دکترین فراپیرامونی اسرائیل در آفریقا

سابقه و گستره حضور رژیم صهیونیستی در آفریقا

راهبرد اسرائیل در آفریقا بر ابعاد امنیتی و دفاعی تعریف شده است. در قالب این راهبرد رژیم صهیونیستی نسبت به منطقه دریای سرخ حساسیت راهبردی و حیاتی دارد. این رژیم با تأسیس شرکت‌هایی در زمینه‌های صنایع، کشاورزی، پرورش ماکیان و دام، آموزش کشاورزی و حمل و نقل دریایی، شرکت‌های هواپیمایی و... در قاره آفریقا نفوذ نموده است. تل‌آویو مبارزه با اسلام را یکی از اصول و سرفصل‌های راهبرد کلان خود در آفریقا می‌داند و از اقلیت‌های یهودی در کشورهای آفریقا حمایت می‌کند و سعی دارد آنها را به هرم قدرت نزدیک کند. کارشناسان اسرائیلی که تحت پوشش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به کشورهای این قاره اعزام می‌شوند اهداف جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات را تعقیب می‌کنند. در صفحات ۵۲۷ تا ۵۲۹ کتاب «استراتژی پیرامونی اسرائیل» به این موضوع پرداخته شده است:

براساس استراتژی توسعه‌طلبانه رژیم صهیونیستی، دکترین حاشیه‌ای یا سیاست پیرامونی رهبران و سران اسرائیل، محدود به چند سرزمین یا کشور حاشیه یا پیرامون فلسطین اشغالی نیست. بلکه آن‌گونه که راهبرد صهیونیستی اقتضا می‌کند، این کشورها و مناطق ممکن است در شمال، شرق، جنوب و غرب آسیا، یا در هر کجای آفریقا واقع شده باشند. در قاموس صهیونیسم، این شرایط و موقعیت رژیم صهیونیستی است که مرزها و محدوده‌های این استراتژی را تعیین و ترسیم می‌کند. براین اساس، دیدگاه ایسر هارل سرجاسوس کهنه‌کار موساد درباره دخالت اسرائیل در امور آفریقا خواندنی است:«اروپاییان، آفریقا را ترک کرده بودند و راه برای ورود هر کس دیگری باز بود. از بین سفیدپوستان کس دیگری جز ما نمی‌توانست به آنجا برود. ما به این دلیل می‌توانستیم این کار را بکنیم که آنها به نیات ما به عنوان اهدافی امپریالیستی سوءظن نداشتند. ما تنها کسانی بودیم که در آنجا جای پا و سر پلی داشتیم.»(۱) به نوشته منابع غربی، گستردگی علاقه اسرائیل را به آفریقا در اواسط دهه ۱۹۶۰، می‌توان به خوبی از خلال سوابقی که بازماندۀ یکی از افسران بانفوذ اسرائیلی به نام اسرائیل لیور(۲) دریافت. لیور در سال ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶ مسافرت‌هایی به این خطۀ تازه‌یافته اسرائیل داشت. او به عنوان منشی امور نظامی لوی اشکول نخست‌وزیر وقت اسرائیل، به همراه اوراهام تامیر(۳) ژنرال ارتش اسرائیل، مأمور بررسی چگونگی این روابط نزدیک‌تر با ارتش‌های قاره سیاه بود. آن‌گونه که لیور بعدها آشکار ساخت: کمک نظامی و غیرنظامی اسرائیل به دولت‌های آفریقایی در آن هنگام به حداکثر خود رسیده بود. تقریباً در همه کشورها اسرائیلی‌هایی بودند که در سیستم‌های نظامی و غیرنظامی [به ویژه اطلاعاتی] به آنها یاری می‌کردند.(۴)

