گریه‌های شاهانه

 
مردادماه سالمرگ شاهان سلسله پهلوی است. محمدرضا و پدرش هر دو در ماه مرداد مردند. هر دو در آفریقا و در قاهره و در مسجد زیدالرفاعی، جائی که معمولاً اجساد پادشاهان و فراعنه مصر دفن هستند به خاک سپرده شدند. پیش از این دو نفر، آخرین شاهان سلسله قاجار نیز در خارج از ایران مردند.
محمدعلی شاه قاجار که در 28 دی 1285 متعاقب مرگ پدرش مظفرالدین شاه تاجگذاری کرد در کشاکش جنبش مشروطه روز هفتم مهر 1288 از طریق بندر انزلی به روسیه گریخت و از آنجا راهی اروپا شد و در 16 فروردین 1303 به بیماری دیابت در 54 سالگی در پاریس درگذشت. 6 سال بعد فرزند او احمدشاه نیز در پاریس درگذشت. احمدشاه در 11 آبان 1302 در دوران نخست‌وزیری سردار سپه و در برابر اقتدار روزافزون وی، از بیم جان خود راهی اروپا شد و تا پایان عمر نتوانست به ایران بازگردد. رضاخان نیز در غیاب وی زمینه برکناری او و انقراض سلسله قاجار را فراهم آورد و این طرح را در 9 آبان 1304 عملی ساخت. احمدشاه 4 سال بعد در نهم اسفند 1308 در 32 سالگی به مرض کلیه در پاریس جان خود را از دست داد.
پس از احمدشاه، رضاشاه نیز در تبعید مرد. او روز 25 شهریور 1320 متعاقب اشغال نظامی ایران توسط متفقین، به حالت تبعید به بندرعباس برده شد. سپس در هشتم مهر کشتی انگلیسی حامل وی ساحل ا یران را به قصد بندر بمبئی در هند ترک کرد. روز نهم مهر کشتی به بندر بمبئی و روز 18 مهر به جزیره موریس رسید. رضاشاه چند ماهی در این جزیره نگاهداشته شد. سپس روز 7 فروردین 1321 به بندر دوربان در آفریقای جنوبی برده شد و 2 ماه بعد با قطار به ژوهانسبورگ انتقال داده شد و در نهایت روز 4 مرداد 1323 در اثر حمله قلبی در این شهر جان باخت.
36 سال بعد، محمدرضا فرزند رضاشاه پهلوی نیز در تبعید درگذشت. محمدرضا پس از 37 سال پادشاهی و دیکتاتوری روز 26 دی 1357 در بحبوحه انقلاب اسلامی از ایران گریخت و رهسپار شهر آسوان مصر شد. سپس روز دوم بهمن همان سال راهی مراکش شد و 67 روز در آن کشور ماند. روز 10 فروردین 1358 با هواپیمای اختصاصی شاه حسن مراکشی به باهاما برده شد، روز 20 خرداد این سال با یک هواپیمای کرایه‌ای از باهاما به مکزیک رفت. در این کشور بیماری سرطان وی تشدید شد و روز 30 مهر از مکزیک راهی بیمارستانی در نیویورک شد. در 24 آذر 1358 رهسپار پاناما شد و پس از 100 روز اقامت در این کشور در سوم فروردین 1359 به قاهره بازگشت. روز 8 فروردین در بیمارستان معادی قاهره بستری شد، و در 5 مرداد این سال درگذشت.
ظاهراً تقدیر این بود که پادشاهان زبون و وابسته به بیگانه، در خاک بیگانگان جان بسپارند تا نماد وابستگی و تعظیم و تکریمشان در مقابل بیگانگان بیش از پیش رخ نماید و این حلقه وابستگی تکمیل گردد.
از دیگر شباهتهای شاهان یاد شده، گریه‌های آنان به هنگام از دست دادن تاج و تختشان است. محمدعلی شاه در شهریور 1288 زمانی که پس از 2 ماه پناه گرفتن در سفارت روسیه مجبور به خروج و تبعید به خارج از کشور شد، احمدشاه در آبان 1304، متعاقب شنیدن خبر تصویب لایحه انقراض سلسله قاجار، رضاشاه در اردیبهشت 1321 در شهر دوربان در اوج بیماری و ترک اکثر بستگان، و محمدرضا پهلوی نیز در 26 دی 1357 به هنگام ترک ایران، گریستند.
این گریه‌ها و آن پناه‌گرفتن‌ها در دامان بیگانگان خصوصیت مشترک همه‌ شاهان تاریخ یکصد سال اخیر ایران بوده است.