«چمران» کیست؟
مصطفی چمران در 1311 ش در قم متولد شد. مقطع ابتدایی را در مدرسه انتصاریه و متوسطه را در دبیرستانهای دارالفنون و البرز گذراند. سپس در 1332 به دانشکده فنی دانشگاه تهران راه یافت و در رشته مهندسی برق مشغول به تحصیل شد و در 1336 فارغ التحصیل گردید. چمران در این سالها درس ریاضی را تدریس می‌کرد و از این راه امرار معاش نیز می‌نمود. از پانزده سالگی در درس تفسیر قرآن مرحوم آیت‌الله طالقانی حاضر می‌شد. در دوره دانشجویی نیز در جلسات درس فلسفه و منطق استاد شهید مرتضی مطهری شرکت می‌جست و از اعضای فعال انجمن اسلامی دانشجویان بود. چمران در تظاهرات متعددی که علیه رژیم شاه در حوادث سال 1332 برگزار می‌شد و به کودتای 28 مرداد منجر شد، شرکت داشت. در جریان حادثه 16 آذر 1333 که مأموران شاه به دانشجویان معترض به ورود نیکسون حمله کرده و سه نفر از آنان را به شهادت رساندند، چمران زخمی شد.
مصطفی چمران پس از پایان دوره کارشناسی برای ادامه تحصیل، با بورسیه راهی امریکا شد و پس از پشت سر گذاردن دوره فوق لیسانس مهندسی برق در دانشگاه تگزاس برای ادامه تحصیل در دوره دکتری به دانشگاه برکلی راه یافت. وی این دوره را نیز در رشته الکترونیک و فیزیک پلاسما (مهندسی گرافت هسته‌ای) در مدت سه سال به پایان رساند.
چمران در حین تحصیل فعالیتهای سیاسی نیز داشت و به دلیل مبارزات سیاسی‌اش علیه شاه، بورسیه تحصیلی او توسط ساواک قطع شد. او نقش موثری در ایجاد انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی مقیم امریکا و سایر تشکل‌های اسلامی در آن کشور داشت.1
چمران پس از قیام 15 خرداد و برای فراگیری فنون جنگهای پارتیزانی جهت مبارزه مسلحانه با حکومت پهلوی راهی مصر شد. سفر وی با اعزام واحدهای فلسطینی به مصر جهت آموزش نظامی، همزمان بود. او رموز جنگهای چریکی را طی 2 سال در مصر آموخت، اما پس از فوت جمال عبدالناصر، به دعوت امام موسی صدر و همراه با سایر مبارزین ایرانی، پایگاه عملیاتی خود را به لبنان انتقال داد. چمران به جنوبی‌ترین نقطه لبنان «شهر صور» و نزدیک مرزهای اسرائیل رفت و مدیریت مدرسه صنعتی «جبل عامل» را برعهده گرفت. در این هنرستان فرزندان شیعی لبنان آموزش می‌دیدند، آنهایی که بعدها کادرهای اصلی صف مقدم مقاومت شیعی در مقابل اسرائیل را تشکیل دادند. چمران در راه اندازی جنبش امل توسط شیعیان لبنان نقش موثری داشت. به همین دلیل، مسؤولان و نخبگان شیعه در لبنان، سهم بزرگی از پویایی شیعیان لبنان را متوجه تلاشها و فداکاری‌های او می‌دانند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چمران پس از 22 سال و همراه با یک هیأت 92 نفره لبنانی اعم از شیعه و سنی و نمایندگانی از گروههای رزمنده آن کشور برای دیدار امام به تهران آمد و در کشور ماندگار شد. با آغاز شرارتهای گروههای ضد انقلاب در کردستان راهی این دیار شد. در مرداد 1358، هنگامی که امام دستور اعزام گسترده ارتش را به پاوه برای آزاد سازی این شهر از چنگ ضد انقلاب صادر کرد، چمران در پاوه بود. او فرماندهی بخش بزرگی از عملیات را تا مرحله سرکوب عوامل ضد انقلاب و بیرون راندن آنان به داخل عراق برعهده گرفت.
پس از آزادسازی پاوه، چمران به تهران بازگشت و به پیشنهاد شورای انقلاب و فرمان امام(ره)، در 16/8/1358 به وزارت دفاع منصوب شد. او در انتخابات اولین دوره مجلس شورای اسلامی به صورت منفرد شرکت کرد و به نمایندگی از مردم تهران وارد مجلس شد. چمران در 20 اردیبهشت 1359 از سوی امام به عنوان نماینده و مشاور ایشان در شورای عالی دفاع برگزیده شد.
با آغاز جنگ تحمیلی، چمران ستاد جنگهای نامنظم را در اهواز تشکیل داد و خود فرماندهی اولین حمله چریکی به تانکهای صدام را در نزدیکی شهر در حال سقوط اهواز به عهده گرفت. او نقش به سزایی در ایجاد هماهنگی میان ارتش ، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی ایفا کرد. چمران در جریان آزاد سازی سوسنگرد از ناحیه پا زخمی شد. و سرانجام در 31 خرداد 1360 در جبهه دهلاویه از ناحیه پشت سر مورد اصابت ترکش خمپاره قرار گرفت و پیش از انتقال به بیمارستان به شهادت رسید. یادش گرامی‌باد.
1ـ دکتر مصطفی چمران به روایت اسناد ساواک؛ مرکز بررسی اسناد تاریخی؛ ص 7 .