در این سال‌ها یوری(اوری) لوبرانی(۵) سفیر اسرائیل در اوگاندا بود و با ایدی(عیدی) امین رئیس وقت ستاد ارتش آن کشور (که بعدها رئیس‌جمهور شد) ارتباط نزدیک پیدا کرده بود. به‌گونه‌ای که پس از حضور فرستادگان نظامی اسرائیل به اسامی، اسرائیل لیور، اوراهام تامیر، لوبرانی سفیر اسرائیل و بارلو(۶) سرپرست هیأت نظامی، قبل از ملاقات جمعی با ایدی امین، به آنها گفته بود که این شخص «آدم ما»، یعنی مأمور یا مزدور اسرائیل است. و به نوشته منابع غربی، از قول سفیر اسرائیل: اگر هم هنوز «آدم ما» به شمار نمی‌رفت، بعداً به عامل اسرائیل تبدیل شد.(۷) یک سال پس از این سفر، مجدداً اسرائیل لیور همراه با لوی اشکول نخست‌وزیر وقت اسرائیل، به تعدادی از کشورهای آفریقایی مسافرت کرد. در این سال، ایدی امین رئیس ستاد ارتش اوگاندا بود و از هیأت بلندپایه اسرائیلی استقبال رسمی به عمل آورد. هیأت اسرائیلی به سرپرستی لوی اشکول، سپس به سنگال و بعد ساحل عاج و نیز زئیر(۸) رفتند. هیأت اسرائیلی در زئیر در مراسم نظامی و رژه که برای جشن استقلال این کشور برپا شده بود شرکت کردند.

پس از دیدار مقامات اسرائیلی با رئیس جمهور ژنرال جوزف موبوتو و مسئولان زئیر، روابط طرفین مستحکم‌تر شد. البته پیش از این، در تاریخ ۱۹۶۳ جوزف کازاوُبو جانشین پاتریس لومومبا، به اسرائیل سفر کرده بود. و در همین سال کارشناسان اسرائیلی برای آموزش گروهی جهت نگهبانی از کاخ رئیس‌جمهور زئیر به آن کشور اعزام شدند و دویست و پنجاه نظامی از آنجا برای فراگیری تعلیمات نظامی و بلکه اطلاعاتی به اسرائیل اعزام شدند که ژنرال جوزف موبوتو فرمانده وقت ارتش (و رئیس‌جمهور بعدی) نیز این عده را همراهی می‌کرد. موبوتو در این سال‌ها با یکی از مأموران موساد به نام مایر (مه‌یر) میوهاس(۹) ارتباط بسیار نزدیکی برقرار کرده بود.(۱۰) به نوشته منابع غربی، دوستی میوهاس جاسوس اسرائیلی با موبوتو به مدت سی‌وپنج سال حفظ شد. در سال ۱۹۶۴ موبوتو با کمک سازمان جاسوسی و اطلاعاتی آمریکا(سیا) قدرت را در زئیر به دست گرفت و نام خود را به موبوتو سسه‌سکو(۱۱) تغییر داد. او در این دوران به یکی از پولدارترین افراد جهان تبدیل شد و ثروت دوست اسرائیلی او یعنی مایر میوهاس، جاسوس موساد، نیز همراه وی افزایش پیدا کرد و در دهه ۱۹۸۰ او دائماً قدرتمندتر می‌شد. و به قول یکی از مفسران اسرائیلی، مطمئناً میوهاس به عنوان یکی از مؤثرترین فرستادگان پنهان اسرائیل در خاطره‌ها خواهد ماند.(۱۲)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

پانوشت‌ها:

۱- ارتباط خطرناک(داستان ناگفته رابطه پنهان ایالات متحده و اسرائیل)؛ اندرو ولسلی کاکبورن؛ ص ۱۷۴.

2-Israel Lior

3- Avraham Tamir

۴- همان منبع؛ ص ۱۷۶.

5- Uri Lubrani

6- Bar Lev

۷- همان منبع، ص ۱۷۶.

۸- پیش از این به کنگو معروف و شناخته شده بود.

9- Meir Meyouhas

۱۰- ن. ک: همان منبع؛ ص ۱۷۸.

11- Sese Seko

۱۲- همان منبع، ص ۱۷۹. درباره موضوع میوهاس، ن. ک: استوارت استیون.

منبع: استراتژی پیرامونی اسرائیل؛ محمدتقی تقی‌پور؛ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛ صص ۵۲۷ تا ۵۲۹

برای کسب اطلاعات بیشتر در این‌باره به اینجا مراجعه فرمایید