16 دی 1392
کاوش تاریخ و فرهنگ کُردها در «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا»
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اسماعیل شمس در «سرسخن» شماره 188 «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» با عنوان «ضرورت پژوهش درباره تاریخ و فرهنگ مردم کرد» نوشته است: «گرچه دیدگاه‌های متعددی درباره ریشه و تبار کردان مطرح شده است، ولی به نظر می‌رسد که درست‌ترین تعبیر متعلق به مینورسکی باشد که کردها را آریایی و از «نوادگان مادها» می‌خواند. مردم کرد از نظر سیاسی تابع حکومت‌های مرکزی حاکم بر ایران و سپس خلافت اسلامی بوده‌اند. بنابراین آن‌ها تا قرن دهم هجری هرگز به زبان کردی ننوشته‌اند و تمام آثارشان به زبان‌های فارسی و عربی است. حتی پس از قرن دهم هجری زبان فارسی همچنان زبان ادبی و فرهنگی کردها باقی ماند.»
گفت‌وگو با استاد کاوه بیات، احسان هوشمند، سالار سیف‌الدینی و حبیب‌اله اسماعیلی در «نشست» این شماره با موضوع «مردم‌شناسی تاریخی ایران با تاکید بر قوم کرد» آمده است. بیات در این‌باره می‌گوید: «الان متاسفانه شاهد این هستیم که مثلا از کردها به‌عنوان قومی کاملا مشخص و مجزا از سایر اقوام و مردم ایران یاد می‌شود و بر همین اساس نتیجه‌گیری‌ها و تعبیرهایی خاص می‌شود. ولی اگر به تاریخ خودمان مخصوصا تاریخ معاصر که خاستگاه برآمدن چنین تعاریف جدیدی است، نگاه کنیم تفاوت‌های زیادی، نمی‌بینیم.»
احسان هوشمند نیز معتقد است: «یک مساله جالب دیگر در زمینه تولید دانش وجود دارد و آن این است که تمام واکنش‌های ما نسبت به موضوعات تدافعی است، یعنی حمله‌ای یا اتفاقی صورت می‌گیرد، تاریخی جعل می‌شود و ما تازه به فکر می‌افتیم که حالا باید چه کاری انجام دهیم و واکنشمان به‌عنوان یک واکنش پیش‌گیرانه نیست.»
«اقلیم ایرانیان کرد» به‌قلم جعفر حق‌پناه و «تاثیر جنبش‌های سیاسی منطقه‌ای بر روایت‌های فرهنگی ـ تاریخی کردها» سالار سیف‌الدینی دو مقاله «نظرگاه» را تشکیل می‌دهند. در بخشی از مقاله سیف‌الدینی آمده است: «عمده‌ترین معضل کاربرد مفهوم «قومیت و گروه قومی» تعریف‌نشدگی و ابهام آن است و اغلب پژوهشگران نیز سعی کرده‌اند از تعریف دقیق آن شانه خالی کنند اما فرهنگ‌های سیاسی‌ای که به مفهوم جدید قومیت اشاره کرده‌اند، آن را ناظر به ویژگی‌های جسمانی، نژادی و مفهومی برای تمیز دادن گروه‌های ملی دانسته‌اند.»
«کنکاش» این شماره چهار مقاله دارد. در بخشی از مقاله «قیام شیخ عبیدالله شمزینی» به‌قلم یونس صادقی نوشته شده است: «شیخ عبیدالله نهری یا شمزینی یکی از بزرگترین رهبران مذهبی کرد و از پیروان و اقطاب مشهور طریقت نقش‌بندی در نیمه دوم سده سیزدهم هجری در کردستان عثمانی بود. نیاکان شیخ که به سادات نهری معروف بودند، از ناحیه حکاری به منطقه نهری نزدیک مرزهای آذربایجان در ایران، مهاجرت کردند.»
در متن مقاله «تاریخ و جغرافیای کرد فیلی در عراق» نوشته حسین علی‌بیگی آمده است: «نویسنده بر این عقیده است که ساکنان شهر کوفه در پایان حکومت اموی غالبا کرد بودند و آن‌ها بودند که به ابومسلم خراسانی کمک کردند تا دولت اموی را سرنگون کند، اما در این‌باره منبعی را معرفی نکرده است.»
