پنجاهمین سالروز شهادت اسوه مقاومت در زندان شاه

مبارزات آیت‌الله سعیدی به روایت ساواک

اشاره:

بیستم خرداد امسال پنجاهمین سالروز شهادت آیت الله سعیدی اسوه مقاومت در زندان شاه میباشد . به همین مناسبت مقاله زیر در اینجا باز نشر می گردد :

********

شخصیت مبارز آیت‌الله سعیدی باعث شده بود که وی همواره از طریق سازمان امنیت و اطلاعات کشور تحت کنترل شدید امنیتی قرار بگیرد. در این راه ساواک بارها وی را دستگیر، شکنجه و تهدید ‌کرد. گزارشگران ساواک در گزارش‌های خود اعتراف کرده‌اند که هیچ یک از این اقدامات نتوانست جلوی مبارزات وی را بگیرد به عنوان نمونه؛ در گزارشی در این مورد آمده است: «با اینکه اخیرا از زندان آزاد شده است، معهذا دست از اعمال بی‌رویه خود برنمی‌دارد». در گزارش دیگری می‌افزاید: «از طرفداران جدی و سرسخت [امام] خمینی است و در این مورد از هر نوع فعالیتی دریغ ندارد».

پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی_امین خدابخشی؛ آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی یکی از شخصیت‌های مهم مبارزاتی تاریخ معاصر است که بنابر گزارشات ساواک «به دستجات سیاسی بستگی ندارد ولی از طرفداران جدی و سرسخت ]امام[ خمینی است و در این مورد از هر نوع فعالیتی دریغ ندارد». ساواک با شناخت خود از آیت‌الله سعیدی همواره وی را زیر نظر داشته و در گزارشات خود به جنبه‌هایی از مبارزات وی پرداخته است. در ادامه برخی محورهای مبارزاتی آیت‌الله سعیدی در اسناد ساواک بررسی می‌شود.

تلاش برای آزادی امام از تبعید

تلاش برای آزادی امام خمینی یکی از موضوعات گزارش‌های مأموران ساواک در مورد مبارازت آیت‌الله سعیدی به شمار می‌رود. به عنوان نمونه ساواک در گزارشی در مورد سخنرانی آیت‌الله سعیدی در تاریخ 19 فروردین 45 در مسجد  موسی بن جعفر (ع) می‌نویسد: «آقای سید محمدرضا سعیدی... به منبر رفته  و ضمن فرستادن صلوات برای آقای خمینی بیان داشته: من از طرف آقای خمینی نایب هستم و آقایان همت کنید آیت‌الله خمینی را از تبعید خلاص نمایید».

بر اساس همین سند آیت‌الله سعیدی در مورد آزادی امام خطاب به حضار می‌گوید: «یا این‌که مثل امام حسین [ع] شهید می‌شویم یا اینکه [امام] خمینی را از تبعید نجات می‌دهیم».

بنابر بر گزارش دیگری آیت‌الله سعیدی در تاریخ 3 تیر 1345 از طرف هیئت دولاب انصارالعباس در مسجد انصارالعباس به منبر رفته و اظهار داشته است: «ما تفنگ و سرنیزه نداریم جلو برویم ولی می‌خواهیم با همت شما پیشروی کنیم... با علمای خود متحد شویم و آیت‌الله خمینی را آزاد نماییم».

ساواک در گزارش 31 تیر 1345  دلیل عمده‌ دستگیری و بازداشت آیت‌الله‌ سعیدی را چنین بیان می‌کند: «نامبرده‌ بالا که از طرفداران روحانیون مخالف دولت می‌باشد اغلب در سخنرانی‌ها و بحث‌های مذهبی خود، موضوع سخن را به انتقاد از دولت کشانده و با اظهار مطالبی از قبیل "اگر تشکیلات داشته باشیم می‌توانیم با دولتی‌ها که علما را زندانی و تبعید می‌کند مبارزه نماییم و یا راهی است که امام حسین (ع) و ]امام[ خمینی رهبر اسلام انتخاب کرد و تا پای جان ایستادگی کرد و مبارزه را ناتمام نمی‌گذاریم" اذهان مستمعین را با اظهار مطالب غیرواقع تحریک نموده و کراراً با فرستادن شعار و صلوات به نفع ]امام[ خمینی، افراد حاضر در مسجد را به منظور همکاری و هماهنگی با روحانیون مخالف تشویق و تحریک می‌نمود...»

علی‌رغم کنترل شدید آیت‌الله سعیدی توسط مأموران امنیتی، گزارش دیگری در تاریخ 29 اسفند 45 نوشته می‌شود که بیان‌گر تلاش بی‌وقفه وی برای آزادی امام از تبعید است. در این گزارش آمده است: «قرار است روز دوم فروردین ماه یک اکیپ چهل نفری همراه محمدرضا سعیدی پیشنمازمسجد موسی بن جعفر [ع] عازم قم شوند و برنامه‌ آنها این است که به دیدن مراجع و روحانیون سرشناس رفته و درباره‌ی بازگشت [آیت‌الله] خمینی صحبت بنمایند».

