خروش مردم شهرهای مختلف در اربعین 1357

سال 1357 یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین مقاطع تاریخی برای مردم ایران و حکومت پهلوی به شمار می‌رفت. در این سال، حوادثی رخ داد که زمینه را برای وارد کردن ضربه‌ نهایی به پیکره‌ حکومت پهلوی فراهم و مقدمات پیروزی انقلاب اسلامی را مهیا ساخت. در این مقطع فعالیت‌‌های امام خمینی در نوفل‌لوشاتو به اوج خود رسیده بود و بیانیه و سخنرانی‌‌های ایشان به طور مداوم به ایران فرستاده می‌شد. این پیام‌‌های پی‌درپی و تحولات سریعی که انجام می‌گرفت، موجب تشدید و گسترش بیش از پیش انقلاب می‌شد.

اربعین سال 1357 همچون روزهای تاسوعا و عاشورا بهترین فرصت را برای انقلابیون ایجاد کرد تا آخرین ضربه را بر پیکره رژیم پهلوی وارد سازند. بنابراین شهرهای مختلف کشور به فرمان امام خمینی صحنه تظاهرات رژیم برانداز در روز اربعین بود. در این زمینه گزارش خروش مردم از گوشه و کنار کشور را اینگونه می خوانیم:

سال 1357 یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین مقاطع تاریخی برای مردم ایران و حکومت پهلوی به شمار می‌رفت. در این سال، حوادثی رخ داد که زمینه را برای وارد کردن ضربه‌ نهایی به  پیکره‌ حکومت پهلوی فراهم و مقدمات پیروزی انقلاب اسلامی را مهیا ساخت. در این مقطع فعالیت‌‌های امام خمینی در نوفل‌لوشاتو به اوج خود رسیده بود و بیانیه و سخنرانی‌‌های  ایشان به طور مداوم به ایران فرستاده می‌شد. این پیام‌‌های پی‌درپی و تحولات سریعی که انجام می‌گرفت، موجب تشدید و گسترش بیش از پیش انقلاب می‌شد.

امام خمینی در  پیامی مردم را برای شرکت باشکوه در تظاهرات اربعین دعوت و موجی از جوش و خروش را در کشور به وجود آورد. امام در بخشی از این پیام چنین می‌فرماید: «اربعین سید مظلومان و سرور شهیدان(ع) رسید، ما در این سال به دنبال بیش از 50 سال سلطنت غاصبانه‌ سلسله‌ پهلوی با چه مصیبت‌ها و بی‌فرهنگی‌های خانمان‌ سوزی مواجه بوده‌ایم، جوی خونِ شهیدان ما امتداد خون شهیدان کربلاست و اربعینِ اخیرِ برادرانِ ما، بازتاب اربعین آن دلاوران می‌باشد. خون طاهر آنان به حکومت طاغوتی یزید خاتمه داد و خون پاک اینان سلطنتِ طاغوتی پهلوی را به هم پیچید. اربعینِ امسال استثنایی و نمونه است. راهپیمایی و تظاهرات پرشور در این اربعین وظیفه‌ شرعی و ملی است. ملتِ بزرگ در سراسر ایران با راهپیمایی و تظاهرات خود این مردارِ متعفنِ نظام شاهنشاهی را دفن می‌کنند و مخالفتِ خود را با شورای سلطنتِ غیرقانونی اعلام می‌نمایند و پشتیبانی خود را برای چندمین بار از جمهوری اسلامی اعلام می‌کنند.»

 در شهرستان‌ها و شهرهای مختلف مردم انقلابی با تاسی از فرمان امام خمینی در روز اربعین، تظاهرات باشکوهی برگزار کردند. این تظاهرات در بیشتر شهرها به صورت مسالمت‌آمیز برگزار شد که به گوشه‌ای از آن‌ها اشاره می‌شود.

