​پارسونز: ایران بزرگترین طرف بازرگانی انگلستان در آسیا است

اشاره:

«سرآنتونی پارسونز» آخرین سفیر انگلستان در ایران در دوره پهلوی و از مقامات بلندپایه سازمان جاسوسی انگلیس-اینتلیجنس سرویس- که همزمان با ریچارد هلمز -رئیس سابق سازمان سیا و سفیر وقت آمریکا در تهران- به سفارت بریتانیا در تهران منصوب شده بود، در خاطرات خود در مورد میزان اهمیت روابط دولت انگلیس با رژیم شاه، و تلاش آن دولت برای جلوگیری از سقوط این رژیم می‌نویسد:«...می‌‌توان چنین استدلال کرد که منافع انگلستان در ایران در اواسط دهه 1970 از چنان اهمیتی برخوردار بوده است که سقوط رژیم مستقیماً به منافع ملی ما زیان می‌رسانده و می‌بایست از همه امکانات خود برای جلوگیری از سقوط این رژیم استفاده کنیم...صاف و پوست‌‌کنده واقعیت این است که ایران دوران پهلوی برای انگلستان، هم یک متحد با ارزش و هم یک بازار وسیع و پرمنفعت بود...اگر مسأله قیمت نفت را کنار بگذاریم، اطمینان از جریان نفت ایران، در شرایطی که نفت کشورهای عربی همواره در معرض تهدید تحریم به دلائل سیاسی بود، برای انگلستان اهمیت فوق‌‌العاده‌ای داشت. از همه اینها گذشته، ایران در فاصله سالهای 1974 تا 1978 وسیع‌ترین بازار صادرات انگلستان در خاورمیانه به شمار می‌رفت و هزاران میلیون پوند ارز مورد نیاز انگلستان را در شرایط دشوار اقتصادی تأمین کرد...ما روی شاه قمار کردیم و سالیان درازی در این قمار برنده بودیم...بعید به نظر می‌رسید که رژیم دیگری بتواند منافع اقتصادی، و بازرگانی و هدف‌های سیاسی و استراتژیک انگلستان را بهتر از رژیم شاه تأمین کند». متن پیش رو مصاحبه «انا فرانسیس» با وی در سال 1357 می‌باشد که از نظرتان می‌گذرد.

****

س: جناب آقای سفیر، این طور به نظر می‌رسد که انگلستان امروز مانند بسیاری دیگر از کشورهای پیشرفته صنعتی سخت در تلاش است تا معاملات بازرگانی خود را با ایران تا جایی که ممکن است افزایش دهد. آیا شما از موفقیت‌هایی که تاکنون در این زمینه نصیب کشورتان شده راضی هستید؟ و از چه راه‌هایی می‌کوشید تا این موفقیت‌ها را بیشتر کنید؟

ج: من فکر می‌کنم که ما طی چهارسال گذشته در ایران بسیار خوب عمل کرده‌ایم و 1977 از این نظر مخصوصاً نمونه رضایت‌بخش بوده است. برای ما سال 1977 دوره‌ای بود که در طول آن تقریباً 30 درصد افزایش در صادرات مریی انگلستان به ایران نسبت به سال 1976 به وجود آمد. در سال گذشته ما ارزش مبادلات بازرگانی خود را با ایران به 650 میلیون لیره استرلینگ رساندیم و این رقم نشان‌دهنده جهشی قابل توجه است. چون باید در نظر داشت که در 1976 ارزش مبادلات دو کشور تنها بالغ بر 495 میلیون لیره استرلینگ بوده است. این رشد مهم در عین حال نمونه‌ای از رونق و شکوفایی جاری اقتصادی کشوری است که من در آن به خدمت اشتغال دارم. در مورد پیشرفت‌ها و بهبودهای آتی، ما تمام امکانات را در چارچوب برنامه‌ای برای توسعه صادرات‌مان به ایران بسیج کرده‌ایم که اکنون ثمرات آن رفته رفته ظاهر می‌شود. در سفارت خودمان در تهران ترتیبی داده شده که فعالیت‌های ناظر بر روابط بازرگانی دو کشور وزن و اهمیت بیشتری پیدا کند و از این گذشته در لندن نیز منابع و آمادگی ما در این زمینه به شکل شایسته‌تری به خدمت گرفته شده است. از اینها گذشته دو پروژه مهم دیگری که سال گذشته برای توسعه صادرات انگلستان به ایران تدارک دیده شده عبارت از تأسیس اتاق بازرگانی ایران و انگلیس و انتشار مجله بازرگانی از طرف ما در تهران. اینها اقداماتی است که به افزایش بازرگانی دو کشور کمک خواهد کرد.

