نگاهی به دوره‌ی ۱۱جلدی اسناد لانه جاسوسی آمریکا
حرکتی که دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در 13 آبان 1358 با تسخیر لانه جاسوسی امریکا در تهران آغاز کردند، بی‌تردید در تاریخ مبارزات ملتهای تحت سلطه نقطه عطف به شمار می‌رود. دانشجویان با داشتن تحلیل دقیق از روند حوادثی که داشت انقلاب اسلامی را به انحراف می‌کشاند و با انجام این حرکت، دست به اقدامی زدند که از نگاه امام خمینی (ره) انقلابی بزرگتر از انقلاب اول بود. برای درک این تعبیر لازم است ابعاد پیچیده این حرکت از جنبه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، حقوقی، اقتصادی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد. حرکت دانشجویان تداوم حرکتی بود که از 15 خرداد 1342 آغاز شده و در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسیده بود اما انقلاب اسلامی نمی‌توانست بدون خشکاندن ریشه‌های استعمار به حیات خود ادامه دهد و مردم ایران باید مبارزه خود را برای جلوگیری از تکرار تجربه تاریخی 28 مرداد 1332 در داخل کشور ادامه می‌دادند.
هنگامی که اسناد موجود در سفارت به دست آمد و گزارش‌های مستندِ دخالت امریکا در امور داخلی ایران و طراحی توطئه‌های مختلف ـ قبل و بعد از پیروزی انقلاب ـ آشکار شد همچنین به دلیل حمایت امام خمینی از این اقدام، افشاگری درباره سیاستها و روش‌های امریکا در برخورد با تحولات ایران و سایر کشورها آغاز گردید. امام (ره) رهبری حرکت دانشجویان را شخصاً برعهده گرفت و مبارزه علیه ریشه‌های نفوذ امریکا در ایران به اوج رسید.
نظر امام خمینی درباره مبارزة همزمان علیه استبداد سلطنتی و سلطه استعماری، پس از تصرف لانه جاسوسی به اثبات رسید. با افشای اسناد لانه جاسوسی، در عمل مشخص شد که اگر مبارزه تنها با سقوط نظام استبدادی پایان یافته تلقی شود، باز هم امکان توطئه دشمنان و تکرار حوادث تلخ گذشته فراهم خواهد بود و آنچه این نظریه را تکامل می‌بخشد، تحقیق عمیق در اسناد لانه جاسوسی امریکاست.
علاوه بر این، حرکت دانشجویان و رهبری صحیح امام(ره)، اُبهت ظاهری و هیمنه خودساخته امریکایی‌ها را در جهان فرو ریخت. نه امریکایی‌ها و نه مردم جهان، هرگز تصور نمی‌کردند که بتوان 52 گروگان امریکایی را به مدت 444 روز نگه داشت و امریکا نیز نتواند هیچ‌کاری انجام دهد. تسخیر لانه جاسوسی امریکا در تهران، به همه ستم‌کشیدگان جرأت داد تا برای رهایی خود از سلطه امریکا دست به کار شوند. امریکایی‌ها متوجه شدند که از این پس اعمال و رفتارشان بی‌پاسخ نخواهد ماند و با واکنش ملت‌ها روبرو خواهند شد واکنشی که الزاماً در چارچوب مقررات بین‌المللی نیست. چرا که رفتارهای سلطه‌جویان حتی در چارچوب همان قوانین خود ساخته‌شان نیز نیست. از بزرگترین دستاوردهای این حرکت، افشای اسنادی است که در این رویداد به دست آمد. با آن که در بیش از دودهه‌ای که از تصرف لانه جاسوسی امریکا گذشته، این اسناد می‌توانست به موضوع پژوهش‌های دانشگاهی در پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترای رشته‌های تاریخ، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل قرار گیرد، اما متأسفانه نه در ایران و نه در سایر کشورهای جهان، آن طور که شایسته است کار درخور توجه‌ای در این زمینه