10 دی 1399
به مناسبت دهم دیماه 1316 - تصویب قانون تقسيمات كشوري در مجلس شوراي ملي
قانون تقسیمات کشوری
در دهم دیماه 1316 قانون تقسیمات کشوری به تصویب مجلس شورای ملی رسید. طبق این مصوبه ایران به 10 استان، 41 شهرستان، 290 بخش و هر بخش به چند دهستان تقسیم شد.
سلسله مراتب اداری ـ سیاسی در تقسیم هر کشور به واحدهای کوچکتر، برای سهولت اداره آن و تأمین امنیت و بهبود اوضاع اجتماعی و اقتصادی است. این تقسیم‌بندی گاه برمبنای تاریخ و فرهنگ، اوضاع جغرافیایی و جمعیت و گاه برحسب ملاحظات سیاسی (بویژه در دوره معاصر) صورت می‌گیرد. به هر کدام از تقسیمات درجه‌ای از خودمختاری برای اداره کردن داده شده‌است و برای خود یک دولت محلی دارند. ممکن است یک کشور به استان‌هایی تقسیم شود سپس هر استان به شهرستان‌هایی تقسیم شود و هر شهرستان هم دارای شهرهایی باشد.
بر اساس آمار ارائه شده در سال 1355 کشور ایران از 23 استان تشکیل می شد که عبارت بودند از مرکزی، گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمانشاهان، خوزستان، فارس، خراسان، کرمان، اصفهان، سیستان و بلوچستان، کردستان، همدان، چهارمحال و بختیاری، لرستان، ایلام، کهگیلویه و بویر احمد، بوشهر، زنجان، سمنان، یزد و ساحلی که طی سال های بعد از انقلاب بر تعداد آن افزوده شد و به 31 استان رسید. استان های اردبیل، البرز، تهران، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، خراسان رضوی،قزوین، قم وگلستان در سال های بعد از انقلاب تاسیس شدند. اگرچه تبدیل ده به شهر از یکسو نشاندهنده توسعه یافتگی یک محل قلمداد می شود ولی از سوی دیگر تبدیل روستا به شهر منجر به توسعه شهرنشینی و تغییر سبک زندگی مردم یک کشور خواهد شد که می تواند آسیب هایی را متوجه کشور کند.
بر اساس آمار منتشره از سوی مرکز آمار کشور، جمهوری اسلامی ایران در سال 1398 متشکل از 31 استان، 448 شهرستان، 1099 بخش، 2637 دهستان، 1354 شهر و 94185 روستا می باشد .
شایان ذکر است تقسیمات کشوری موجب کاهش نابرابری‌ها و توسعه متوازن همه نواحی یک کشور می شود. بدیهی است تا زمانی که تقسیمات کشوری صحیحی وجود نداشته باشد بازده هرگونه برنامه‌ریزی در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی ناچیز و احتمالا مغشوش خواهد بود.
ایران ازجمله کشورهایی است که سازماندهی سیاسیِ فضا و تقسیمات کشوری در آن ریشه تاریخی و دیرینه‌ای دارد، اما سیستم تقسیمات کشوری کنونی ایران با مشکلات زیادی مواجه است که نتیجه آن چالش‌هایی مانند شکل‌گیری رقابت‌های ناحیه‌ای و محلی، شکل‌گیری حفره‌های دولتی، عدم وحدت ساختاری و کارکردی، رقابت‌های قومی و ایلی، شکل نگرفتن حس تعلق، شکل نگرفتن شبکه ارتباطی منظم و... است. این امر، لزوم اصلاح و تغییر تقسیمات کشوری ایران را برجسته می‌سازد.هرچند اصلاح سیستم تقسیمات کشوری ایران، باید با توجه به جغرافیای سیاسی و الزامات فضایی خاص کشورمان انجام شود.
اولین تجربه تقسیم فضای سرزمینی به عهد هخامنشیان برمی‌گردد. با وجود تجربیات موفق ایرانیان در زمینه سازماندهی سیاسی فضای قلمرو وسیع خود و با وجود اینکه بعدها الگوی ایرانیان توسط دیگر قدرت‌ها مانند روم نیز مورد استفاده قرار گرفت، اما درون ایران سیستم اداره قلمرویی به مرور زمان تغییر کرده و امروزه هیچ شباهتی از نظر شاخص‌هایی مانند واحدها، مرزها و سلسله مراتب رده‌های قلمرویی اداری – اجرایی با ادوار گذشته وجود ندارد.
تقسیمات کشوری