بررسی کتاب «در کمین گل سرخ»

شهید صیاد شیرازی نماد وحدت بین نیروهای مسلح است

محسن مومنی نویسنده کتاب «در کمین گل سرخ» از شهید صیاد شیرازی به عنوان نماد وحدت بین نیروهای مسلح یاد کرد و گفت: جوانان هویت خود را در دفاع مقدس جستجو می‌کنند، بنابراین باید آثاری که در این زمینه تولید می‌شود از جذابیت برخوردار باشد.

محسن مؤمنی در کتاب «در کمین گل سرخ» به روایت زندگی علی صیاد شیرازی می‌پردازد. سپهبد شهید علی صیاد شیرازی متولد روستای کبود گنبد شهرستان درگز استان خراسان رضوی است. وی یکی از فرماندهان جنگ ایران و عراق بود. صیاد شیرازی پس از ۳۲ سال خدمت در یگان‌های مختلف نیروی زمینی ارتش در تهران و مقابل درب منزلش، به دست نیروهای مسلح سازمان مجاهدین خلق، ترور شد.

 محسن مؤمنی قصه‌نویس است. به همین خاطر روایت زندگی صیاد شیرازی را کاملاً غیر منتظره و با تعلیق آغاز می‌کند؛ از آنجاکه یک سرهنگ حکم بازداشت صیادشیرازی را صادر می‌کند و نمی‌داند چند روز بعد او ضامن جانش می‌شود. قصه از پدر صیادشیرازی که نظامی بوده شروعمی‌شود تا به کودکی، نوجوانی و جوانی صیاد برسد. حالا او به‌عنوان یک نظامی در آستانه انقلاب، فعالیت‌های انقلابی می‌کند و سرهنگ شعیبی او را به همین جرم به بازداشت می‌فرستد. چند روز بعد که انقلاب به ثمر می‌رسد جوانان انقلابی اصفهان می‌خواهند سرهنگ را اعدام کنند که صیادشیرازی شفاعتش را می‌کند.

 باقی قصه خواندنی مؤمنی، خواباندن غائله کردستان است و پاک‌سازی بانه و مریوان به دست صیاد شیرازی؛ رسیدنش به فرماندهی نیروی زمینی ارتش، فرماندهی عملیات‌های بزرگ جنگ، حضور مؤثر در آزادسازی هویزه و خرمشهر، انجام عملیات مرصاد و بعد شهادت گل سرخ ...در ادامه گفت وگو با محسن مؤمنی، نویسنده کتاب «در کمین گل سرخ» که موفق به کسب نشان درجه یک هنری در رشته نویسندگی ادبیات دفاع مقدس شده است را می‌خوانید.

 «در کمین گل سرخ» از چه بخش‌هایی تشکیل شده و دارای چه ویژگی‌هایی است؟

این کتاب نگاهی به زندگی شهید سپهبد صیاد شیرازی دارد که از قهرمانان برجسته دفاع مقدس است و بر گردن تاریخ ما حق دارد. ویژگی خاص این کتاب در میان کتاب‌هایی که نوشته شده این است که نگاهی به زندگی پیش از انقلاب ایشان و حتی فراتر از تولدشان دارد و از این جهت حاوی اطلاعاتی است که در کتاب‌های دیگر نبوده و توفیقی حاصل شد که خودم با تحقیق به این اطلاعات برسم به همین منظور جلساتی در محضر پدر و مادر این شهید بودم که امروز در میان ما نیستند و در بهشت، مهمان فرزندشان هستند.

 در این کتاب، نگاه ما بعد از انقلاب اسلامی به زندگی ایشان در جبهه‌های جنگ و کردستان بوده و بیشتر به تحولی که با حضور و مسئولیت ایشان به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جبهه‌های جنگ ایجاد شد، پرداخته شده است.