انجام نشده است. البته با توجه به نفوذ ایالات متحده در اکثر مراکز دانشگاهی جهان و اعلام ممنوعیت ورود کتابهای منتشره لانه جاسوسی به امریکا، این بی‌توجهی عمدی در غرب دور از انتظار نیست، اما غفلت از این موضوع در داخل کشور توجیه‌پذیر نیست. اسناد منتشرشده، دهها موضوع کوچک و بزرگ را در شیوه‌های اعمال سلطه و نحوه مداخله در امور ایران و سایر کشورها توسط امریکا را نشان می‌دهد. این اسناد می‌گوید که بین جناح‌های امنیتی (سازمان سیا)، نظامی (پنتاگون) و سیاسی (وزارت امور خارجه) اختلاف‌نظرها و تحلیل‌های متفاوتی وجود داشته است. خاطرات منتشرشده دست‌اندرکاران امریکایی نشان می‌دهد که آنچه در مورد غربی‌ها و به ویژه امریکایی‌ها درباره برنامه‌ریزی‌های دقیق و بلندمدت تبلیغ می‌شود، عمدتاً اغراق‌آمیز و به دور از واقعیت است. اسناد و خاطرات نشان می‌دهد که در امریکا اختلاف‌نظرات عمیقی وجود دارد و گاهی این اختلاف‌ها به حذف طرف مقابل به هر وسیله و شیوه‌ای می‌انجامد. به علاوه، این تفکر که ابرقدرتها برای دهها سال آینده برنامه‌ریزی کرده و دیگران تنها مجری سیاستهای از پیش تعیین‌شده آنها هستند با تردید جدی روبرو می‌شود. اسناد نشان می‌دهد که ابرقدرتها چقدر در برابر اقدام‌های غافلگیرانه ضعیف هستند. این مسأله، به ویژه در بررسی مدیریت بحران توسط دستگاه حاکمیت وقت امریکا بسیار قابل توجه است. به عنوان نمونه اختلاف نظر سایروس ونس وزیر خارجه و سولیوان سفیر سابق امریکا در تهران از یکسو با برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر و ماندیل معاون رئیس جمهور از سوی دیگر، تا آنجا پیش می‌رود که کارتر به اجبار هایزر را برای اخذ تصمیم دقیق درباره نحوه مواجهه با انقلاب اسلامی به تهران‌ِ ـ پیش از انقلاب اسلامی ـ اعزام می‌کند. در نمونه دیگر، مخالفت سایروس ونس با تجاوز نظامی امریکا به طبس تا آنجا پیش می‌رود که وی استعفا داده و ادموند ماسکی جای او را می‌گیرد.
واحد اسناد مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی مجموعه اسناد لانه جاسوسی را که قبلاً توسط دانشجویان پیرو خط امام در 74 جلد منتشر شده است را در 11 جلد به بازار نشر عرضه کرده است. در این مجموعه برای کاهش حجم صفحات و سهولت استفاده محققین، متن اسناد حروفچینی شده و تصاویر اسناد هر جلد در یک قطعه CD با قابلیت جستجو در متن به همراه کتاب ارائه شده و در هر جلد از مجموعه، علاوه بر فهرست مطالب در ابتدا، فهرست اعلام نیز در پایان کتاب آمده است. در این 11 جلد علاوه بر موارد متعدد دخالتهای آمریکا در ایران و دیگر کشورهای خاور میانه ، مجموعه اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی در باره مسائل مربوط به نفت ، مستشاران نظامی ، رجال قبل و بعد از انقلاب اسلامی ، دولت موقت ، رابطین ایرانی آمریکا و ... ارائه گردیده است .
شایان ذکر است که برای حفظ اصالت متن اولیه که اینک یک سند تاریخی شمرده می‌شود، متن پیشین عیناً در حروفچینی چاپ جدید نیز آمده و ضمن رعایت امانت‌داری، هیچگونه دخل و تصرفی در محتوا و متن اسناد انجام نشده است.
مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی امیدوار است این اثر مورد مداقه بیشتر پژوهشگران و محققین تاریخ معاصر ایران و علوم سیاسی قرار گیرد.