فرهنگ سیاسی عمومی امریکا، صلح آمیز نیست/نگاهی به دو کتاب تازه سیاسی

کتاب «رویکرد ایران و عربستان در قبال فلسطین» تالیف ریحانه قادری به بررسی نحوه برخورد ایران و عربستان در شکل‌گیری رژیم اشغالگر قدس در سرزمین اشغال شده فلسطین می‌پردازد. 

این کتاب سیاست خارجی ایران پیش و پس از انقلاب اسلامی را با سیاست‌های اتخاذ شده از جانب کشور عربستان در رابطه با فلسطین را در چهار فصل با عناوین «روابط عربستان، فلسطین و رژِیم اشغال‌گر قدس»، «ایران و تاسیس رژیم اشغال‌گر قدس»، «مقایسه سیاست ایران و عربستان در قبال مسله فلسطین و رژیم اشغالگر قدس» و «شرم الشیخ نقشه راه و حضور حماس» بررسی می‌کند. 

نویسنده در فصل نخست «روابط عربستان، فلسطین و رژیم اشغالگر قدس» با نگاهی به تاریخچه فلسیطن و مشخص شدن مرزهای آن بعد از جنگ جهانی اول نوشته است: «در اشاره به تاریخچه فلسطین باید گفت فلسطین از ابتدای تاریخ جزیی از سرزمین‌های شام به شمار می‌رفت این سرزمین شامل سوریه، لبنان، شرق اردن و فلسطین بود، تا سال 1916 مرزهای فلسطین مشخص نبود، در این سال بر اساس توافقنامه سایکس - پیکو در مورد تقسیم خاورمیانه عربی بعد از جنگ جهانی اول، مرزهای فلسطین مشخص شد.» 

ایران و تاسیس رژیم اشغال‌گر قدس 

پس از مطرح کردن قدمت و تاریخچه سرزمین فلسطین، کتاب در فصل دوم «ایران و تاسیس رژیم اشغال‌گر قدس» به مرور شکل‌گیری رابطه ایران عصر پهلوی با رژیم اشغالگر قدس و دلایل تشکیل رابطه ایران و اسرائیل می‌پردازد که نویسنده پیوند خوردن اسرائیل با ایران را در نخستین مسافرت محمدرضا پهلوی به ایلات متحده آمریکا در 24 آبان 1328 خورشیدی جست‌وجو می‌کند و این سفر را که با هدف جلب کمک‌های مالی و اقتصادی آمریکا به ایران برای اجرای برنامه هفت ساله عمرانی کشور و اخذ کمک‌های نظامی بیشتر به منظور تقویت بنیه دفاع ایران انجام شد، را نقطه شروع روابط جدی بین ایران ورژیم اشغالگر قدس عنوان می‌کند. 

در بخش دیگری از کتاب مواجهه ایران با مساله فلسطین پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد کنکاش قرار می‌گیرد و نویسنده به تبیین تفاوت نگاه سیاستمداران جمهوری اسلامی ایران و فرق آن با نوع نگاه عربستان به مساله فلسیطن می‌پردازد و می‌نویسد: «مساله فلسطین به خصوص بعد از انقلاب اسلامی به شدت به مساله حساسی تبدیل شد زیرا جمهوری اسلامی مساله فلسطین را جهان اسلام می‌داند و خود را دخیل در این مساله قلمداد می‌کند از طرفی عربستان سعودی مساله فلسطین را یک مساله عربی می‌پندارد و همواره تلاش داشته است که در این رابطه به محدودسازی ایران بپردازد.»
مواضع ایران و عربستان در قبال فلسطین بعد از انقلاب اسلامی ایران، موضع‌گیری رژیم اشغالگر قدس و فلسطینیان، موضع‌گیری عربستان در قبال مساله فلسطین، مساله یهود و کشور رژیم اشغال‌گر قدس از دیدگاه اسلام، سیاست خارجی ایران بعد از انقلاب اسلامی ایران، اهداف ایران اسلامی در خاورمیانه، عوامل و زمینه‌های شکل‌گیری انتفاضه الاقصی، تحولات دنیای عرب و دیدگاه دو کشور در خاورمیانه عناوین فصل سوم با عنوان «مقایسه سیاست ایران و عربستان در قبال مساله فلسطین و رژیم اشغال‌گر قدس» را تشکیل می‌دهند. 

