خبر رحلت آقا نورالله اصفهانی در روزنامه «اقدام»

 آیت‌الله حاج‌آقا نورالله اصفهانی از علمای مبارز اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی اول  بود که به‌ مخالفت‌هایش با رضاشاه معروف شد. وی در دی ماه سال 1306 در قم درگذشت و در مقبره کاشف‌الغطا در نجف اشرف به خاک سپرده شد.

آنچه در ادامه می‌آید بازتاب خبر رحلت ایشان در روزنامه اقدام است. روزنامه اقدام از جمله روزنامه‌هایی بود که در دوران پهلوی اول، به حمایت از سیاست‌های رضاخان می‌پرداخت.

امروز خبر فوت آیت‌الله حاج آقا نورالله نجفی میدانشاهی که اخیراً به قم مهاجرت کرده بودند به مرکز واصل و بر حسب امور خاص اعلی‌حضرت همایونی از فردا عصر الی پس فردا عصر مجلس ترحیم آن مبرور در مسجد سلطانی از طرف شاه و دولت منعقد خواهد بود.

شاید اغلب اشخاصی که بر احوال آن مرحوم مطلع نبوده تصور می‌کنند که این روحانی متوفی وجود و عدم ایشان چندان تأثیر نداشته است. ولی محض اطلاع عامه مردم خصوصاً طبقات متنوره و متجددین که کورکورانه به همه چیز بدبین هستند، مجملی از مفصل نقل می‌کنیم.

تاریخ آزادی و مشروطیت در ایران بزرگترین شاهد عادل بر فداکاری و مجاهده آن مرحوم در قبال استبداد می‌باشد و با اینکه مقام و ثروت فقید مذکور اجازه دخول در این مخاطرات و مبارزه با شاه اسبق نمی‌داد، او از هر بلیه و مصیبت نهراسیده و در اصفهان لواء حریت را برافراشت.

حاج‌آقا نورالله علاوه بر مراتب علم و روحانیت بسیار منورالفکر بود. علاوه بر خدمات آن مرحوم در داخله مملک، مبالغ زیادی به دولت عثمانی در آن زمان داده بود که خرج قشون اسلام بنمایند. همچنین خدمات ایشان به معارف عثمانی از این اقدام معلوم می‌شود که به واسطه تنور فکر و تایید اسلام، در هر مکان و مقام بدین اعمال خیریه مبادرت کرده بود. مجاهده آن مرحوم هنگام جنگ بین‌الملل و قیام ضد اجانب و مهاجرت و انفاق مقداری از ثروت در حصول مقصود و تحمل انواع مشقات، این همه دلیل و برهان اسلام پرستی و تجدد پروری آن مرحوم است.

در ملاقاتی که چند سال قبل مدیر اقدام با ایشان کرده بود، پس از ذکر وقایع بین‌النهرینو محکومیت خلیلی به اعدام و اظهار احساس نسبت به عالم اسلام چنین گفت: شما ارباب جراید که همیشه تظاهر به حفظ حقوق ملت و حمایت از ضعفا می‌کنید، غافل از بعضی مطالب و جریانات هستید و اگر من بخواهم بعضی مطالب را اظهار کنم، شاید بگویید: این شخص آخوند است و دارای افکار جدیده نمی‌باشد. و حال اینکه من به موجب دین اسلام که در هر زمان و مکان یک مقتضی دارد، می‌توانم از شما تندتر و افراطی‌تر و متجددتر باشم و مقصود اصلی من آسایش رعیت و آبادی مملکت است، به هر طریقی که باشد. اگر شما همین مقصود را در نظر بگیرید، ولو خدای نخواسته کافر هم باشید، عین اسلامیت و حقیقت دیانت را تأیید خواهید کرد. من که یک آخوند بیش‌تر نیستم یفرم را خادم آزادی و مجاهد حریت می‌دانم.

غرض از نقل بیانات آن مرحوم این است که مردم عموماً بدانند نه هر ملائی متجدد و نه هر فرنگی مأبی آزادی خواه و تجدد پرور است. بلکه بعضی از مدعیان تجدد خود مرتجع هستند.

ما به عالم روحانیت خصوصاً به علمایی که برای اخذ حریت و اعلان مشروطیت مجاهده کرده‌اند، تعزیت می‌گوییم.