانداران فارس که از میان نزدیکان دربار انتخاب می شدند، توان مقابله با او را نداشتند. وی غیر از ریاست دانگشاه شیراز، بیش از پنجاه شغل و پست کلیدی این استان را نیز در اختیار داشت. وی در سال 1342 به ریاست باشگاه لاینز استان فارس رسید. او از اعضای مؤسس کلوب روتاری شیراز نیز بود. ارتشبد حسین فردوست که کلیه فعالیت های اطلاعاتی و ضداطلاعاتی رژیم پهلوی را در دست داشت، دکتر قربان را در شمار عناصر و عوامل سازمان جاسوسی انگلستان می داند. دکتر قربان به عنوان یک بهایی و عضو فعال شبکه فراماسونری و روتاری، نظرات عناصر بیگانه و محافل استعماری مخصوصاً صهیونیست ها را در حوزه تعلیم و تربیت جوانان ایرانی اجرا می کرد و شدت وابستگی او به حدی بود که نام وی در لیست اعضای تمام انجمن دوستداران آمریکا و نظایر آن دیده می شود. در بین اساتید دانشگاه شیراز در یک فهرست نوزده نفره به نام دکتر محمد ساجدی استاد دانشکده پزشکی و عضو باشگاه لاینز نیز برمی خوریم.

حزب رستاخیز

حزب رستاخیز که در 11 اسفند سال 1353 تأسیس شد و تنها حزب رسمی در اواخر دوران پهلوی شناخته می شد، روی شاخ فراماسونرها می چرخید. ریم زهتاب فرد، عضو هیأت اجرایی موقت حزب رستاخیز، عضو لژ جمعیت یاران و باشگاه لاینز بوده است. روزنامه آیندگان در تاریخ 17/2/1354 اسامی 55 عضو هیأت اجرایی موقت حزب رستاخیز ملت ایران را چنین معرفی نمود: «لیلی امیرارجمند، جمشید آموزگار، مهناز افخمی، منوچهر آزمون، مصطفی الموتی، حسین تجدد، محمدرضا حریری، رحیم زهتاب فرد، احمد قریشی، رضا قطبی، مهدی قاسمی، منوچهر گنجی، قاسم لاجوردی، داریوش همایون، محمد معتضد باهری، جواد منصور، فرهنگ مهر، قاسم معتمدی، نصرالله مقتدر مژدهی، هوشنگ نهاوندی، پرویز ناتل خانلری، ناصر یگانه».

از اعضای 55 نفره اولین هیأت اجرایی موقت حزب رستاخیز، حداقل 26 نفر سابقه عضویت در لژهای فراماسونری و یا باشگاه ها روتاری و لاینز را دارند، اسامی برخی از آنان از این قرار است: جمشید آموزگار (عضو لژ ایران شاپیتر لژ آمریکایی ها و وابسته به باشگاه روتاری تهران مرکزی)، منوچهر آزمون (عضو فراماسونری) مصطفی الموتی (عضو لژهای تهران و ژاندارک و دانش و نیز رئیس باشگاه روتاری تهران مرکزی)، حیدرقلی برومند (عضو لژها دانش، ژاندارک و اصفهان)، محمدرضا حریری (عضو فراماسونری)، غلامرضا خیراندیش (عضو لژ کسری)، رحیم زهتاب فرد (عضو لژ جمعیت یاران و باشگاه لاینز)، منوچهر تسلیمی (معاون لژ ابوعلی سینا و دبیر لژهای مولوی و کمال سقراط)، احمد قریشی (عضو لژهای نور و میترا)، قاسم لاجوردی (عضو لژ ستاره سحر)، دکتر محمد معتضد باهری (عضو لژ تهران)، جواد منصور (عضو لژهای مولوی تهران، فروغی، کوروش و دانش و عضو باشگاه روتاری تهران مرکزی)، دکتر فرهنگ مهر (عضو لژها کاوه و سعدی و کمال اندیشه و فروغی و عضو باشگاه روتاری تهران مرکزی)، دکتر قاسم معتمدی (عضو فراماسونری)، دکتر نصرالله مقتدر مژدهی (عضو فراماسونری)، دکتر هوشنگ نهاوندی (عضو لژهای فارابی، آفتاب، فروغی و امیرکبیر و لژ بزرگ ایران و شیراز و عضو باشگاه روتاری رشت)، دکتر پرویز ناتل خانلری (عضو فراماسونری)، دکتر ناصر یگانه (عضو لژهای تهران، خیام، سعدی، دانش، کورش، فروغی، شاپیتر کورش و کمال سقراط و عضو باشگاه روتاری شمیران)؛ ناصر یگانه در سال 1973 به درجه مارک ارتقاء یافت. دکتر حبیب الله دادفر (عضو لژ سعدی)، دکتر منوچهر گنجی (عضور باشگاه روتاری تهران مرکزی) و داریوش همایون (فراماسون و عضو باشگاه روتاری تهران مرکزی). حال که با نوع فعالیت باشگاه لاینز تا حدودی آشنا شدیم، در ادامه با توجه به اسناد ساواک به طور خلاصه به معرفی اهداف، ساختار، تشکیلات، مؤسس، نحوه عضویت، طبقه بندی اعضا، منابع تأمین مالی و اقدامات آنان خواهیم پرداخت.

در بررسی سوابق انفرادی قبل از انقلاب، گاهی به عبارتی برمی خوریم که اعلام می نماید، شخص، عضو باشگاه ها، انجمن ها، جمعیت ها، کانون هایی به نام... بوده است که بعضاً عبارات و مفاهیمی که در برگیرنده نام و فعالیت دستجات و گروه هاست، روشن نیست. مطلب حاضر در مورد باشگاه لاینز تهیه شده که توضیحات زیر ضروری است:

1. در تدوین مقاله فقط از اسناد و پرونده های موضوعی ساواک استفاده شده است.

2. به نظر می رسد مطالب مطروحه به اندازه کافی گویا می باشد، لذا از تحلیل مطالب خودداری شده است.

3. لاینز به معنای شیران است.

4. لئو به معنای شیر جوان است.

نشریه مطالعات تاریخی شماره 28