بیست وششمین سالگرد انتفاضه اول

انتفاضه واژه ای برگرفته شد از کلمه ی" نفض"به معنی لبریز شدن است که از سال ۱۹۸۷ (۱۳۶۶ ه.ش) وارد واژگان انقلابی،سیاسی مصطلح روزمره شده است.انتفاضه از لحاظ معنای سیاسی، معنی قیام علیه رخوت ورکود،ومرحله ی قبل از انقلاب است. نخستین انتفاضه که بعداً به " انتفاضه سنگ" مشهور شد،در چهلمین سال تأسیس دولت اسرائیل درسرزمینهای اشغالی به وقوع پیوست وباعث گردید تا برای اولین بارمردم فلسطین در موضع تهاجمی و رژیم صهیونیستی در موضع تدافعی قرار گیرد. مرحله ای که با سلسله تحرکاتی خودجوش در مقابله با اقدامات نظامی رژیم صهیونیستی توسط جوانان،نوجوانان و زنان فلسطینی با پرتاب سنگ و کوکتل مولوتف شروع شد و آغازگر حرکتی بود که به انتفاضه شهرت یافت.

تا پیش ازآنزمان لفظ انتفاضه فقط در کتابهای لغت مشهود بود ولی با خیزش توده های مسلمان فلسطینی واستمرار آن، امروز شاید کمتر کسی باشد که نسبت به انتفاضه یا همان قیام اسلامی فلسطین بی اطلاع باشد. تا پیش از انتفاضه اول مبارزات فلسطینی ها عمدتاً در قالب سازمان های مختلف سیاسی چپ و غیر مذهبی انجام می شد که همگی از تاکتیک واحدی استفاده می کردند و آن عبارت بود از قرار دادن مرکز ثــقل مبارزات در خارج از سرزمین های اشغالی و در اراضی مجاور اسراییل که غالباً تحت تأثیر و نفوذ دیدگاه های حاکمان سیاسی آن کشور قرار می گرفت.

اردن دریک مقطع زمانی، در برابر این تحرکات فلسطینیان سپتامبر سیاه را آفرید ولبنان در برهه ای از زمان اقدام به اخراج نیروهای مبارز فلسطینی کرد. از سوی دیگر برخی از کشورهای عرب هم موانعی در سر راه فعالیت آنها قرار دادند. مشکل دیگر تعدد و تفرقه بین سازمان های فلسطینی بود و عامل مهمتر اینکه این سازمانها و گروه ها عموماً به تمایلات مذهبی مردم بی اعتنا بودند و در قالب گروه های لائیک و ملی قرار داشتند.بحث های خسته کننده تئوریک و مباحث پایان ناپذیر میان آن ها برای نسل جدید فلسطینی، جز آوارگی و شکست حاصل دیگری نداشت چرا که پس از مدتی سازمانهای مبارز از در سازش با رژیم صهیونیستی در می آمدند.

انصراف از مبارزه ی مسلحانه، به رسمیت شناختن قطعنامه های سازمان ملل و پیوستن آنها به جریان سازش را نا امیدی را دردل فلسطینیان ایجاد کرد. شاید بتوان یکی از علل پیدایش انتفاضه را تحقیر فلسطینیان به عنوان شهروندان درجه دوم درسرزمین های اشغالی به حساب آورد. مهاجرت بیش از حد یهودیان سراسر جهان به سرزمینهای اشغالی و تلاش صهیونیست ها برای تغییر بافت جمعیتی این سرزمین به نفع یهودیان وسلب امتیازات و امکانات از فلسطینیها موجب می شد که فلسطینی ها ستم مضاعفی را بر خود احساس کنند.

انتفاضه یا قیام مردم فلسطین در شرایطی آغاز شد که افراد درگیر مسئله فلسطین معتقد بودند که تنها راه پیشروی فلسطینیان، مصالحه و سازش است و اوج این عقب نشینی در برابر اسرائیل را می توان در کنفرانس امان دید که سران کشورهای عرب با پشت پا زدن به انگیزه و هدف اصلی تشکیل اتحادیه ی عرب، به مسئله فلسطین به عنوان یک مسئله درجه دوم نگریستند. در این اجلاس نمایندگی فلسطین ووکالت آنها یکسره به اردن تفویض شد. اعراب در این اجلاس با نادیده گرفتن حقوق سیاسی فلسطینیان در تعیین نماینده و قیّم برای آنان به یک عقب نشینی بزرگ مبادرت کرده و مسئله فلسطین را همانگونه که صهیونیست ها و امریکایی ها تفسیر می کنند مشکلی بین فلسطین واسرائیل تلقی کردند.

از سوی دیگر پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 (1357 هـ .ش) از دو جهت بر شکل گیری انتفاضه تأثیر گذاشت ، اول ارائه الگوی مبارزه یعنی وارد کردن مردم به میدان نبرد و دیگری تأثیر بر تصمیمات اعراب در منطقه. استقرار نظام جمهوری اسلامی در قدرتمندترین کشور منطقه به نحو محسوسی موازنه را به نفع مسلمانان بر هم زد. اما بزرگ کردن خطر انقلاب اسلامی ایران از سوی غرب موجب شد تا سازش و مصالحه با دشمن صهیونیستی به مانند گذشته،تنفرانگیز تلقی نشود. لذا کشورهای عرب آمادگی آن را پیدا کردند تا با فدا کردن منافع و حقوق خویش و نادیده گرفتن حقوق از دست رفته مردم فلسطین، رژیم اشغالگر صهیونیستی را به رسمیت بشناسند.

