همایش یکصدودهمین سالگرد انقلاب مشروطه در آذربایجان به روایت اسناد

همایش یکصدودهمین سالگرد انقلاب مشروطه در آذربایجان به روایت اسناد در آرشیو ملی ایران برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران شهرام یوسفی‌فر، معاون اسناد ملی در این همایش گفت: با اینکه صد و ده سال از مشروطیت گذشته، اما ضرورت بازخوانی آن از دست نرفته و یکی از ضرورت‌های پرداختن به این موضوع بحث اسناد است؛ چیزی که در برخی از موضوعات اجتماعی به آن توجه نمی‌شود.

وی با اشاره به موضوع این همایش مبنی بر «بازنگری و تجربه مشروطیت بر اساس اسناد»، خاطرنشان کرد: بازخوانی تجربیات تاریخی از یک سو مبتنی بر اسنادی است که تازه به دست آمده و از سوی دیگر بر یافته‌هایی که از این اسناد استخراج می‌شود، متکی است.

او در ادامه گفت: اسناد و مدارکی که در باب مشروطیت به دست آمده، ایجاب می‌کند تا نگاه متفاوتی به این موضوع داشته باشیم. از جمله بخشی که به زندگی روزمره مردم در دوران مشروطیت مربوط است؛ موضوعاتی همچون امنیت و ناامنی، اخلاق اجتماعی، حوزه‌های اقتصادی مانند کار، تولید و بیکاری.

یوسفی‌فر تاکید کرد: هنوز اسناد منتشر نشده در حوزه مشروطیت وجود دارد؛ در نتیجه این بحث پایان نیافته و نیازمند پژوهش و بازخوانی دوباره است.

پس از آن علی ططری، دبیر علمی همایش با اشاره به اهداف برگزاری یکصدودهمین سالگرد انقلاب مشروطه در آذربایجان به روایت اسناد گفت: به زعم بسیاری از پژوهشگران تاریخ، جنبش مشروطه در زمره مهم‌ترین حوادث در تاریخ معاصر است که هنوز بسیاری از جوانب آن روشن نشده است؛ به ویژه اسناد مربوط به آن. او در ادامه گفت: بحث مشروطه بحث امروز ما نیز هست.

ططری به نگهداری بسیاری از اسناد مربوط به مشروطیت در خارج از کشور اشاره کرد و گفت: هنوز نقش تجار، روحانیان و روشنفکران در این زمینه مشخص نیست و هنوز به تحلیل منطقی جامعی نرسیده‌ایم.

وی افزود: هدف دیگر این همایش ایجاد فعالیت و پویایی در دانشگاه‌ها و شهرستان‌هاست. این بحث باید به دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و مراکز علمی کشیده شود و ماحصل آن نیز باید تولیدات علمی و کاربردی باشد.

دبیر علمی همایش تاکید کرد: البته بانک‌های اسنادی باید عهده‌دار این بخش شوند و اسناد را به سهولت در اختیار دانشجویان، محققان و پژوهشگران قرار دهند. او گفت: ما حتی با برخی مراکز از جمله مجلس و سازمان اسناد و کتابخانه ملی هماهنگ کردیم تا اسناد به صورت رایگان در اختیار دوستانی که روی این موضوع کار می‌کنند قرار بگیرد.

ططری سومین هدف برگزاری این همایش را انتشار مقالات و پژوهش‌های جدید دانست. او به همایش مشروطیت در اصفهان نیز اشاره کرد و گفت: حدود 30 مقاله بسیار خوب در هر دو همایش مربوط به مشروطیت در اصفهان و آذربایجان تولید شده که قرار است تا پایان سال مجموع این مقالات در یک کتاب منتشر شود.

او اظهار کرد: هنوز برخی از مسائل تاریخ معاصر در جنبش مشروطه باقی مانده و دور تسلسل در تاریخ جاری است؛ اما جایگاه جنبش مشروطه کمک به برون رفت از این رخوت تاریخی است، البته مشروط به اینکه رویکردی آینده‌گرا داشته باشد.

در ادامه این همایش موسی غنی‌نژاد؛ اقتصاددان و عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه صنعت نفت تاکید کرد: نهضت مشروطه یکی از مهم‌ترین بزنگاه‌های تاریخ معاصر است و این داستان هنوز هم تمام نشده. او افزود: البته باید توجه داشت که مشروطه یک جنبش بود، نه انقلاب.

وی از منظر اقتصادی و سیاسی به دو گرایش کلی در مشروطه اشاره کرد و گفت: یک گرایش اصلاح‌طلبانه یا به قول امروزی‌ها محافظه‌کارانه است؛ کسانی که عمدتا در خارج از کشور تحصیل کرده بودند. آنها درون قدرت حاکمه بودند و مهمترین اسناد مشروطیت از جمله متمم قانون اساسی هم توسط آنها نوشته شده بود. گروه دیگر افراطی‌ها یا رادیکال‌ها بودند که از مبارزان جامعه مدنی محسوب می‌شدند.

غنی‌نژاد، در بخش دیگری از سخنان خود به بحث تیول داری اشاره کرد و گفت: تیول داری هنوز هم بحث نویی است و امروزه به صورت دفکتو مشاهده می‌شود.

رحیم رئیس‌نیا، مترجم، نویسنده و پژوهشگر سخنران دیگر این همایش بود که که مقاله‌ای را با عنوان «سعید سلماسی و سرگذشت و سرنوشت یک طبقه با استناد به مطبوعات چاپ تبریز عصر مشروطه» ارائه کرد.

سیروان خسروزاده، عباس قدیمی قیداری، منیژه صدری، کامران صفامنش و توران طولابی از دیگر سخنرانانی بودند که در همایش یکصدودهمین سالگرد انقلاب مشروطه در آذربایجان به روایت اسناد صحبت کردند.

گفتنی است در بخش دیگری از این مراسم از کتاب‌های «باکو و انقلاب مشروطیت در ایران» اثر رسول پورزمانی، «روزشمار محاصره تبریز و اعاده مشروطیت به روایت اسناد منتشر نشده» اثر سجاد جمشیدیان و نادر پروانه، «مشروطیت و شیخ اسماعیل هشترودی» اثر حداد علامی و «در خوشاب در تاریخ مشروطیت» اثر پروین آشتیانی رونمایی شد.

لازم به ذکر است این همایش با مشارکت موسسه تاریخ و فرهنگ دیار کهن، مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران (مهتاب)، سازمان اسناد و کتابخانه ملی و پژوهشکده اسناد برگزار شد.