شیراز

در شهر شیراز نیز با وجودی که باران شدیدی می‌بارید تظاهرات باشکوهی با شرکت قشرهای مختلف، برگزار گردید. جمعیتی حدود پانصد هزار نفر، نخست در صحن شاه‌چراغ و مسجد عتیق، اجتماع و آنگاه تظاهرات خود را آغاز کردند. در حالی که حضرت آیت‌الله شیخ بهاءالدین محلاتی، آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب و حجج اسلام سید مجدالدین محلاتی و سید مجدالدین مصباحی و دیگر روحانیون شهر نیز در میان جمعیت حضور داشتند. شمار جمعیت شهر شیراز حدود 300 هزار نفر بود. با فرا رسیدن وقت نماز ظهر مردم به امامت آیت‌الله محلاتی نماز جماعت برگزار کردند. سپس قطعنامه‌ جامعه‌ روحانیت به وسیله‌ حجت‌الاسلام مجدالدین محلاتی قرائت شد. در این روز مردم ماموران انتظامی را در آغوش کشیدند و به گردن آن‌ها حلقه‌های گل آویختند. شبیه همین تظاهرات در دیگر شهرهای استان برگزار شد.

تبریز

در تبریز نیز تظاهراتِ باشکوهی در روز اربعین برگزار شد. در این تظاهرات حدود یک میلیون نفر از اهالی شهر از ساعات اولیه‌ صبح گرد هم آمدند و سپس دست به تظاهرات زدند. تظاهرکنندگان در هنگام ظهر، نماز جماعت را به امامت آیت‌الله قاضی طباطبایی و آیت‌الله اشراقی اقامه کردند و در پایان قطعنامه‌ تظاهرات توسط آیت‌الله قاضی طباطبایی خوانده شد.

مشهد

در مشهد صدها هزار نفر از اهالی آن شهر، ابتدا روبه‌روی منزل آیت‌الله شیرازی تجمع کرده و تظاهرات خود را از آنجا آغاز کردند. این تظاهرات چنان وسیع بود که فقط تعداد زنانِ شرکت‌کننده در این راهپیمایی را سیصد هزار تن نوشته‌اند. تظاهرکنندگان در خیابانِ تهران، نماز جماعت خواندند و به سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای و حجت‌الاسلام هاشمی‌نژاد گوش فرادادند. در انتها قطعنامه‌ای ده ماده‌ای قرائت شد.

اصفهان

در اصفهان  نیز میلیون‌ها نفر از مردم که برخی از آن‌ها کفن‌پوش بودند، در سطح شهر دست به تظاهرات زدند و سپس در میدان نقش جهان گرد آمده و نماز ظهر و عصر را در مسجد شاه (امام) اقامه کردند. در نجف‌آباد هم مردم پس از اجتماع در مسجد جامع شهر، در سطح شهر دست به تظاهرات زدند و پس از اقامه‌ نماز به سخنرانی روحانیان شهر گوش فرادادند که ناگهان خبر رسید در یزدان‌شهر، چماقداران به مردم حمله کرده‌اند. پس از شنیدن این خبر، هزاران نفر از مردمِ شهر به سمتِ محل درگیری رفتند. در این محل بین مردم و چماقداران درگیری شدیدی رخ داد که در اثر این درگیری پانزده نفر از مردم شهر نجف‌آباد شهید و حدود دویست نفر مجروح شدند. با انتشار این خبر در اصفهان آیت‌الله طاهری و حدود پنج هزار نفر از اهالی شهر اصفهان برای کمک عازم نجف‌آباد شدند که در ورودی شهر مأموران مانع ورود آن‌ها به شهر شدند و اهالی شهر نجف‌آباد نیز پیام دادند که به کمک نیازی ندارند، در نهایت آیت‌الله طاهری و مردم به اصفهان بازگشتند.

کرمانشاه

در کرمانشاه، در روز اربعین ده‌ها هزار نفر از مردم دست به تظاهرات زدند و به جای مجسمه‌های شاه و خانواده‌اش که از ترس مردم توسط مأموران رژیم به پادگان شهر منتقل شده بود، پرچم‌های سبز و عکس امام نصب شده بود. مأموران ساواک نیز از ترس مردم ساختمان ساواک را تخلیه کرده و به پادگان شهر منتقل نمودند. در این تظاهرات آیت‌الله عبدالجلیل جلیلی و تنی چند از روحانیون و نمایندگان مردم کرمانشاه سخنرانی کردند و خواهان بازگشت امام خمینی شدند.

