به مناسبت سالروز تشکیل حزب ملل اسلامی در 28 اسفند 1340

بررسی علل و زمینه های شکل گیری حزب ملل اسلامی

در نشست تخصصی حزب ملل اسلامی

با سلام به حضار محترم و سپاسگزاری از برگزارکنندگان این همایش و مسئلت از پروردگار متعال که در این ماه پربرکت رمضان توفیق طاعت و تقرب به همه ما عنایت فرماید. از من خواسته شده که راجع به حزب ملل اسلامی مطالبی را به عرض حضار محترم برسانم. این حزب در سال 1341 با هدف سرنگونی رژیم وابسته سلطنتی و تشکیل حکومت اسلامی ایجاد گردید. این که برنامه حزب چه بوده و چگونه می‌خواسته است حکومت اسلامی را برقرار سازد سخن را به درازا خواهد کشید، فقط می‌توان بدین نکته اشاره کرد که رژیم شاه  هرگونه فعالیت سیاسی مخالف را به شدت سرکوب می‌کرد و تحت هیچ شرایطی اجازه نمی‌داد فرد یا گروه و حزبی با سیاستهای شاه و یا با رژیم سلطنتی مخالفت نماید و یا حتی در این گونه موارد اعلام نظر کند. از این رو حزب ملل اسلامی به عنوان یک سازمان مخفی شروع به فعالیت کرد و چون مجبور بود موجودیت و فعالیتهای خود را کاملاً زیرزمینی نماید، ناگزیر روش مبارزه مسلحانه را برای سرنگونی رژیم سلطنت اتخاذ نمود. شاید این پرسش مطرح شود که زیرزمینی شدن و مبارزه مسلحانه چه نسبتی و یا چه تلازمی با هم دارند. پاسخ بدین پرسش اساسی این است که اگر حزب و یا گروهی مجاز به فعالیت علنی باشد طبعاً می‌تواند با جلب نظر مردم و با تکیه و پشتیبانی اکثریت، به مبارزه صرفاً سیاسی بپردازد و طبعاً از لحاظ سیاسی و اخلاقی مجاز به مبارزه مسلحانه نخواهد بود. اما وقتی فعالیت علنی غیر مجاز شمرده شود و هیچگونه آزادی برای گروه و حزب مخالف وجود نداشته باشد و در واقع آزادی بیان و عقیده از بین رفته باشد راهی به جز مبارزه مسلحانه باقی نمی‌ماند. البته برای اتخاذ روش مبارزه مسلحانه شرایط دیگری نیز ‌باید وجود داشته باشد. از جمله این که اکثریت قاطع مردم با رژیم حاکم مخالف باشند و خواهان تغییر رژیم باشند و نیز ‌باید شرایط ذهنی جامعه پذیرای یک چنین حرکتی باشد. اما با توجه به این که در دهه چهل شمسی در سراسر دنیا یعنی در بسیاری از کشورهای آسیای جنوب شرقی و در کشورهای امریکای جنوبی و تعدادی از کشورهای آفریقایی مبارزات مسلحانه وجود داشت و در واقع دوره مبارزات رهایی بخش علیه امپریالیسم و عوامل داخلی آن در جریان بود و از سوی دیگر بین شرق و غرب، یعنی بین جهان کمونیستی و جهان سرمایه‌داری تضاد و جنگ سرد برقرار بود، طبعاً آتش مبارزات رهایی‌بخش در شکل مبارزات مسلحانه شدت گرفته بود و اردوگاه شرق نیز از مبارزات رهایی بخش ضد امپریالیستی حمایت می‌کرد. از این مقدمه می‌خواهم نتیجه بگیرم که در فضای ذهنی مردم ایران در دهه 40 شمسی مسأله مبارزه مسلحانه مورد قبول بود و به مبارزین انقلابی این حق را می‌دادند که در مبارزه، به استراتژی مسلحانه روی آورند. به ویژه این که رژیم استبدادی شاه با کمک سازمان امنیت مخوفی که تشکیل داده بود با مبارزین با خشونت زیاد برخورد می‌کرد و در واقع مبارزین و مخالفین رژیم استبدادی و وابسته سلطنتی راهی جز مبارزه مسلحانه و زیرزمینی نداشتند. بدین دلایل حزب ملل که یک سازمان زیرزمینی بود، روش مبارزه مسلحانه را برای نخستین‌بار در ایران مطرح کرد و برای سرنگونی رژیم سلطنتی برنامه مدونی عرضه داشت ودر محور چنین اندیشه‌هایی، جوانان پاک را به همکاری و ایثار و فداکاری دعوت نمود. این حرکت در آن زمان چنان وحشتی در رژیم شاه به وجود آورد که افراد دستگیر شده حزب ملل اسلامی در دادگاه نظامی بدوی و تجدید نظر به اعدام و حبس‌های دراز مدت محکوم شدند و حتی گفته شد که هیچ گروهی تا آن تاریخ با چنین محکومیت‌های سنگینی، آن هم نسبت به جوانانی که هنوز دست به هیچ  عمل مسلحانه‌ای نزده بودند مواجه نشده بود. فعالیت حزب ملل اسلامی در سه مرحله استراتژیک تعریف شده بود: مرحله ازدیاد و تعلیم که دوره تشکیل هسته‌های حزبی و آموزش اعضای حزب در ابعاد ایدئولوژیک و سیاسی و ایجاد روح انقلابی و ایثار و جانبازی بود. مرحله دوم که مرحله استعداد بود، تشکیلات نظامی حزب پدید می‌آمد و آموزشهای ویژه‌ای به بخش نظامی حزب داده می‌شد و اسلحه و مهمات برای آغاز یک مبارزه دراز مدت مسلحانه فراهم می‌گشت و بالاخره مرحله سوم، مرحله ظهور یا تماس توده‌ای بود که حزب در آن مرحله اعلام موجودیت می‌کرد و اهداف و نظرات انقلابی خود را با مردم در میان می‌گذاشت و از هر طریق ممکن، که به سرّی بودن تشکیلات لطمه نمی‌زد، تماس با مردم را حفظ می‌کرد و همزمان با این امر مبارزه مسلحانه را برای تضعیف و از بین بردن نیروی نظامی و سرکوبگر رژیم شاه آغاز می‌کرد. در خاتمه باید به عرض حضار محترم برسانم که تأثیر حزب ملل اسلامی به گونه‌ای بود که بعد از کشف حزب و محبوس شدن اعضای آن، هر حزب و گروه دیگری که تشکیل گردید، همه به تبعیت از حزب ملل اسلامی روش مبارزه مسلحانه را در پیش گرفتند و به اعتقاد بنده یکی از دلایل تضعیف رژیم شاه همین مبارزات ایثارگرانه انقلابیون بود که در نهایت به رهبری امام خمینی (ره) به پیروزی قطعی و سقوط رژیم سلطنتی راه سپرد و به نتیجه رسید.

والسلام‌علیکم و رحمة‌الله و برکاته