شرم‌الشیخ، نقشه راه و حضور حماس 

«شرم‌الشیخ، نقشه راه و حضور حماس» عنوان فصل چهارم کتاب است که درباره این اجلاس با تاکید بر نقش کوفی عنان، دبیرکل سازمان ملل وقت می‌خوانیم: «پس از نشست پاریس مهم‌ترین تلاش برای اجرای آتش‌بس اجلاس شرم‌الشیخ بود در این زمان، کوفی عنان طی تماس‌ها و ملاقات‌های جداگانه‌ای با باراک و عرفات سعی کرد آن‌ها را برای پذیرش گفت‌و‌گو متقاعد کند از طرف دیگر، وزاری خارجه برخی کشورهای اروپایی به ویژه انگلیس به همراه مقامات آمریکایی مقدمات برگزاری نشستی چند جانبه را فراهم کردند و در نهایت حسنی مبارک عهده‌دار برگزاری آن در شرم‌الشیخ شد.» 

در جمع‌بندی کتاب درباره نظریه و دیدگاه جمهوری اسلامی در برخورد با صهیونیسم (رژیم اشغالگر قدس) آمده است: «جمهوری اسلامی از ابتدای تشکیل خود مساله فلسطین را یک مساله نه مختص به اعراب بلکه مربوط به جهان اسلام می‌داند که به هیچ عنوان نباید با دشمن صهیونیسم از در صلح درآمد وبه هر شکل ممکن این فرزند نامشروع را باید نابود ساخت.» 

خاویر سولانا، مبتکر اصطلاح فرهنگ راهبردی 

بنابراین گزارش، کتاب «فرهنگ راهبردی و شیوه‌های جنگیدن» اثر لاورنس ساندهاوس با ترجمه مشترک عسگر قهرمان پور و محمود حبیبی‌مظاهر است که به واکاوی به مفهوم فرهنگ راهبردی در قاره‌های آفریقا، آسیا ، اروپا و آمریکا می‌پردازد. عناوین فصل‌های این کتاب را تکامل یک ایده، اروپا، آمریکا، آسیا و آفریقا در چهار فصل تشکیل می‌دهند. 

در پیش‌گفتار کتاب درباره هدف از نوشتن این کتاب آمده است: «این کتاب به عنوان تحقیقی از ادبیات موجود درباره فرهنگ راهبردی که عمدتا دانشمندان علوم سیاسی درباره آن نوشته‌اند و به عنوان تحقیقی درباره شیوه‌های ملی جنگ که عمدتا مورخان و تحلیل‌گران نظامی درباره آن نوشته‌اند‌، یکی از اهداف اصلیش در معرض قرار دادن استادان و تحلیل‌گران رشته‌های متفاوت برای همکاری با یکدیگر و وادار کردن آنها به مطالعه آثاری که تا کنون در تحقیقات خودشان اهمیت چندانی به آن‌ها داده نمی‌دادند، است.» 

تکامل یک ایده و شیوه‌های ملی جنگیدن 

در فصل یک «تکامل یک ایده» نویسنده درباره شیوه‌های ملی جنگیدن با توجه به پیشینه این شیوه آورده است: پیشینه «مفهوم ملی جنگیدن» به دهه 1930 باز می‌گردد درست زمانی که باسیل اچ. لید هارت افسر سابق ارتش بریتانیا تصریح کرد مفهومی به نام «شیوه سنتی جنگیدن» بریتانیا وجود دارد. از سوی دیگر پیشینه مفهوم فرهنگ راهبردی نیز به دهه 1970 .م برمی‌گردد درست زمانی که جک اسنایدر، دانشمند علوم سیاسی در امریکا آن را مطرح کرد تا راهبرد اتحاد جماهیر شوروی را تبیین کند. 