 برای نگارش کتاب چطور به شهید صیاد شیرازی رسیدید؟

مطلع شدم که گویا بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس از یکی از دوستانم خواسته است درمورد این شهید بزرگوار کتابی بنویسد و من چون اطلاعاتی درباره ایشان داشتم و قبلاً کار کوچکی انجام داده بودم و خاطرات ایشان را که بعدها با عنوان «ناگفته‌های جنگ» به همت آقای دهقان تألیف شد، قبل از چاپ دیده بودم، فکر می‌کردم که ممکن است من بهتر از این نویسنده که بیشتر قلم طنز داشت، در این زمینه بتوانم بنویسم، به همین دلیل از وی درخواست کردم که من این کار را انجام دهم و پذیرفت.

  شروع کتاب فوق‌العاده جذاب است و تصاویر روشنی پیش روی‌مان می‌گذارد. از کجا به این شروع رسیدید؟

تحقیق خیلی مؤثر است. به همه نویسنده‌ها که در هر زمینه‌ای فعالیت می‌کنند، توصیه می‌کنم که وقت کافی برای پژوهش و تحقیق در نظر بگیرند. معمولاً این اتفاق نمی‌افتد ولو اینکه همه تحقیقات ما موقع نوشتن بکارمان نیاید، ولی می‌تواند در ما جهانی ایجاد کند و در آن جهان ایجاد شده ما با دست باز می‌توانیم دست به نوآوری و خلاقیت بزنیم.

آیا این انتقاد که می‌گویند توجه صرف به خاطره‌نگاری نویسندگان ادبیات دفاع مقدس ما را حرفه‌ای و خلاق بار نمی‌آورد را قبول دارید؟

این یک نظر کلی است. آنچه در سوره مهر اتفاق افتاده و کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر منتشر شده خالی از خلاقیت نیستند و بعضی از آنها واقعاً ضمن اینکه به موضوع کارها و صاحب خاطره وفادار بودند، در نوع خود یک کار ادبی هستند و از رمان‌های امروزی دست کمی ندارند و برخی چهره‌های برجسته مثل داریوش مهرجویی از بعضی از این کارها به عنوان رمان نام برده‌اند. در حالیکه همان کاری که از آن به عنوان رمان نام برده‌اند، افراد دیگری شهادت می‌دادند که لحظه لحظه آنچه در این کتاب آمده واقعی است. بنابراین بستگی به نوع کار دارد در برخی کارها این گونه نیست و نویسندگانی مثل آقای حسام، سیده اعظم حسینی و خانم فتاحی و ... کارهایشان به لحاظ ادبی، نوآوری و خلاقیت، کارهای برجسته‌ای هستند و نوآوری لزوماً تخیل نیست و این نویسندگان بعضاً در کارهای خود از تخیل استفاده نمی‌کنند، ولی همین که از کجا شروع کنند و چطور شروع کنند و آنی که در زندگی هرکس وجود دارد را پیدا کنند و گسترش دادن و ذوق‌ورزی در آن ساحت این آثار را برجسته می‌کند.

 یک نویسنده برای خلق اثر در عرصه دفاع مقدس به چه فاکتورهایی نیاز دارد؟

توصیه اولم پژوهش است و نویسنده باید خیلی پژوهش کند و از دوره‌ای که می‌نویسد باید خوب بشناسد ولو اینکه به کارش نیاید. مثلاً اگر درباره عصر قاجار می‌نویسد، چنانچه کسی از معماری قاجار یا تاریخ آن زمان می‌پرسد، باید اطلاعاتش کامل و دقیق باشد. این اطلاعات باعث می‌شود ما آن جهانی را که داستان ما در آنجا خلق می‌شود برایمان ملموس شود، آن موقع شاهد نوآوری در کارها خواهیم بود.

