روزنامه «کیهان» در آستانه 80 سالگی

سال 1321 روزنامه‌ای منتشر شد به نام «آینده ایران» که کار خود را از سال 1307 شروع کرده بود و مدت‌ها اداره آن بر عهده عبدالرحمن فرامرزی بود. وی بعد از چندی روزنامه «بهرام» را به چاپ رساند که سردبیر آن مصطفی مصباح‌زاده بود. این نشریه، زمینه همکاری فرامرزی با مصباح‌زاده برای انتشار «کیهان» شد.

* تولد کیهان

سال 1321 شمسی در یکی از محل‌های تهران ـ کوچه میرزا محمود وزیر، پایین‌تر از چهارراه سرچشمه ـ جمع کوچکی در یک ساختمان دو طبق در تدارک یک روزنامه جدید مشغول بودند. 

تعداد نشریات یومیه در آن روزها خیلی نبود. معروف‌ترین آنها «اطلاعات» (انتشار در 19 تیر 1305) بود که توسط عباس مسعودی منتشر می‌شد. شاید همین هم عاملی برای بستن نطفه یک روزنامه «رقیب» شد. 

طبقه اول این ساختمان یک دستگاه چاپ ملخی، یک میز حروف ریز و درشت سربی و.... همه لوازم مورد نیاز و موجود آن روز برای چاپ را در خود جای داده بود. طبقه دوم هم یک اتاق برای تحریریه و یک اتاق برای کارکنان داشت.

دکتر مصطفی مصباح‌زاده یکی از جوانان تحصیلکرده آن روز در کنار عبدالرحمان فرامرزی که از روزنامه‌نگاران صاحب قلم و شناخته شده بود روزهای بسیاری را به همراه بیست نفر خبرنگار، عکاس، چاپچی، کارمند و مستخدم تلاش کردند تا بتوانند یک نشریه یومیه را منتشر کنند و بالاخره عصر روز چهارشنبه 6 خرداد 1321 موفق شدند نخستین شماره «کیهان» را در دو هزار نسخه چاپ کنند.

کیهان در چهار صفحه پنج ستونی در قطع 45 در 30 تولد یافت. سرمقاله شماره نخست کیهان از مرام و خط مشی خود چنین یاد کرده است:‌ «چون نویسندگان روزنامه کیهان، همان کسانی هستند که برای مدت دو ماه نشریه «بهرام» را منتشر ساختند، گمان می‌کنم محتاج نباشند که مرام خود را از سر نو گوشزد کنند.»

سرمقاله که به قلم عبدالرحمن فرامرزی نگاشته شده با عنوان «روزنامه کیهان» چهار محور مبانی و اصول کار خود را چنین داده است:‌

1ـ طرفداری از قدرت حکومت مرکزی. 

2ـ ایارن دارای حکومت مشروطه و عدالت‌پیشه باشد. 

3ـ سلامتی بدن مقدم بر همه چیز است. 

4ـ آینده ایران در دست جوانان تحصیلکرده است.

* توقیف برای روزنامه تازه‌کار

روزنامه یومیه کیهان در چهار صفحه تا شماره 160 (16 آذرماه 1321) ادامه می‌یابد تا اینکه در روز 17 آذرماه 1321 مردم مجلس را اشغال کردند و تظاهراتی علیه نخست‌وزیری قوام انجام گرفت. رئیس دولت وقت هم دستور داد تمام مطبوعات ایران توقیف شود و فقط یک روزنامه به نام «اخبار روز» زیر نظر حسینقلی مستعان یومیه چاپ می‌شد.

بعد از یک ماه توقیف کل مطبوعات از جمله کیهان مجدداً شروع به چاپ کردند. اولین شماره دوشنبه 21 دی‌ماه 1321 شماره 161 پس از توقیف چاپ شد. 

از شماره 161 عنوان سمت راست بالای صفحه به این ترتیب چاپ شد، صاحب‌امتیاز و مدیر مسئول دکتر مصطفی مصباح‌زاده این وضع ادامه داشته تا توقیف روزنامه کیهان و انتشار مجدد «بهرام» به جای کیهان که صاحب‌امتیاز و مدیر مسئول آن عبدالرحمن فرامرزی بود.

* افزایش صفحات و تیراژ

در سال 1328 کیهان به 6 و 8 صفحه رسید. برای گسترش امکانات حروفچینی در سال 1335 دو دستگاه ماشین انترتایپ خریداری شد که تا پایان سال‌های 50 به 16 دستگاه رسید.

در دی ماه سال 1353، در موسسه کیهان 1200 نفر کار می‌کردند و تیراژ آن به حدود 200 هزار نسخه رسید که یک سوم آن در تهران فروخته می‌شد.

تیراژ کیهان در سال 1355 به 300 هزار نسخه رسید و طبق نظرسنجی‌ها، حدود یک میلیون و 500 هزار نفر آن را می‌خواندند.

در این هنگام تعداد کارکنان کیهان در تهران به 1500 نفر و رقم کارکنان کیهان در شهرستان‌ها تا 1200 نفر افزایش پیدا کرده بود.

* تولد کیهان سلطنت‌طلبان

مصباح‌زاده مدیر کیهان کمی قبل از سقوط رژیم پهلوی، به خارج کشور رفت و امور روزنامه را به پسرش سپرد.

کیهان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل فرار مصباح‌زاده به عنوان یکی از اموال بیت‌المال در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت و سرپرستی آن به عهده نماینده منتخب ولی فقیه گذاشته شد.

پس از این اتفاق، مصباح‌زاده جمعی از نویسندگان و روزنامه‌نگاران متواری به خارج از ایران را گرد هم آورد و روزنامه‌ای به نام «کیهان در تبعید» را به صورت هفتگی در لندن منتشر کرد. این روزنامه ضدانقلاب بعدها به «کیهان لندن» و یا «کیهان سلطنت‌طلبان» مشهور شد.

مصباح‌زاده آذر ماه 1385 در 97 سالگی در آمریکا درگذشت. پس از مرگ او، کیهان لندن 7 سال دوام آورد تا اینکه در شهریور 1392 برای همیشه به انتشار خود خاتمه داد.

* تغییر نوبت چاپ

کیهان تا اردیبهشت 1384 همچنان عصرها چاپ می‌شد اما برای اینکه از بازار رقابت رسانه‌ای در کشور عقب نماند، انتشار خود را به نوبت صبح موکول کرد.

 رهبر معظم انقلاب طی حکمی در اول دی ماه سال 1372، حسین شریعتمداری را به عنوان نماینده خود و سرپرست مؤسسه کیهان منصوب کردند.

مؤسسه کیهان، اکنون بعد از گذشت 75 سال از نشر اولین شماره به عنوان یکی از بزرگترین مؤسسات مطبوعاتی کشور به حساب می‌آید.