ورود اصطلاح فرهنگ راهبردی به گفتمان سیاسی و دفاعی در فصل دوم کتاب «اروپا» مورد توجه قرار می‌گیرد لارونس ساندهاوس، نویسنده کتاب با بررسی شیوه‌های جنگیدن در کشورهای اروپایی مانند فرانسه، روسیه، آلمان و سایر کشورهای اروپایی به این نتیجه می‌رسد که نخستین‌بار اصطلاح «فرهنگ راهبردی» از سوی خاویر سولانا، دبیرکل ناتو وارد گفتمان سیاست خارجی و دفاعی مشترک اروپا شد. 

پس از اروپا، در فصل سوم «آمریکا» سیاست‌های جنگی در کشور امریکا و سپس کانادا، کشورهای امریکای لاتین مورد بررسی قرار می گیرد. در بخشی از این فصل می‌خوانیم: «(کتاب سنتو به نام خون و دین: جنگ و دولت ملی در آمریکای لاتین) بینش‌های ارزشمندی در مورد تاریخ منحصر به فرد منازعات مسلحانه در آمریکای لاتین از زمان استقلال این کشورها تا کنون در اختیار ما قرار می‌دهد گرچه کتاب درباره «مباحث جبرگرایی فرهنگی» نگران است اما می‌پذیرد که «فرهنگ سیاسی عمومی آمریکای لاتین فرهنگی صلح‌آمیز نیست» ولی «خشونت سیاسی منطقه اساسا درون و نه میان دولت‌ها اتفاق افتاده است». منازعات بین دولتی نسبتا اندکی که اتفاق افتاده است، بیشتر شکل جنگ‌های محدود را داشته‌اند. 

مطالعه بیشتر درباره شیوه‌های جنگیدن آسیا و آفریقا

در فصل چهارم با عنوان «آسیا و آفریقا» نگاهی به کشورهای بزرگ و مطرحی مانند چین، پاکستان، هندوستان و ترکیه در آسیا و از طرفی کشورهایی که در حوزه آفریقا و آفریقای زیر صحرا قرار گرفته‌اند، پرداخته شده است. نویسنده در این دو قاره استراتژیک به این نتیجه می‌رسد که درباره فرهنگ راهبردی آسیا و آفریقا و نیز شیوه‌های جنگیدن کشورهای مزبور مطالعات بیشتری باید انجام شود تا تحلیل‌گران و پژوهشگران به درک درستی از ساختار فرهنگ راهبردی و شیوه‌های جنگیدن در این مناطق به ویژه کشورهای آفریقای زیر صحرا دست یابند. 

«تعاریف» عنوان فصل پنجم کتاب است که در آن کتاب به سراغ تعریف فرهنگ راهبردی از دیدگاه برخی نویسندگان از جمله «باسیل اچ لیدل هارت»، «جک اسنایدر»، «بوث»، «جانسون»، «گری» و «لانگهارت» می‌رود و در پایان نویسنده یادآور می‌شود: «تحقیق از ادبیات درباره فرهنگ راهبردی و شیوه های جنگ در اروپا، آمریکا، آفریقا و آسیا اهمیت ویژه مفهوم فرهنگ راهبردی را در فهم ما از آن کشورها نشان داد، کشورهایی که از نظر فرهنگی عمیقا به پاکی سرشت والای انگیزه‌ها و کنش‌های خاص خودشان اعتقاد دارند.» 

کتاب «رویکرد ایران و عربستان در قبال فلسطین» تالیف ریحانه قادری در 208 صفحه با شمارگان یک‌صد نسخه و بهای 15 هزار تومان و کتاب «فرهنگ راهبردی و شیوه‌های جنگیدن» اثر لاورنس ساندهاوس با ترجمه مشترک عسگر قهرمان‌پور و محمود حبیبی مظاهر در222 صفحه، با شمارگان500 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات خرسندی به بازار کتاب ارایه شدند.