پیشنهادهای یک گردشگر روسی برای تولیدات محصولات کشاورزی جهت صادرات

- این سند گزارشی ازاوضاع اقلیمی سیستان و پیشنهادهای یک گردشگر روسی برای تولیدات  محصولات کشاورزی آن ناحیه و امکان صادرات آنها.

- در زمانهای طولانی منطقه سیستان به انبار غله ایران مشهور بود.

----------------------

مشخصه سند: GH1322-K25-P6

تاریخ: 13/11/1282 هجری شمسی

سابقاً جزو راپورتها(1) عرض شده بود که دو نفر سیاح(2) یکی روسی دیگر امریکایی به رفاقت یکدیگربه  سیستان آمده و فدوی(3) آنها را تصادفاً روزیکه همان وقت به شهر رفته بودم در بازدید قونسل روس ملاقات کردم زیرا آنجا منزل داشتند روز سیزدهم این ماه در ضمن گردش بار دوم به کمیسیون(4) آمدند امریکایی به کمیسیون(4) انگلیس رفت منزل کرد و روز بعد از فدوی(3) دیدن نمود اسمش آقای چیکتن است و طبقات الارض شناسی(5) است با چند نفرامریکایی دیگر در ترکستان(6) تجربیات علمی می کرده اند؟ یکی به سیستان می آمد.

اما مسافر روس اسمش بازیل یانتچوتسکی اهل پطرزیورغ(7) و دارالفنون آنجا و در عشق آباد به سمت مستشاری یا آتاشکی(8) حکومت ماورای خضراء(9) بوده است این روس به کمیسیون دولت علیه ایران وارد و پیاده شد و یک شبانه روز مهمان فدوی بود یک شب هم هم کمیسرانگلیس از او و فدوی مهمانی نمود در سر شام گرچه دعوت رسمیتی نداشت کرنل ماکماهون تستی(10) به سلامتی شاهنشاه ایران و چار روسیه(11) و ادوارد هفتم پادشاه انگلستان نمود ایستاد ادان؟ روز بعد این دو مسافر به شهر مراجعه کردند که از آنجا به عشق آباد بروند این دو مسافر اغلب سیستان را گردش نموده اند.

دیروز پانزدهم صاحبمنصبان(12) کمیسیون انگلیس به طرف شمال هامون پوزک(13) که ملک افغانی است به اتفاق کمیسر افغان آخوندزاده چهار روزه به شکار مرغ آبی (مرغابی) و غیره رفتند مدلول تلگراف رمز مفصل دایر به خلیج فارس را من غیر رسم(14) به کمیسر انگلیس اظهار داشتن از این طرف طرف خیلی خوشوقت شدند و برای سوءاتفاق تدسف نمودند حالا از بنده پرسیده و وعده داده اند که جواب این رفتار ناگوار را به دهند.

از کابل کماکان در باب قطع و فصل کار حدود اینجا هنوز جوابی نرسیده است

----------------------

(حاشیه سمت راست صفحه1)

در شهر سیستان شهرت دارد که حکام به دربار احضار شده اند حتی جناب حشمت الملک هم ولی ایشان حتی المقدور طفره خواهند زد امسال یک باران و یک برف خیلی خوب در سیستان شدولی خوب است دیگر نشود زیرا آب خیلی زیاد دیم است که اندک خرابی برساند زیرا سد ها از آنجا که باید محکم بکنند نکرده اند

----------------------

صفحه 2:

این سیاح روس می گفت اگر پنبه کاری خوب در سیستان بشود ما خیلی خریدار هستم و شعبه بانک خیال این معامله را دارد. چند چیز است که در سیستان بد زراعت می شود باید اصلاح کرد و چند چیز خیلی  لازم است که اصلاً زراعت نمی شود . منجمله پنبه و تنباکو و حبوبات خیلی بد زراعت می شود و ربع آنچه باید محصوی بدهد نمی دهد

