تاریخ مشروطه خواهی تبریز ، محبوس در خانه ستارخان

سال 1386 و آنچه درباره تخریب خانه ستارخان منتشر شد،‌ سرآغاز توجه به این اثر ملی بود. خبرها از هر سو بی‌توجهی به نماد ملی مبارزه با استعما را هدف قرار داد و این شد که مسئولان سازمان حفاظت از آثار ملی را به فکر مرمت این خانه تاریخی و تاریخی که در آن گذشته انداخت. اما هر آنچه شد پشت درهای بسته خانه سردار ملی پنهان است و کسی از آن‌سوی دیوارها خبر ندارد.
به گزارش CHN سال 86 از نیمه نگذشته بود که تخریب خانه ستارخان تیتر یک اخبار فرهنگی شد. بازماندگان ستارخان با اعتراض به تخریب این خانه اعلام کردند که از زمان کوچ ستارخان به تهران، این خانه توسط عمه سردار به فردی به نام حمید مسگری فروخته شد که بعدها با فوت مسگری در چند سال گذشته قبل 700 متر این خانه در معرض فروش قرار گرفت و حدود 300 متر باقیمانده این خانه یک هزار متری نیز توسط خریدار مورد تخریب قرار گرفت.
اگرچه آن زمان رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان آذربایجان شرقی گفت که بیشتر بنای خانه ستارخان در زمان حمله روس‌ها ویران شده و چیزی برای ثبت میراث فرهنگی باقی نمانده است، اما نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی تخریب خانه ستارخان در دوره روس را تکذیب کرد.
«نگار عذاری»، عروس ستارخان که با پسر ارشد وی، یدالله خان ازوادج کرده بود درباره وضعیت فعلی خانه ستارخان به CHN می‌گوید: «سال گذشته کلی وعده دادند که به زودی خانه ستارخان مرمت می‌شود. بیرونی خانه را هم شروع به مرمت کردند اما معلوم نیست کارها به کجا ختم شده است.»
وی در ادامه می‌گوید: «در خانه بسته است. من چندباری که به آنجا رفتم پشت درهای بسته ماندم و نمی‌توان گفت که وضعیت خانه اکنون در چه حالی است.»
عروس ستارخان درباره وضعیت خانه پیش از مرمت گفت: «بیرونی به شدت تخریب شده بود و اندرونی نیز در حال تخریب بود. این خانه مالکین متعددی دارد و اگر قرار است که به طور کامل مرمت شود، باید از مالکین خریداری شود.»
این در حالی است که پیش از این سازمان میراث فرهنگی از خرید خانه با سند قطعی ششدانگ خبر می‌دهد و مسئولان این سازمان گفته‌اند که مرمت خانه آغاز شده است.
زمانی که تخریب خانه ستارخان توسط یکی از مالکین آن آغاز شده بود اهالی کوچه ستارخان در کوی امیرخیزی تبریز نامه‌ای را خطاب به میراث فرهنگی و شهرداری نوشتند که در آن تاکید شده: «شهرداری منطقه 4 و میراث فرهنگی در جریان امور هستند، ولی اقدامی برای جلوگیری از آن انجام نمی‌دهند. تخریب خانه ستارخان در حالی صورت می‌گیرد که سازمان میراث فرهنگی مسئولیت مستقیم و قانونی در قبال شناسایی آثار بجای مانده از چهره‌ها و شخصیت‌های تاریخی، فرهنگی و معروف داشته و بایستی از آنها حفاظت کند و با توجه به جایگاه تاریخی و ارزشمند ستارخان در تاریخ مبارزات ملی ـ مذهبی آذربایجان و ایران، میراث فرهنگی و شهرداری منطقه می‌بایست از تخریب آن جلوگیری می‌کردند و امیدواریم مسئولان در قبال مردم و ایندگان پاسخگو باشند.»
عروس ستارخان در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید: «سال گذشته با کمی مرمت، خانه ستارخان را افتتاح کردند. قرار بود این خانه یادبود ستارخان باشد. مجسمه‌اش را بسازند و به یک محل گردشگری تبدیل شود. اما درهای خانه بسته است و هیچ کس نمی‌تواند از آن بازدید کند.»
از سوی دیگر طی یک ماه گذشته وحید پورطهماسبیان اهرابی، مسئول امور فرهنگی دفتر منطقه شمال‌غرب کمیسیون حقوق بشراسلامی گفته بود که خانه ستارخان به عنوان نماد مبارزات آزادیخواهانه این سردار بزرگ مشروطیت می‌تواند محل مناسبی برای فعالیت‌های بشردوستانه کمیسیون حقوق بشر اسلامی باشد.
بر همین اساس تراب محمدی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی هم چندی پیش از واگذاری این خانه برای استفاده اداری کمیسیون حقوق بشر اسلامی خبر داد و گفته بود: «خانه ستارخان به عنوان نماد مبارزات آزادیخواهانه این سردار بزرگ مشروطیت می تواند محل مناسبی برای فعالیت های بشردوستانه کمیسیون حقوق بشر اسلامی باشد.»
اما درهای بسته هنوز به روی کسی باز نشده و این خانه تاریخی با آن تاریخ سرنوشت‌سازی که درون و بیرونش گذشته بدون بازدید و کاربری مانده است.
خانه ستارخان در عصر جنبش مشروطه ( از اواخر حکومت ناصرالدین شاه تا زمان حکومت سه ساله محمدعلیشاه ) محل سازماندهی و ستاد فرماندهی مبارزان مشروطه خواه و جنگ‌های ضد استعماری ستارخان و نیروهای وی علیه استعمار روس بود.
این خانه پس از عزیمت ستارخان و باقرخان به تهران در غربت ماند. پس از یورش دوم روس‌ها به تبریز در جریان شکست مشروطه، خانه یا ستاد فرماندهی انقلابیون مشروطه‌خواه توسط اشغالگران به توپ بسته شد.
این حوادث که با به‌دار آویخته شدن مبارزان و چندتن از سرداران و علمای شاخص تبریز توسط بیگانگان و دشمنان ایران همراه بود، در تاریخ کشورمان به عنوان صفحات آموزنده در اختیار نسل جوان است.