«واقع شدن منطقه زاگرس در حد فاصل چهار پایتخت بزرگ ایران در دوران باستان، یعنی شوش، تخت جمشید، هگمتانه و تیسفون مساله ارتباط بین این شهرها و ایجاد جاده‌ها و راه‌هی مواصلاتی را به‌دنبال داشته است.» این متن نیز بخشی از مقاله «ایلام در آیینه آثار باستانی» به کوشش ابراهیم بوچانی است.
ابوالقاسم مرادی نیز در بخشی از مقاله‌اش با عنوان «ریخت‌نگاری آیین‌های نمایشی بومی مردم کمیجان» می‌نویسد: «در نقد کتاب باید گفت که پس از نام کمیجان، فقط واژگان تات‌ها و مادها عنوان شده است. کتاب درصدد بیان آیین‌هایی است که بیشتر آن‌ها را برای مادها و تات‌ها می‌داند، در حالی‌که امروزه بسیاری از این آیین‌ها در آذربایجان و مناطق دیگر آذری‌نشین نیز اجرا می‌شود.»
«بازتاب» این شماره با مقاله‌ای از امید اخوی با عنوان «آموزش و پرورش ایران در روزگار قاجار» آغاز شده است. «دوگانگی تبار اندیشه‌ای دو جنبش» به‌قلم شادی معرفتی کتاب «بررسی تطبیقی جنبش‌های اسلامی الجزایر و تونس» را نقد می‌کند. صغری یاری‌قلی در مقاله‌ای با نام «ارامنه و انقلاب مشروطه» کتابی با همین نام را نقد و بررسی کرده و مقاله پایانی این بخش از میثم غلامپور، «زندان از یاد رفته» نام دارد که به کتاب «قزل‌قلعه؛ زندان سرخ پهلوی» می‌پردازد.
«نشست نقد و بررسی کتاب» با حضور جواد صفی‌نژاد، جمال‌الدین موسوی، حبیب‌اله اسماعیلی و هوشنگ انوری به بررسی کتاب «وصف ایران در نقشه‌های دوره اسلامی» اختصاص دارد. انوری در این نشست می‌گوید: «نقشه‌های دوره اسلامی نقش زیادی در تکامل تاریخ کارتوگرافی دنیا داشته‌اند و پیونددهنده مکتب یونان باستان با جغرافیا و نقشه‌کشی جدید در اروپا هستند.»
صفی‌نژاد نیز در این نشست بیان می‌کند: «نجیب بکران حدود 225 سال قبل از اروپاییان، رنگ‌آمیزی نقشه‌ها را انجام داده است و جهان‌نامه‌اش هم در دست ما وجود دارد و می‌توانیم به آن استناد کنیم.»
موسوی نیز معتقد است: «همان‌گونه که جناب استاد صفی‌نژاد فرمودند این کتاب به تعبیر ایشان به شیوه سلطنتی چاپ شده است، ولی به نظر این از محاسن کتاب نیست و برعکس از معایب آن است، چرا که استفاده از کتاب را خیلی محدود می‌کند.»
«پرتوهای تلاش» با مقاله «بدن ایرانی» نوشته فاطمه خاکسار، مروری بر کتاب «درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران» دارد. محمد شهبازی کتاب «تحولات پنج دهه اندیشه و جستار در جغرافیای سیاسی» را در مقاله «اندیشه در جغرافیای سیاسی» بررسی کرده است. مقاله پایانی این بخش نیز به‌قلم معصومه علی‌دادی «نظام حمل‌و نقل زمینی ایران» نام دارد. این مقاله کتاب «بنیان‌های جغرافیایی و نظام حمل و نقل زمینی ایران» را مرور و بررسی می‌کند.
گزارش نشست «تاریخ جایگزین» نوشته علی موذنی نیز در این ماهنامه آمده است. «همین ماه» این شماره «کوتاه از تاریخ» و «پیشخوان» را دربردارد که تازه‌های کتاب را معرفی می‌کند. همچنین «چکیده انگلیسی» در پایان «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» آمده است.
شماره 188 «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» در 104 صفحه و بهای دو هزار تومان به مدیرمسوولی دکتر مجتبی سلطانی‌احمدی و سردبیری حبیب‌اله اسماعیلی به صاحب‌امتیازی موسسه خانه کتاب در اختیار علاقه‌مندان و پژوهشگران حوزه‌های مرتبط قرار گرفته است.
ایبنا