اما مردم فلسطین با الهام از انقلاب ایران،متناسب با شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود به میدان آمدند و مبارزه را از چارچوب معادلات سیاسی اعراب خارج کردند. در ماه مه 1987فرار شش مجاهد فلسطینی از زندان مرکزی غزه ، ارتش اسرائیل را به تحرک واداشت . متعاقب آن و در ماه اوت، مجاهدین وابسته به جنبش جهاد اسلامی با حمله به یک گروه گشتی ارتش اسرائیل در شهر غزه ، فرمانده پلیس نظامی اسرائیل در این شهر اشغالی را به هلاکت رساندند . اقدام فوق ، باعث به هراس افتادن اسرائیل شد بطوریکه اسحاق رابین وزیر جنگ وقت اسرائیل با موضع گیری شدیدی علناً سوگند خورد که انتقام خواهد گرفت .

در اکتبــر 1987 ارتـش اسرائــیل با ارتکاب دو جنایت در منطقه "الشــجـاعیه" و " اردوگــاه البریج " در غزه موجب برانگیخته شدن خشم ونفرت بیشتر مردم فلسطین نسبت به اسرائیلیها وافزایش نا آرامیها شد . نا آرامیهای بوجود آمده در نوار غزه ، به بیت المقدس نیز سرایت کرد به طوریکه مسلمانان ســاکن در این شهر، برای جلوگیری از ورود عده ای صهیونیست به حرم مسجد الاقصی با پلیس اسرائیل درگیر شدند و با اعتصاب این شهر اشغالی را به حال تعطیل در آوردند .

از سوی دیگر مردم کرانه باختری رود اردن نیز در ابراز همدردی با ساکنان بیت المقدس ونوار غـزه دست به اعتصاب عمــومی زدند و کم کم نا آرامیها گسترده تر شد وحتی به شهرهای رام الله ، الخلیل و نابلس نیز کشیده شد با اخراج "شیخ عبدالعزیز عوده " استاد دانشگاه غزه وامام جماعت مسجد قسام ، اعتراضات وتظاهرات فلسطینی ها شکل شدیدتری به خود گرفت . در ادامه درگیریها ، مجاهدین فلسطینی در قالب گروههای "جهاد اسلامی " و "جبهه خلق برای آزادی فلسطین " ( فرماندهی کل ) یکسری عملیات را علیه صهیونیستها طرح ریزی وبه مرحله اجرا گذاشتند که کشته وزخمی شدن تعداد زیادی از صهیونیستها را در پی داشت .

سرانجام در پی حوادث فوق ، جرقه اصلی شروع انتفاضه اول زده شد وآتش انتفاضه شعله ور گردید به نحوی که در هشتم دسامبر 1987، تصادفی در نزدیکی اردوگاه فلسطینی موسوم به "جبالیا" به وقوع پیوست که طی آن ،"‌یک کامیون نظامی اسرائیلی با گروهی از فلسطینیان برخورد کرد و در نتیجه 4 کشته و7 زخمی بر جای گذاشت و به این ترتیب بود که قیام گسترده فلسطینیان از نوارغزه آغـاز گردید وبه تمامی سرزمینهای اشغالی کشیده شد. این قیام که از 9 دسامبر 1987 شروع شد ، تا سال 1991 ادامه داشت و به مذاکرات صلح مادرید منتهی شد.

انتفاضه توانست چند محور اساسی را در تحولات فلسطین ایجاد کند ، از جمله اینکه میدان مبارزه با اشغالگران را پس از سالها بار دیگر به داخل سرزمینهای اشغالی هدایت کرد و این درحالی بود که تعیین سرنوشت مردم فلسطین در مذاکرات دیپلماتیک پشت درهای بسته توسط دیپلمات های عربی و غربی خارج از اراضی اشغالی رقم می خورد. انتفاضه سبب شد عنصر فلسطینی را در موضعی قرار دهد که دیگر نه تنها حکم طرف مغلوب را نداشت،بلکه در بسیاری از مقاطع شرایط خاصی را به دشمن خود تحمیل کرده است.ومهمتر اینکه انتفاضه باعث شد که صهیونیستها در موضع دفاعی قرار بگیرند و برای خاموش کردن انتفاضه به سازمان آزادیبخش فلسطین امتیاز بدهند.

در واقع یکی از علل پیشرفت اولیه روند سازش در خاورمیانه و امضاء توافق اولیه بین ساف و اسراییل، خطرات انتفاضه و گسترش قیام فلسطینی های مناطق اشغالی بود. به هر حال اگر چه قیام عمومی در مناطق اشغالی از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۳ (تشکیل حکومت خودگردان فلسطین) استمرار داشت و پس از آن از شدت قیام عمومی تا حدودی کاسته شد اما انتفاضه ملت فلسطین هیچگاه خاموش نشد و بدنبال آن بارها و بارها در مناطق اشغالی اعتصاب و شورش تظاهرات جهت مقابله با صهیونیست ها رخ داد.

و گروههای مقاومتی مثل جهاد اسلامی، حماس و … ضمن دعوت مردم به ادامه انتفاضه، با عملیات مختلف علیه صهیونیستها همچنان خط مقاومت را به عنوان تنها گزینه برای آزادی سرزمینهای اشغالی فلسطین می دانند. مسئله ای که امروز و با گذشت بیست و شش سال از انتفاضه اول ، پیروزی در سه جنگ تاریخی و سرنوشت ساز 33 ، 22 و 8 روزه در برابر رژیم صهیونیستی برای ملت فلسطین و سایر ملتهای حامی مقاومت در منطقه ملموس تر گشته است .