تلاش برای نشر دیدگاه‌های امام

نشر دیدگاه‌های امام خمینی از دیگر موضوعات گزارش‌های ساواک در مورد فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله سعیدی است. اقدام  او به ترجمه و چاپ قسمتی از تحریرالوسیله‌ امام خمینی، موضوعی است که از دید ساواک پنهان نماند به طوری که در گزارشی به تاریخ 6 آبان 1347 در این‌باره می‌نویسد: «با تحقیقاتی که به عمل آمد، جزوه‌ امر به معروف که از کتاب تحریرالوسیله [امام]‌ خمینی استخراج گردیده به تعداد یک‌هزار جلد چاپ و پخش شده و عامل اصلی تهیه و توزیع این کتاب‌ها، محمدرضا سعیدی بوده است.».

گزارش دیگری به تاریخ 6 تیر 1348  در مورد ادامه فعالیت‌های شهید سعیدی در جهت نشر آراء امام خمینی می‌افزاید: «کتاب استفتائات و مقاله‌ای در سخاوت که قسمتی از آن فتوای [آیت‌الله] خمینی بود، در اراک توزیع گردیده است... روی جلد کتاب موصوف نوشته شده است:  خوانندگان محترم در صورتی که مایل به همکاری بوده یا انتقادی داشته باشند به نشانی زیر مراجعه نمایند ـ شهباز ـ غیاثی مسجد امام هفتم (ع) ... » در ادامه این سند آمده است: «آدرس مزبور متعلق به مسجد موسی‌بن جعفر [است] که امامت آن به عهده سیدمحمدرضا سعیدی می‌باشد».

توزیع جزوه‌ حکومت اسلامی امام خمینی از دیگر فعالیت‌های آیت‌الله سعیدی است که مأمور ساواک در تاریخ 19 اسفند 1348 درباره آن گزارش می‌دهد: «... سید محمدرضا سعیدی بیش از دیگران در امر تهیه و پخش جزوات و نوار سخنرانی [آیت‌الله] خمینی فعالیت می‌کند و طبق گزارشات تأییدشده مشارالیه آنها را به دوستان خود می‌رساند تا استفاده نمایند...»

رئیس ساواک تهران در گزارش (16 فروردین 1349) با اشاره به تلاش آیت‌الله سعیدی برای پخش جزوه امام خمینی می‌نویسد: «تنها فردی است که به طور علنی و محرمانه به نفع [آیت‌الله] خمینی فعالیت بیشتری دارد و تاکنون سوابق مربوطه، به آن اداره کل منعکس گردیده است». این گزارش در مورد توزیع جزوه امام خمینی می‌افزاید: «نوار سخنرانی [امام] خمینی را ابتدا سید محمدرضا سعیدی به تهران آورده و به‌وسیله‌ وی از طرفداران خمینی موفق به استماع این نوار گردیده و احیاناً کپیه‌ای تهیه نموده‌اند. سعیدی مرتباً کوشش می‌نماید که نوار و جزوه‌ سخنرانی [آیت‌الله] خمینی را بتواند تکثیر نموده و بین افراد مورد اطمینان خود توزیع نماید».

تبیین اهداف نهضت

از دیگر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله سعیدی به روایت اسناد ساواک می‌توان به تبیین اهداف نهضت امام خمینی اشاره کرد. بنابر گزارشی از ساواک صبح روز 31 تیر 1345 آیت‌الله سعیدی به دلایل تبعید امام پرداخت و «شدیدا و صریحا به دولت ایران و رئیس جمهور امریکا و حتی در اشارات به شاهنشاه آریامهر حمله نموده و اظهار داشت آقای خمینی سه سال پیش این جنایت‌کار (جانسون) را به ما معرفی کرد ولی دولت ایران مرجع عالی‌قدر ما را به زندان و تبعید محکوم کرد».

28 بهمن 45 ساواک در گزارشی دیگر به اظهارات آیت‌الله سعیدی در مورد دلایل تبعید امام خمینی اشاره می‌کند و می‌نویسد، سید محمدرضا سعیدی اظهار داشت: «استعمار به وسیله رجال مملکت گریبان‌گیر ملت شده و می‌خواهند دینمان را از ما بگیرند... اگر تعصب و غیرت دینی داشته باشیم باید قد علم کنیم و جلوی این بی‌‌دینی‌ها را بگیریم. نظر رهبر عالیقدر ما هم همین بوده که او را گرفتند و تبعید کردند».

