21 آذر 1400
نگرانی نهادهای امنیتی پهلوی از تظاهرات عاشورای 1357
راهپیمایی سراسری تاسوعا و عاشورای آذرماه 1357 در کل کشور، یک اتفاق مهم در تاریخ مبارزه با رژیم شاه بود که هم قبل و هم پس از آن، دستگاه اطلاعاتی و انتظامی رژیم شاه را به حیرت واداشت. اقدامی که هرچند آن را پیش‌بینی کرده بودند، اما امکان جلوگیری از آن را نداشتند. آنچه در ادامه می‌آید چهار سند مربوط به پیش‌بینی، هشدار و لزوم هشیاری دستگاه‌های مختلف رژیم شاه در برابر این راهپیمایی است.
سند اول:
از: ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه
به: فهرست گیرندگان زیر مراجعه شود.
موضوع: دستورالعمل تشکیل مجالس عزاداری در ماههای محرم و صفر
1-منظور: برقراری روش یکنواخت و پیش بینی های لازم جهت برگزاری مجالس عزاداری در ماههای محرم و صفر سال 1399 هجری قمری.
2-هدف: جلوگیری ازهرگونه بی نظمی و اخلال در جریان برگزاری مجالس عزاداری.
3-اجرا:
الف- از طریق دولت به طور قاطع طی اعلامیه ای نکاتی را که مردم بایستی در ایام عزاداری ماههای محرم و صفر رعایت نمایند، وسیله دستگاه های ارتباط جمعی ابلاغ میگردد.
ب- در شهرهایی که مقررات حکومت نظامی برقرار میباشد، اجرای دستورات درباره نحوه برگزاری مجالس عزاداری با فرماندار نظامی بوده و در سایر شهرها با شهربانی و ژاندارمری محل می باشد.
پ- مجالس عزاداری درمساجد و تکایا و حسینیه ها در تهران و شهرستانها محدود گردد. به طوری که در حوزه استحفاظی هر کلانتری بیش از دو مجلس تشکیل نشود.
ت- حرکت دستجات عزاداری در سطح کشور ممنوع میباشد.
ث- مساجد، تکایا، حسینیه ها و منازلی که مردم می‌توانند در آنجا مجالس عزاداری بر پا نمایند، قبلاً تعیین گردد و در منازل می‌توانند مجالس عزاداری برپا نموده مشروط بر اینکه قبلاً از مراجع مربوط اجاز اخذ و تعهد بسپارند که مجلس عزاداری تبدیل به تظاهرات نشود.
ج- متصدیان، بانیان و متولیان هر مجلس عزاداری که مجاز به تشکیل جلسه عزاداری می‌باشند، احضار و از آنان تعهد اخذ گردد تا وعاظی را دعوت نمایند که موجبات اخلال نظم و اغتشاش را فراهم نسازند و اگر غیر از صورت داده شده وعاظ دیگری به منبر بروند و یا وعاظ بجای ذکر مصیبت حضرت سیدالشهد(ع) مطالبی را برای تحریک مردم جهت بلوا بیان نمایند، ضمن دستگیر نمودن آنان، صاحب مجلس عزاداری نیز مسئول میباشد. ضمناً به آن ابلاغ گردد چنانچه در هر یک از روزهای عزاداری کوچک ترین اخلال نظم در آن مجلس مشاهده گردد، با اقدام شدید مأمورین مواجه و بلافاصله مجلس عزاداری تعطیل و تشکیل مجدد جلسه در آن محل ممنوع و مراتب نیز به اطلاع اهالی شهر خواهد رسید.
چ-مامورین انتظامی ضمن مراقبت از مجالس عزاداری در موقع خاتمه مجالس از پیوستگی جمعیت‌ها شدیداً جلوگیری نمایند.
ح-در ایام محرم و صفر مراکز حساس با دقت مراقبت شود.
خ-فرمانداران نظامی مناطق نه گانه تهران و حومه باید به وسیله ژاندارمری و شهربانی از بانیان مجالس بخواهند که مسئولیت نظم و عدم اجازه ایراد مطالب غیر مذهبی را بر عهده بگیرند و نگذارند عناصری به نام روحانیت ایجاد آشوب و بلوا نمایند.