ملک سیستان برای زراعت برنج و نیل(15) و خرما و مرکبات حتی نیشکر خیلی خوب است و هیچیک اینها کشت و زرع نمی شود و حال انکه تمام اینها منابع بزرگ ثروت مملکت است اگر عمر و اجازه باشد خیال دارم برنج کاری را دایر نمایم و برای کشت پنبه و تنباکو زارع عامل از کاشان به طلبم برای خرما و مرکبات از طبس مخصوصاً مخصوصاً برای کشتن (کاشتن) وسمه (16) یعنی نیل که همان رنگ ریش است باید از کرمان یا دزفول تخم و زارع خواست ولی عمل آورنده نیل را باید از کرمان یا دزفول تخم و زارع خواست ولی عمل آورنده نیل را باید توسط جنرال قونسلگری(17) از هندوستان اجیر نمود. زیرا نیل کاری در دزفول خیلی است و بسیار هم خوب می شود فقط عمل آورنده های محلی بسیار بد نیل را می پزند که به مراتب از نیل هند پست تر و لهذا اعتبار و خریدار چندانی ندارد و خیلی هم ارزان به فروش می رسد زمین سیستان گویا برای نیل و برنج خلق شده است خلاصه این ملک که تاکنون مثل الماس میان معدن مجهول الحال بوده است اصلاحات بسیار لازم دارد و همه سهل است فقط و توجهی می خواهد مردم هم خالی از استعداد نیستند هرگاه اندک آزادی از اوضاع حالیه پیدا کنند و بدانند دهات کل یوم از آنها منتزع و به دیگری واگذار نمی شود و با مربی صحیح دل می سوزانند و خیلی آباد می کنند زیرا چنانچه سابقاً عرض شد بهترین جواهر سلطنت ایران همین سیستان کوچک و بی اسم است ولی استقبالش خیلی روشن است

----------------------

وسط صفحه 1 و 2 :

حالا تمام فایده دولت از سیستان  فقط از جو و گندم است از آنهم چیز قلیل به دولت نمی رسد گندم خرواری پنج تومان جو سه تومان و نیم است که فدووی خود فروخته ام تا میزان معلوم باشد  به این حساب غله دولت که چهارده هزار و هشتصد و کسری خروار می شود قیمت امساله اش شصت هزار تومان است  زیرا از اول خرمن  تاکنون همین قیمت بوده  غیر از دو برابر دیگر که بی اسم است

----------------------

بالا صفحه 2:

با زراعت نیل و برنج و تنباکو و (پنبه صحیح)  هر کدام معادل این مبلغ می توانند به دولت بدهند مطلب بسیار ولی

چون نقداً خارج از صدد است همین قدر جسارت شد

امضا: فدوی عبدالحمید قراول؟

**********

توضیح در مورد لغات :

(1) راپورت: گزارش، خبر

(2) سیاح: کردشگر

(3) فدوی: فدایی، (تعارفات نامه نگاری خطاب به دریافت کننده نامه)

(4) کمیسیون: در اینجا به معنی دفتری که امور تعریف شده ای پیگیری می کند

(5) طبقات الارض شناسی: زمین شناسی

(6) ترکستان: منظور نویسنده نامه در اینجا معلوم نیست کجاست زیرا ترکستان سرزمین بزرگی است در آسیای میانه شامل کشورهای چین، قرقیزستان، قزاقستان، ترکمنستا و شمال افغانستان فعلی است.

(7)  پطرزیورغ: سن پطرزبوگ فعلی، البته در ادبیات قدیم «پتل پور» هم گفته شده است.

(8) آتاشکی صحیح آن آتاشه: کارمند سفارت با مأموریت خاص، وابسته نظامی، وابسته فرهنگی

(9) ماورای خضراء: منطقه بالای دریای خزر

(10) تستی: ؟

(11) چار روسیه: تزار روسیه، پادشاه روسیه

(12) صاحب منصبان: افسران نظامی از ستوان سه به بالا

(13) هامون پوزک: دریاچه ای فصلی در مرز ایران و افغانستان

(14) من غیر رسم: غیرمعمول، غیررسمی

(15) نیل: گیاهی است که در مناطق گرم می روید و از آن رنگ نیلی (آبی) بدست می آید

(16) وسمه: گیاهی است که از آن رنگ برای آرایش ابرو (ارزش دارویی دارد)

(17) جنرال قونسلگری:

موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی

صفحه دوم سند