30 مهر 1393
سخن نخست
جمشید آموزگار از بلندپایگان عصر پهلوی دوم است. پدرش حبیب الله خان آموزگار از قضات وزارت عدلیه رضا شاه بود.حبیب الله عضو مجلس مؤسسان و دوره‌های دوم و سوم مجلس سنا بود و در کابینه حسین علاء وزارت فرهنگ را بر عهده داشت.
جمشید دوران ابتدایی و متوسطه را در تهران گذراند و تحصیلات دانشگاهی اش با جنگ دوم جهانی مقارن شد. او تحصیل در رشته‌های حقوق و اقتصاد دانشگاه تهران را رها کرد و به آمریکا رفت. در دانشگاه کرنل لیسانس مهندسی راه و ساختمان را گرفت. در رشته مهندسی هیدرولیک در دانشگاه واشنگتن ادامه تحصیل داد و با اخذ مدرک دکترا از آنجا فارغ التحصیل شدو در سال ۱۳۲۸ فعالیت‌های اجرایی خود را با سمت کارشناسی در سازمان ملل آغاز کرد.
درسال ۱۳۳۷ دکتر منوچهر اقبال او را به وزارت کار برگزید که البته دوره کوتاهی را شامل می‌شد و در آبان ماه ۱۳۳۸ در پی ترمیم کابینه خود بار دیگر آموزگار را به وزارت کشاورزی منصوب کرد. در دوران وزارت کشاورزی به تهیه اولین قانون اصلاحات کشاورزی مأمور شد. جمشید آموزگار در سال ۱۳۴۲ توسط حسنعلی منصور نخست وزیر، به وزارت بهداری منصوب شد. دولت منصور، دولتی با چهره های جوان متمایل به آمریکا بود که با ترور او برچیده شد و آموزگار در دولت بعدی به ریاست امیرعباس هویدا در سال ۱۳۴۳ به وزارت بهداری منصوب شد، سپس در کابینه جدید، هویدا از وی برای وزارت دارایی استفاده کرد. آموزگار تا سال ۱۳۵۴ در این وزارت فعال بود. در دوران وزارت دارایی، امور مربوط به قیمت گذاری نفت و اوپک برعهده وی نهاده شد و به طور مستقیم با شاه در ارتباط بود. در سال ۱۳۵۲، به همراه دیگر وزرای نفتی جهان در کنفرانس اوپک در وین توسط یک گروه چپگرا به گروگان گرفته شد و سرانجام با وساطت جهان پس از دو روز آزاد شد. او پس از آزادی، «جان خود را در راه اعلیحضرت همایونی بی‌ارزش» خواند.
جمشید آموزگار در سال ۱۳۵۲، عضو هیئت امنای دانشگاه تهران شد و در دی ماه همان سال ریاست اجلاس اوپک در تهران برعهده گرفت و هویدا در کابینه جدید خود وزارت کشور را به آموزگار داد.
پس از ایجاد حزب رستاخیز توسط شاه، آموزگار به این حزب پیوست و در سال ۱۳۵۵ به دبیرکلی این حزب منصوب شد. پس از پایان رسیدن حکومت سیزده ساله هویدا، شاه آموزگار را در سال ۱۳۵۶ به نخست وزیری برگزید. دوران صدارت وی یک سال بود. برنامه دولت او فضای باز سیاسی، صرفه جویی، مهار کردن بحرانهای اقتصادی اعلام شده بود. رویدادهایی که در دوران نخست وزیری دکتر جمشید آموزگار روی داد و به جریان سرنگونی حکومت پهلوی سرعت بیشتری بخشید عبارت‌اند از:
- درگذشت آیت الله سید مصطفی خمینی و برگزاری مراسم ترحیم و یادبود از سوی مردم ایران
- چاپ مقاله توهین آمیز «ایران و استعمار سرخ و سیاه» و پیامدهای آن
- ایجاد حکومت نظامی در شهرها
- آتش‌سوزی سینما رکس آبادان
این رخدادها سرانجام منجر به استعفای آموزگار از نخست وزیری در چهارم شهریور و استعفا از دبیرکلی حزب رستاخیز در مهر ۱۳۵۷ شد و او در اوج انقلاب بخاطر بیماری همسر آلمانی خود کشور را به قصد آمریکا ترک کرد.
در همین رابطه مجموعه جدید سندنامه را به موضوع جمشید آموزگار اختصاص داده ایم. امید که مورد استفاده محققان و دانش پژوهان قرار گیرد.