د-برنامه برگزاری مجالس عزاداری طوری تنظیم گردد که تا ساعت ۱۷ خاتمه یابد.
ذ-مدت برگزاری مجالس عزاداری ۱۲ روز از تاریخ اول محرم الحرام ۱۳۹۹ هجری قمری تا خاتمه روز دوازدهم محرم مطابق با ۱۳۵۷/۹/۱۱ الی ۱۳۵۷/۹/۲۲ خواهد بود.
ر-سازمانهای مسئول با توجه به وظایف محوله در این باره طرح‌های لازم را تهیه نمایند.
فرماندار نظامی تهران و حومه-ارتشبد غلامعلی اویسی
سند دوم:
به: جناب آقای نخست وزیر
از: ساواک
درباره برنامه ماه های محرم و صفر
محترماً به استحضار می‌رساند.
مجموع گزارشات رسیده و قرائن موجود نشان می‌دهد که وضعیت سوگواری و کیفیت برنامه‌های ماه های محرم و صفر در سال جاری با سنوات قبل کاملاً متفاوت خواهد بود. تجربه عینی در ماه مبارک رمضان نشان داد که بر اثر تحریکات و تعالیمی که به وعاظ و سخنرانان مذهبی داده شده بود، آنها در سخنرانی های خود در ماه مذکور روش تحریک تدریجی را برگزیدند.
به این معنی که در روزهای اول با لحن ملایم‌تری ابتدا زمینه‌های ذهنی در حاضران در مجالس به وجود آوردند و هر روز از روز قبل تحریکات و تبلیغات شدیدتری انجام دادند تا در نهایت افکار و احساسات را برای ایام عزاداری(۱۹ تا ۲۱ رمضان) آماده سازند و در این ایام بهره‌برداری کنند.
اوضاع نشان داد که وعاظ و سخنرانان مذهبی آماده‌گری لازم را از این جهت به عمل آوردند و هنگامی که تحریکات و تبلیغات انجام شد و آمادگی نسبی در قاطبه مردم فراهم آمد آنگاه گردانندگان گروه ها و سازمانهای مخالف رژیم، اعم از کمونیستها و غیر کمونیستها در روزهای آخر ماه رمضان به بهره‌برداری پرداختند و در پوشش مذهبی، راهپیمایی و تظاهرات و نهایتاً آتش‌سوزی و خراب کاری انجام دادند و در واقع هدف درگیر ساختن مردم و نیروهای انتظامی و نظامی را تعقیب و تا حدودی هم موفق شدند.
تجربه مذکور که روند کیفی و کمی ماه مبارک رمضان نشان داد به‌روشنی می‌تواند تا حدود زیادی روند کار را در ماههای عزاداری محرم و صفر به نظر آورد و طبیعی است که با آمادگی و زمینه سازی بیشتری که طی این مدت روی قاطبه مردم فراهم ساخته‌اند و تبلیغات پر دامنه‌ای که از سوی محافل مخالف اعم از مذهبی افراطی و کمونیستها و دیگر سازمان‌ها و گروه‌های مخالف صورت گرفته، عناصر آشوب طلب شدیداً به شرایط استثنایی ماه محرم (با تکیه بر اوج‌گیری احساسات مذهبی مردم) برای نیل به مقاصد خود دل بسته‌اند.
در اعلامیه هایی که توسط محافل مخالف روحانی انتشار یافته مردم به اجتماعات اعتصابات و خرابکاری و مقاومت در مقابل مأمورین ترغیب شده‌اند. و حتی به مسائل عمده تر و حیاتی تر جامعه دست اندازی شده و موضوعاتی از قبیل قطع برق، آب، نفت و امثال آن مورد توجه قرار گرفته است.
ضمن تراکت‌ها، اعلامیه‌ها و شایعاتی که از سوی محافل مخالف دیگر به خصوص کمونیستها نشر یافته و پخش شده، بر امر خرابکاری، آتش سوزی، ترور، مقاومت در مقابل مأمورین و ایجاد بدبینی شدید مردم نسبت به رژیم، تاکید و تکیه شده و آرامش مردم و منابع تأمین امکانات رفاهی و حیاطی جامعه مورد تهدید واقع شده است.