مرداد ماه 1346 آیت‌الله سعیدی در ادامه مبارازت خود برای تبیین اهداف نهضت امام خمینی به روابط رژیم پهلوی و رژیم صهیونیستی حمله می‌کند و کمک به این رژیم را حرام اعلام می‌کند. ساواک در گزارش خود به تاریخ 7 مرداد 46 در این مورد می‌نویسد: «سعیدی اظهار داشت: به هر نحوی که به اسرائیل کمک شود حرام است. معامله کردن با یهودی کمک به اسرائیل است. هرچند دولت ایران خودش به اسرائیل کمک می‌کند و ادعای مسلمانی هم دارد».

خط اسرائیل ستیزی نهضت امام خمینی موضوعی بوده است که در گزارش روز 27 شهریور 46 ساواک نیز به آن اشاره شده است. این گزارش با اشاره به اظهارات شهید سعیدی در مورد مقابله امام با خطر رژیم صهیونیستی می‌نویسد: «این مرد بزرگ [امام خمینی] چهار سال قبل خطر تجاوز اسرائیل را تشخیص داد و با صدای رسا به گوش شخص اول مملکت و زعمای کشور رساند که از دوستی اسرائیل خودداری کنید ولی آن‌ها گوششان بدهکار نبود».

مبارزه امام خمینی با ظلم از دیگر محورهای مورد تببین آیت‌الله سعیدی محسوب می‌شود. ساواک در 5 آبان 47 می‌نویسد، آیت‌الله سعیدی در جمع مردم اظهار داشت: «رهبر عالی‌قدر شیعیان جهان برای ریشه کردن ظلم و ستم و بی‌دینی مبارزه کرده‌اند و می‌کنند».

حمله به رژیم پهلوی

حمله به سیاست‌های رژیم پهلوی از دیگر فعالیت‌های مبارزاتی آیت‌الله سعیدی بود. سندی به تاریخ 10 خرداد 1343 به انتقادهای آیت‌الله سعیدی از رژیم پهلوی اشاره می‌کند و می‌نویسد: «سیدی خراسانی معروف به (سعیدی) در سال 42، ایام عاشورا در کویت روی منابر علیه دولت ایران سخنانی ایراد نموده». در ادامه این گزارش آمده است: «مشارالیه به طور قاچاق به کویت رفته و در ایام سال جاری در کویت علیه دولت ایران روی منابر شدیدا سخنرانی نموده». گزارشی دیگر به تاریخ 8 آبان 45 می‌افزاید: «از روحانیون افراطی و ناراحت و از طرفداران [آیت‌الله] خمینی است، اکثرا در منابر خود ضمن تجلیل از [آیت‌الله] خمینی، از دولت تنقید می‌کند و با اینکه اخیرا از زندان آزاد شده است، معهذا دست از اعمال بی‌رویه خود برنمی‌دارد».

گزارش 27 شهریور 46 ساواک، بیان‌گر آن است که آیت‌الله سعیدی در انتقاد از رژیم، سیاست‌های پهلوی را تکرار جنایات صدر اسلام دانسته و اظهار داشته است: «همان جنایات و فجایعی را که منصور دوانیقی در زمان امام جعفر صادق(ع) انجام می‌داد در حال حاضر تکرار می‌شود». علاوه بر این روز 19 مهر 47 آیت‌الله سعیدی بعد از خواندن نماز روی صندلی مقابل جمعیت نشست و ضمن سخنانی گفت: «آقایان! امروز اظهار عقیده و قلم، در تمام کشورهای دنیا آزاد است بجز کشور فساد پرور و جنایت‌خیز ما».

ادامه فعالیت‌های آیت‌الله سعیدی در انتقاد از سیاست‌های رژیم حساست ساواک را بیش از پیش برانگیخت به طوری که در گزارشی با اشاره به سابقه مبارزاتی آیت‌الله سعیدی می‌نویسد: «محمدرضا سعیدی... از روحانیون افراطی و طرفداران [آیت‌الله] خمینی بوده که همواره در مسجد مزیور ضمن ایراد سخنرانی‌های شدیداللحن، از اقدامات اصلاحی دولت انتقاد نموده و افکار عمومی را علیه اصلاحات اجتماعی تحریک می‌کرد و در فرصت‌ها مناسب نشریات و اعلامیه‌های مضره تهیه و توزیع می‌نمود».

بنابر گزارش 29 مهر 47 آیت‌الله سعیدی در جمع نمازگزاران در مسجد موسی بن جعفر (ع) اظهار داشت: «در زمان خلافت امام موسی کاظم، هارون و یاران او دردسرهایی زیادی برای آن حضرت فراهم کردند و زندانیش نمودند و عذاب بسیار دادند. در حال حاضر هم که این تخت را هارونیان غصب کرده‌اند و این همه ظلم می‌کنند».

همین فعالیت‌ها و مبارزات بود که موجب شد ساواک آیت‌الله سعیدی را تحت شدیدترین شکنجه‌ها قرار داده و سرانجام در 20 خرداد 1349 او را به شهادت برساند