س: ایران در فهرست طرف‌های بازرگانی انگلستان چه مقامی دارد و وضع صادرات نامریی از چه قرار است؟

ج: اگر بخواهیم صادرات مریی و نامریی را با هم به حساب بیاوریم، باید بگویم که ایران در حال حاضر بزرگترین طرف بازرگانی انگلستان در آسیا است و در این گفته من ژاپن را نیز به حساب آورده‌ام. در سطح جهانی نیز ایران کشوری است که امروز دهمین مقام را بین کشورهایی که با انگلستان مبادلات بازرگانی دارند به خود اختصاص داده است. در سال گذشته ارزش صادرات مریی و نامریی ما به ایران جمعاً به یک میلیارد لیره استرلینگ رسیده است. برای انگلستان توسعه توریسم به صورت یکی از منابع مهم صادرات نامریی درآمده، به طوری که در سال گذشته(1977) بیش از 200 هزار ایرانی به انگلستان سفر کرده‌اند و در سال جاری تمام شواهد حکم می‌کند که امید ما به حصول 20 درصد افزایش در رقم فوق کاملاً موجه باشد. از طرف دیگر صادرات نامریی دیگری نظیر آنچه که به بانک‌داری و بیمه و کشتیرانی مربوط می‌شوند نیز از قلمروهایی هستند که انگلستان در زمینه آنها از دیرباز وضع رضایت‌بخشی در ایران داشته است.

س: با در نظر گرفتن این نکته که انگلستان خود اکنون شروع به استخراج نفت از دریای شمال کرده است، به نظر شما این امر چه تأثیری بر موازنه آینده بازرگانی ایران و انگلستان خواهد گذاشت؟

ج: باید توجه داشت که ما از منابع نفتی دریای شمال، تنها انواع نفت‌های خام(سبک) را به دست می‌آوریم و بنابراین هنوز هم به وارد کردن نفت با درجات مرغوبیت و مشخصات کیفی گوناگون از ایران برای برآورد نیازهای صنایع کشور ما احتیاج خواهیم داشت. در حال حاضر مسأله‌ای که مطرح است فقدان وجود مازاد قابل صدور در کالاهای غیر نفتی ایران است. زیرا وضع کنونی بازار داخلی ایران به صورتی است که چندان امکانی برای به وجود آمدن مازاد صادراتی باقی نمی‌گذارد و این محصولات تقریباً به طور کامل در داخل کشور به مصرف می‌رسند.

س: مهمترین پروژه‌هایی که انگلستان در حال حاضر دست اندر کار اجرایشان در ایران است و یا در آنها مشارکت دارد کدام‌ها هستند؟

ج: در واقع تمام پروژه‌های موجودی که انگلستان در اجرای آنها در ایران مشارکت دارد به سهم خود دارای اهمیت هستند. قراردادی که کرایسلر انگلستان با شرکت سهامی کارخانجات ایران ناسیونال بسته، بزرگترین فقره از پروژه‌های صادراتی انگلستان است و با برنامه‌هایی که شرکت مذکور تدارک دیده است باید توسعه بیش از پیش آن را نیز با اطمینان تمام انتظار داشت. اتومبیل‌هایی از مدل پژو که ایران ناسیونال در نظر دارد در ایران تولید کند نیز دارای موتور پیکان خواهد بود و در نتیجه کرایسلر از این نظر با ضرری، روبرو نخواهد شد. در زمینه فعالیت‌های مشاوره‌ای قراردادی که شرکت فولاد انگلستاں(برتیش استیل کوپوریشن) برای کارخانه فولادسازی جدید اصفهان امضاء کرده به نوبه خود مهم است و در حدود 40 میلیون لیره استرلینگ ارزش آنست. از اینها گذشته ساختمان یک شاهراه در اهواز و جاده کمربندی تهران و طرح برقی کردن راه آهن تهران-تبریز به نوبه خود دارای اهمیت می‌باشند. علاوه بر اینها مؤسسات انگلیسی در حال حاضر سرگرم دنبال کردن مذاکرات در باره تعدادی از طرح‌های دیگر نیز هستند. از جنبه صادرات نیز فعالیت انگلستان در ایران با موفقیت پیشرفت می‌کند. هواپیمای ایرباس(اتوبوس هوایی) که اخیراً ایران به خرید آن اقدام کرده، دارای بال‌های ساخت انگلستان است و هواپیمای «فرند شیپ» که آن نیز به وسیله ایران خریداری شده دارای قطعاتی است که 30 درصد از آنها در انگلستان ساخته شده است. در مورد صادرات اتومبیل صرف نظر از کرایسلر، اتومبیل‌های رنجرور در ایران با استقبال فوق‌العاده روبرو شده، به طوری که این کشور را به صورت دومین مشتری بزرگ شرکت تولیدکننده اتومبیل‌های مذکور درآورده است.