طی شایعاتی که در بین مردم منتشر گردیده، سخن از توزیع اسلحه، پوشیدن کفن، پاشیدن اسید به روی مردم، آتش زدن مغازه‌ها و اماکن و اتومبیل‌ها، حملات گروهی به واحدهای پلیس و امثال آن می‌رود و تکیه میگردد که روز عاشورا حوادث مهمی رخ خواهد داد و گفته شده که عاشورا روز خون و آتش خواهد بود.
انتشار اینگونه شایعات و پخش اعلامیه‌های متعدد که عموماً در جهت برهم زدن نظم عمومی و ایجاد برخورد و درگیری بین مردم و مأمورین است، صرف نظر از آموزشی که به طور کلی به عوامل مخالف می‌دهد، موجب بروز وحشت شدید در جامعه میگردد و همین ترس و وحشت سبب تشدید وخامت اوضاع و تاثیر بیشتر اثرات جنگ روانی می‌شود.
از جانب محافل مذهبی سعی بر آن است که مجالس و اجتماعات با هر تعداد ممکن افراد بیشتر تشکیل گردد.
در اجتماعات و مجالس، وعاظ به تحریک بپردازند و زمینه‌های ذهنی و احساسی را برای شورش و بلوا در مردم ایجاد نمایند و طبیعی است که کمونیستها با قدرت سازماندهی و رهبری خود به دقت و به طور کامل سعی در بهره‌برداری از احساسات برانگیخته شده خواهند کرد و در این میان گروه‌های تروریست اعم از تروریست‌های کمونیست یا عوامل تروریست مذهبی نیز جنبه‌های شدیدتری به حوادث خواهند بخشید.
سند سوم:
به: مدیریت کل اداره
از: اداره سوم 351
درباره فعالیت عناصر افراطی و قشریون مذهبی در ماههای محرم و صفر
چون کسب خبر از فعالیت هایی که در ماههای مذکور در تکایا، مساجد و مجالسی که به منظور عزاداری تشکیل میگردد، در این ایام بیش از ماه های دیگر سال مورد توجه میباشد و کلیه کارمندان با احساس مسئولیت بیشتر و به منظور تقویت شبکه کسب خبر می‌توانند ضمن انجام فرائض مذهبی و اعتقادات دینی خود در مساجد و تکایای نزدیک منزل خود هرگونه فعل و انفعال و اقدامات ضدملی و گفتار خلاف مصالح ملی را به موقع گزارش نمایند. لذا خواشمند است دستور فرمایید مراتب را به کلیه کارمندان ابلاغ و توجه داده شود در این موقع خطیر و حساس کسب هرگونه خبری در زمینه فعالیت های ضدامنیتی و مضر، در مساجد و تکایا و مبلغین مذهبی و سخنرانان و جمعیت‌های عزادار مورد توجه بوده و تشریک مساعی و همکاری کلیه کارمندان قابل تقدیر خواهد بود. و اصلح است اینگونه گزارشات به منظور پیگیری سریع به بخش 312 این اداره کل منعکس، تا اقدام فوری به عمل آید.
مدیرکل اداره سوم-طباطبایی
سند چهارم:
از: ن ز ش[نیروی زمینی شاهنشاهی] معاونت عملیات و اطلاعات
به: گیرندگان مراجعه شود
موضوع: اقدامات حفاظتی روزهای تاسوعا و عاشورا
برابر اطلاع واصله:
1-تعدادی روحانی و طلبه از شهرستان قم با طرح کامل برای اجرای تحریک و اخلال و زدن آخرین ضربت به کلیه شهرستانها و دهات وارد شده‌اند و مشغول فعالیت می‌باشند.
2-قرار است ضربت نهایی را روز تاسوعا وارد نمایند.
3-در شهرستانها رئیس شاخه و شبکه هر شهرستان به وسیله رابطین معین از قم و پاریس دستور میگیرند که در محلهای مورد نظر پیاده کنند.
