برای ترغیب مخاطب به مطالعه کتاب چه باید کرد؟

کیفیت و محتوای کتاب ها از عوامل اصلی روی آوری مخاطبان به مطالعه است اما به نظر می رسد در سال های اخیر توجه کمتری به این مقوله شده است. کتاب به مثابه یک رسانه اطلاعات و آگاهی های فراوانی به خواننده می دهد از این رو هر کتابی که به کیفیت و محتوا بیشتر توجه کند به همان نسبت با اقبال خوانندگان روبرو می شود. شمارگان کتاب در ایران پایین است و هم ناشران و هم نویسندگان از این وضعیت ناراضی اند. آمارهای گردش مالی در حوزه نشر و کتاب امیدوار کننده نیست و کارشناسان یکی از عوامل اصلی این وضعیت را کیفیت و محتوای نازل کتاب ها می دانند.

یک نویسنده در این باره می گوید برخی نویسندگان بعد از چاپ یک یا دو کتاب و به شهرت رسیدن، دیگر تلاشی برای افزایش محتوا و کیفیت مطلب ،جلب مخاطب و در نظر گرفتن علایق و مشکلات عامه نمی کنند. برخی از کارشناسان بر این باورند که مطالعه در ایران فقط در میان گروه یا قشر خاصی از افراد جامعه رواج دارد درحالی که باید این موضوع به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. آنان معتقدند، مطالعه در میان مردم هنوز به صورت یک عادت نیز درنیامده و آنها احساس نیاز به خواندن کتاب نمی کنند. به گفته این کارشناسان ، تصور عامه از کتاب ،یک حجم انبوه از کاغذ است که باید در فضایی ساکت و به دور از دغدغه آن را خواند، حال آن که می توان کتاب هایی را در جامعه عرضه کرد که مردم برای برطرف کردن نیازهای اولیه خود، برای سرگرمی ، لذت بردن و خندیدن به آن مراجعه کنند و ساعت ها وقت برای مطالعه بگذارند.

عصمت صادقی کارشناس حوزه فرهنگی در این زمینه می گوید:دلایل پایین بودن سطح مطالعه در کشور در وهله اول به عدم شناخت صحیح از موضوع مطالعه بر می گردد که بین مردم و مسوولان دیده می شود.

وی ادامه می دهد: برخی نویسندگان بعد از چاپ یک یا دو کتاب و به شهرت رسیدن، دیگر تلاشی برای افزایش محتوا و کیفیت مطلب ،جلب مخاطب و در نظر گرفتن علایق و مشکلات عامه نمی کنند.

صادقی با بیان این که خانواده عامل بسیار موثری در ایجاد عادت به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی است، می افزاید: محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین، طرز تفکر و نگرش آنان در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب ، نشریات قابل دسترس ، همچنین سطح اقتصادی و پایگاه اجتماعی خانواده، نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد. وی اظهار می دارد:اگر والدین و افراد بزرگتر خانواده به مطالعه علاقمند باشند، فرزندان آنها نیز، که همواره از اثرات طبیعی روابط عمیق عاطفی حاکم در خانواده ها برخوردار هستند، با کتاب، بیشتر و بهتر آشنا شده و به مطالعه و کتابخوانی، عادت می کنند. این کارشناس حوزه فرهنگی تصریح می کند:علاوه بر خانواده، اشاعه کتابخوانی بر عهده مکاتب، نهاد های تعلیمی و تحصیلی است ،اگر دانش آموز در مدرسه با کتاب آشنا شده و لذت مطالعه، خودآموزی و افزایش معلومات عمومی را درک کند و به مطالعه خو بگیرد، در تمام دوران زندگی، از کتاب خواندن دست نمی کشد.

وی با اشاره به این که نقش و جایگاه معلم در اشاعه فرهنگ مطالعه را نباید نادیده گرفت، می گوید: روش های تدریس، شیوه نگرش وعلایق معلم به کتاب ، مطالعه در ایجاد آمادگی ذهنی و انگیزه مطالعه در دانش آموزان موثر است. اگر معلمان، خودشان اهل مطالعه باشند، دانش آموزان را نیز به شیوه های مختلف با کتاب و مطالعه آشنا می سازند.

صادق نریمانی نویسنده نیز در این باره می گوید: مشکل بزرگ کتاب نخواندن مردم کمبود درآمد است و مسوولان فرهنگی باید برای رفع این معضل و ترویج فرهنگ کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه تلاش کنند.

وی نقش و جایگاه رسانه ها را در ترویج کتابخوانی مهم می داند و ادامه می دهد: رسانه ها می توانند برای آگاه سازی افراد و ترویج فرهنگ مطالعه با ایجاد بسترهایی از طریق اطلاع رسانی، کانون خانواده و مسوولان را متوجه این امر مهم کنند تا نسل های آینده نیز کتابخوان باشند.

این نویسنده با تاکید بر این که در بحث هدایت نسل آینده به سوی مطالعه، رسانه های جمعی نقش مهمی دارند، اضافه می کند:هر سال در هفته کتاب حرکت هایی از سوی نهادها، وزارتخانه ها و ارگان های مربوطه شاهد هستیم و نشست های بررسی راه ها و عوامل گرایش افراد به مطالعه و موانع رویکرد آنان به کتابخوانی در حاشیه برگزاری نمایشگاه های کتاب انجام می شود، اما مقطعی بوده و به صورت مستمر دنبال نمی شود.

رییس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران هم در این زمینه می گوید:نبود برنامه بلند مدت یکی از دلایل اصلی پایین بودن سرانه مطالعه در کشور به شمار می رود. محمود آموزگار ادامه می دهد: مسوولان این حوزه به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در طول این سال ها و در دولت های مختلف زحمات بسیاری کشیده اند اما مشکل این حوزه به طور موقتی از سر راه برداشته شده و درمان قطعی نشده است. وی با بیان این که ما دچار یک مسکن درمانی بودیم، اظهار می دارد: اکنون وضعیت این بیمار وخیم و بیماری آن مزمن شده است زیرا درمان قطعی نکرده ایم.

آموزگار با اشاره به اینکه قبل از انقلاب دو هزار تا دو هزار و 500 کتاب تولیدی در سال داشتیم که این رقم اکنون 70 هزار رسیده است، تصریح می کند: باید کتاب هایی در سنجش سرانه محاسبه شوند که در فرهنگ سازی موثر باشند.