خوزستان

در شهرهایِ مختلف استان خوزستان نیز تظاهرات‌های باشکوهی در روز اربعین برپا شد. گسترده‌ترین تظاهرات در این استان، مربوط به شهر اهواز بود. در اهواز حدود پانصد هزار نفر که تعداد کثیری از آن‌ها از عشایر و روستاییان اطراف بودند، تظاهراتِ باشکوهی برگزار کردند. در خرمشهر نیز حدود شصت هزار نفر از اهالی این شهر در مسجد امام صادق(ع) اجتماع نموده و سپس در حالی که روحانیان مبارز شهر نظیر: حجت‌الاسلام والمسلمین نوری، ربانی، محمدی، موسوی و شیخ محمدطاهر در پیشاپیش آن‌ها در حرکت بودند، در سطح شهر دست به تظاهرات زدند و سپس به مسجد امام صادق(ع) بازگشتند و نماز جماعت را در آنجا برگزار کردند. در آبادان، علی‌رغم بارش شدید باران بیش از یکصد هزار نفر از اهالی این شهر تظاهرات باشکوهی برگزار کردند. در این تظاهرات عشایر، روحانیان و اعضای هیئت اعزامی امام خمینی و بانوان پیشاپیش، در حرکت بودند. تظاهرکنندگان پس از اجتماع در ورزشگاه تختی به سخنرانی یکی از روحانیان این شهر گوش فرا دادند. شایان گفتن در این روز ماموران رژیم سخت مراقب بودند که کسی مجسمه شاه را پائین نیاورد.

قم

هزاران نفر از مردم قم در روز اربعین، ابتدا در صحنِ (بانوان) میدانِ آستانه و خیابان ارم تا چهارراه شهدا (مردان) اجتماع کردند و سپس در خیابان‌های شهر دست به تظاهرات زدند. تظاهرکنندگان به میدان ورودی شهر که میدان امام نامیده شده بود، آمدند و در آنجا نماینده‌ دانشجویان و حجت‌الاسلام‌والمسلمین املشی به سخنرانی پرداخته و در نهایت مردم در ساعت 30/14 دقیقه پراکنده شدند.

پیرانشهر

در شهر پیرانشهر اتفاق جالبی افتاد؛ در جریان تظاهرات مردم این شهر فرماندهی ژاندارمری و رئیس پاسگاه ژاندارمری پیرانشهر به میان تظاهرکنندگان آمدند و مردم در حالی که «شعار ارتش برادر ماست»، سر می‌دادند آن‌ها را در آغوش کشیدند و مسافتی بر روی دست برند.

بابل

در تظاهرات باشکوه شهر بابل استان مازندران نیز مردم با انداختن حلقه‌های گل به گردن سربازان و روبوسی با آن‌ها نشان دادند که ملت ایران همگی با هم برادرند.  در تظاهرات 120 هزار نفری شهر دامغان نیز که با شرکت مردم شهر و روستاهای اطراف برگزار شد؛ مردم در طول مسیر نظامیان را گلباران کردند و می‌بوسیدند.

گنبدکاووس

از دیگر نکات قابل توجه این راهپیمایی، حضور اقشار ملت با هر اعتقادی و مذهبی بود. در گنبد کاووس گروهی از جوانان ترکمن با حمل پارچه نوشته‌ای که بر روی آن نوشته شده بود« تشیع، تسنن، پیوندتان مبارک» تظاهرات و همبستگی خود را با شیعیان شهرشان، اعلام کردند. به این ترتیب برگِ زرینِ دیگری از تاریخ انقلاب اسلامی ایران ورق خورد و ملتِ مسلمان و انقلابی ایران از آزمونی بزرگ سربلند و سرافراز بیرون آمدند. این راهپیمایی راه را برای تشکیل حکومتِ جمهوری اسلامی باز کرد و زمینه را برای پیروزی انقلاب در 22 بهمن 57 فراهم ساخت. بر اساس گزارش روزنامه‌ اطلاعات میزان جمعیت تظاهرات کننده در برخی از شهرهای ایران به شرح زیر است:

 آمل بیش از 100هزار، بیرجند 70 هزار، چالوس 30 هزار، نوشهر 20 هزار، نهاوند 50 هزار، شوشتر بیش از 120 هزار، شهرضا بیش از 100 هزار، میانه 80 هزار، بندر انزلی 40 هزار، اردبیل 200 هزار، کرمان80 هزار، زنجان 300هزار نفر، قزوین 200 هزار، گرگان50 هزار، بروجرد 100 هزار، کازرون 200 هزار، خرم‌آباد 300 هزار، ایذه 20 هزار، بهشهر 30 هزار نفر، آباده 40 هزار نفر، بانه 100 هزار نفر، بندرعباس 100 هزار و کاشان 50 هزار.

پی‌نوشت

کتاب «نهضت عاشورا»؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

کتاب «محرم و انقلاب اسلامی»؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.