حقانی: جلال رندی است که کلاه سرش نمی‌رود

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، موسی حقانی رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر در همایش «شمس و جلال؛ روشنفکرانی خودی»که در سالن مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر برگزار شد، اظهار داشت: افرادی نظیر جلال و شمس آل احمد در دوره‌ای زندگی می‌کردند که برخی به نام مبارزه با خرافات دینی به تجدیدنظرطلبی دینی رسیدند و پرچمداران تجدیدنظرطلبی دینی افرادی مانند شریعت سنگلجی، کسروی بودند که کسروی با طرح بیان پاک دینی از دین خارج شد.

*جلال تحت تاثیر جریان تجدید نظر طلبی عزاداری نامشروع را نوشته است

وی افزود: آل احمد تحت تأثیر تجدیدنظرطلبی دینی عزاداری نامشروع را نوشته است و بعد آرام آرام حزب توده وارد فضای عمومی جامعه ایران شد و روحانیت نیز تحت تأثیر جریان ضد دینی منورالفکری دوره رضاخانی ضربه دیده بود و در حال بازسازی خود بود و قادر نبود واکنش مناسب به حزب توده نشان دهد و چون در این فضا حوزه علمیه ضعیف شده بود حزب توده قادر بود افراد مانند جلال را جذب کند.

*جلال روایت شکست جریان روشنفکری ایران را نوشت

حقانی با بیان اینکه افرادی که تاریخ معاصر را پیگیری می‌کنند باید آثار جلال را به طور جدی‌تر مطالعه کنند، گفت: جلال کتاب «از رنج‌هایی که می‌بریم» را نوشت به نوعی می‌خواست روایت‌گر جریان شکست روشنفکری در ایران باشد و در کتاب مدیر مدرسه به نقد نظام آموزشی آن دوره پرداخت.

وی ادامه داد: در دوران ملی شدن صنعت نفت و اوج گرفتن اختلالات که نهضت را به جایی می‌رساند که این دستاورد ملی از دست می‌رود و سرنوشت کشور به دست اراذل و اوباش نظامی می‌افتد و فضای فکری جامعه به شدت بسته می‌شود و این دوران هم برای جلال و هم برای کشور دوران سرنوشت‌سازی است.

*جلال رندی است که کلاه سرش نمی‌رود

حقانی با اشاره به اینکه جلال بعد از شکست نهضت ملی شدن صنعت نفت به مؤسسه مطالعه اجتماعی مشغول به کار می‌شود اما خیلی زود کناره‌گیری می‌کند افزود: جلال رندی است که کلاه سرش نمی‌رود و خیلی زود متوجه می‌شود که این مؤسسه برای تعمیق استعمار ایران است.

وی گفت: جلال بعد از نهضت ملی شده صنعت نفت و تعمق شدن در خود متوجه یک تضاد در بنیان‌های اجتماعی ایرانیان می‌شود که ایرانیان در مسیر حرکت به سمت تحول و به سمت مستعمره بودن خواهند رفت.

*غرب‌زدگی حزء آثار شاخص جلال است

حقانی گفت: جلال پی به این نکته برد که روند حرکت به سوی مدرنیته و جریان‌های همسو با مدرنیته نه تنها کشور را به سمت مدرن شدن نخواهد برد بلکه به سمت مستعمره کردن به پیش خواهند برد و حاصل این تأمل در شرایط ایران کتاب غرب‌زدگی می‌شود که به نظر من جزء آثار شاخص جلال است البته خودم نقدهایی نیز به این کتاب دارم.

این مورخ و تاریخ‌نگار ادامه داد: جلال کتاب نون و قلم را در سال 1340 می‌نویسد که به نوعی قصه جریان چپ در ایران است بعد از آن به  شوروی، آمریکا و حج سفر کرد و حاصلش سفرنامه‌ها و کتاب زیبای «خسی در میقات» است.

وی ادامه داد: جلال در سال 45 کتاب «در خدمت و خیانت روشنفکران» را نوشته است و بعد از آن کتاب «نفرین زمین» را ترجمه می‌کند. جلال اصلاحات ارضی را فروش املاک می‌داند و این جمله بسیار جمله هوشمندانه‌ای است و نسل جوان ایرانی اگر بخواهد جلال را ببیند باید پی به شخصیتی ببرد که بیگانه‌ستیز است.

رئیس مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر گفت: جلال بلافاصله از اینکه از حزب توده کنار می‌کشد در مسیر تکاملی قرار گرفت و در نهایت به تکامل خود رسیده است.

بنابراین گزارش، همایش «شمس و جلال؛ روشنفکرانی خودی» عصر روز دوشنبه 25 آذر با حضور جمعی از پژوهشگران کشور در محل موسسه مطالعاتی تاریخ معاصر ایران برگزار شد.