4-تا روز جاری اقدامات زیر در هر شهرستان و ده اجرا شده است.:
الف. تهیه کفن برای روزهای تاسوعا و عاشورا
ب. تهیه چوب-اسلحه-مواد منفجره-مواد آتش زا و تشکیل شبکه های ترور-حمله به پاسگاه ها و پادگانها.
ت. گروه های سربازانی که با لباس از سربازخانه فرار میکنند تیم های ضربت را برای هر سربازخانه و یا پاسگاههای ژاندارمری و شهربانی از پلیس و ژاندارم فراری تشکیل می‌دهند.
ث. هر شاخه سازمانهای کارگری برای حرکت دادن کارگران فعالیت مینمایند.
ج. اعتصابات برای فلج کردن سازمانهای حیاتی مجدداً دامن زده می شود.
5-امکان خیانت در سازمانهای انتظامی در شهرستانها وجود دارد.
6-با خاموش کردن برق در شب های مورد نظر طرح های حمله به اماکن نظامی و انتظامی با گروه های ضربت احتمال دارد.
7-امکان دارد پیام هایی به صورت رمز یا نامه و یا تلگراف به بعضی از پرسنل نظامی گول خورده جهت اجرای عملیات تخریبی داده شود.
علیهذا دستور فرمایید/دستور دهید:
۱-با هماهنگی نیروهای انتظامی و ساواک اعمال روحانیون و معممین مخصوصا آن هایی که محرک می باشند کنترل شدید به عمل آید.
۲- از سپیده دم جمعه ۱۳۵۷/۹/۱۷ اقدامات حفاظتی و مراقبتی شدید انجام شود.
۳-پیش بینی های لازم برای تأمین روشنایی اضطراری به وسیله موتور-چراغ های نفتی و گازی- و غیره انجام گیرد.
۴-از خودروها برای تأمین روشنایی محدوده پادگانها و محوطه در زمان خاموشی در فواصل معینی مستقر و به رانندگان آموزش روشن کردن محوطه داده شود.
۵-به منظور جلوگیری از نهست[غیبت] سربازان یک سیستم کنترلی شدید و ابتکاری اجرا گردد.
۶-از واگذاری جنگ افزار و مهمات به افراد مشکوک قویاً خودداری شود.
۷-شبکه های اطلاعاتی در داخل یگان ها تقویت گردد.
۸-در زمان پخش زبان فارسی از رادیوهای مخالف بیگانه عزاداری، سخنرانی و غیره اجرا شود تا از گوش کردن افراد جلوگیری به عمل آید.
۹-هرگونه نامه و تلگراف بعد از ایام سوگواری و پس از بررسی به پرسنل تحویل شود.
۱۰-مأمورین نظامی دقیقاً در اجرای مفاد اعلامیه دولت که برگزاری سوگواری آزاد است نهایت مراقبت را معمول دارند.
۱۱-وعاظی که در جهت تحریک مردم به اغتشاش و یا مخالفت با قانون اساسی صحبت نمایند، در خاتمه وعظه بلافاصله دستگیر شوند.
۱۲-در مساجد و تکایا که مجلس سوگواری برپا می‌شود، مأمورین متوجه باشند افراد داخل مسجد و بیرون مسجد را از هم تفکیک کنند. چنانچه در خارج از مسجد اقدامات ضد امنیتی مشاهده شود حتی الامکان با وسایل مختلف سعی شود که آنها را متفرق نمایند و چنانچه ضرورت ایجاد نماید که تیراندازی شود، حتی الامکان تیر هوایی باشد و از فشنگ پلاستیکی استفاده شود و دقت کامل به عمل آید که تا حداکثر ممکن کمتر کشته شوند و بهانه بیشتری به دست عناصر مخالف و مخرب در این روزهای حساس داده نشود.
۱۳-در نقاطی که فرماندار نظامی اعلام نشده، و دارای پادگان نظامی میباشد وضعیت زرد اعلام شود.
۱۴-محل هایی که در آن مراسم سوگواری به عمل خواهد آمد، دقیقاً اکتشاف و معلوم شود.
ف. ن. ز. ش- ارتشبد غلامعلی اویسی