 نکته دیگر اینکه ما ادبیاتی هستیم و ابزار ما کلمه است باید ارتباط عمیقی با متون کهن خود داشته باشیم، لذا باید از سفره آن بزرگواران بهره‌مند شویم و نسبت به کلمات تسلط داشته باشیم. نکته اصلی اینکه ما از انسان مسلمان شرقی شیعه ایرانی صحبت می‌کنیم. از این جهت باید نسبت به این مؤلفه‌ها اطلاعات خوبی داشته باشیم. بدون آشنایی با حکمت اسلامی نمی‌شود به جهانبینی رزمندگان دست پیدا کرد، لذا ادا کردن حق مطلب کار دشواری است.

 در نهایی کردن داستان چه کسانی به شما کمک کردند. چه ایرادهایی در مراحل نوشتن داستان گرفته می‌شد و چقدر از اصلاحات را پذیرفتید و انجام دادید؟

امیر سید حسام هاشمی از مشاورین نظامی این اثر بود که در مراحل مختلف تألیف، این اثر را مورد بررسی قرار می‌داد. در هیچ مرحله‌ای از انتشار این کتاب، ایرادی گرفته نشد، زیرا من به عنوان کسی که در این ممکلت زندگی می‌کنم و در دوران جنگ بوده‌ام و مسائل مملکت را می‌دانم، کاملاً با خط قرمزها آشنا هستم. البته زمینه شیطنت در کار من فراهم بود، اما قبول نداشتم و اگر آدم مریضی بودم، می‌توانستم به برخی اختلافات بین ارتش و سپاه در دوران دفاع مقدس دامن بزنم، در حالیکه اینگونه نبود و عمق اندیشه شهید صیاد شیرازی، ایجاد وحدت بین نیروهای مسلح بود و شهید صیاد را به عنوان نماد وحدت بین نیروهای مسلح می‌شناسیم. بستگی دارد که نویسنده، انسان مسئولی باشد یا خیر، اگر متعهد باشد بر اساس اعتقاداتش خط قرمزی پیش نمی‌آید که بنویسد.

 نوشتن این کتاب چه اثری در زندگی شما داشته است؟ چقدر تحت تاثیر محتوای آن قرار گرفتید؟

من همچنان تحت تأثیر زندگی شهید صیاد شیرازی هستم و نه تنها خودم، خانواده‌ام از برکات این بزرگوار همواره بهره‌مند هستند و نشانه‌هایی از حضور ایشان را در تصمیم‌گیری‌هایم می‌بینم و خدا را شاکر هستم و ای کاش همه عمرم را در این زمینه‌ها صرف می‌کردم.

 چرا نسل امروز ما نمی‌توانند آن ارتباطی را که امثال شما آن زمان با دفاع مقدس داشتید برقرار کنند به نظر شما اشکال کار در کجاست؟ مسئولان امر، یا آثار تولید شده؟

عمده مخاطبان ما در نشر سوره مهر جوانان هستند و جوانان لزوماً حزب‌الهی و بسیجی نیستند و از همه اقشار هستند و توجیهم این است که وقتی جوانان را می‌بینم و سؤالات آنها را می‌شنوم فکر می‌کنم در دوران بحران هویت، جوانان هویت خود را در دفاع مقدس و شهدا جستجو می‌کنند، اما باید کارها جذاب باشد. جوان امروزی کار غیر جذاب نمی‌خواند. اینقدر در حوزه‌های دیگر جذابیت وجود دارد که باید کاری که در این زمینه تولید می‌شود از جذاب بسیاری برخوردار باشد و نویسنده باید انگیزه قوی برای ادامه کار داشته باشد.

 مهم‌ترین پیام یا پیام‌های کتاب برای نسل جوان چیست؟

ما اگر با بزرگانی مانند شهید صیاد شیرازی مأنوس شویم، زندگی خوبی خواهیم داشت. اینها اسوه‌های خوبی برای ما بویژه جوانان هستند و توصیه می‌کنم حتماً از این اسوه‌ها الگوبرداری کنند.

 کتاب «در کمین گل سرخ»، تألیف محسن مؤمنی در 384 صفحه، شمارگان 1000 نسخه از سوی انتشارات سوره مهر روانه بازار نشر شده است.