ارزش سفرنامه نویسی از 500 سال گذشته تا امروز/ تقوای قلم، ویژگی نثر "هدایت الله بهبودی"

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران کتاب سفر به قبله با حضور هدایت الله بهبودی، نویسنده این اثر و با حضور کورش علیانی( نویسنده) در فرهنگسرای سرو بازخوانی شد.

مهدی محمدی، مدیر مراکز فرهنگی هنری منطقه 6 و رئیس فرهنگسرای سرو گفت: سلسله نشست های "غبار قاف" که به نقد و بررسی و بازخوانی سفرنامه های حج اختصاص دارد. وی با اشاره به اینکه کتاب سفر به قبله اولین کتاب از آثار ادبیِ سفرنامه نویسی حج است که در فرهنگسرای سرو بازخوانی می شود، گفت: این کتاب که در سال 1370 نگاشته شده اکنون به چاپ چهارم رسیده است.

هدایت الله بهبودی، نویسنده کتاب " سفر به قبله" در آغاز سخنانش درباره شکل گیری نوشتن این سفرنامه گفت: قرار نبود من سفرنامه بنویسم. قرار بود بعد از کشتار ایرانیان در مکه و وقوع رخدادهای سال 66 که دیگر سفر حجی انجام نشد، در سال 70 برای بعثه رهبری گزارشی تهیه کنم اما در حین این سفر موفق شدم سفرنامه ای بنویسم.

سفرنامه نویسی یک ابزار کهن
او ادامه داد: سفرنامه نویسی یک ابزار کهن و دیرین در کشور ماست مثلا اگر سفرنامه را از گلستان سعدی حذف کنیم دیگر چیزی باقی نمی ماند بنابراین گذشتۀ ادبی ما پر از سفرنامه هایی است که بزرگان ادب و اندیشه نوشته اند.

بهبودی گفت: اما هرچه به ادبیات معاصر نزدیکتر می شویم از رنگ و بوی سفرنامه نویسی کاسته می شود شاید به خاطر اینکه در دنیای حاضر امکان دستیابی به اطلاعات کشورها و ملل از طریق اینترنت آسان شده است.
او با بیان اینکه ارزش سفرنامه در 500 سال گذشته با دورۀ کنونی کاملا متفاوت شده، افزود: در گذشته یک نفر به منطقه ای سفر می کرد و اطلاعات را جمع آوری می کرد اما اکنون این اطلاعات در دنیای مجازی وجود دارد.

چیزی که درون نویسنده ناآرام است
نویسنده کتاب سفر به قبله خاطرنشان کرد: در زمان سفر چیزی درون نویسنده ناآرام است که برای خود او آشناست و برای همین با دیدن افراد و صحنه ها دست به خلق سفرنامه می زند.
او گفت: این حالت در سفر به حلبچه، تغییر نظام کمونیستی در شوروی و سفر به روسیه هم برای من اتفاق افتاد.

بهبودی در ادامه نشست به پرسش حاضران پاسخ داد. وی در پاسخ به سوالی درباره سبک نگارشش در کتاب سفر به قبله گفت: این سبک نگارش مربوط به کشور و منطقه خاصی نیست و در تاریخ ادبیات بیهقی هم وجود دارد. اما باید دقت کرد که من کتاب را سال 70 نوشتم.در دوره ای که نویسنده نام آوری نبودم که به دنبال سبک خاصی باشم. اگر کلمات را جا به جا کرده و شیوه خاصی نوشتم به خاطر حس آن لحظه بوده است.

او گفت: دوست داشتم در تجدید چاپ بخشهایی را حذف کنم اما دیدم که این یک سند است از آن دوره و خوب است دوباره همانگونه منتشر شود.

امکان اعمال نظر نویسنده در سفرنامه
بهبودی در پاسخ به اینکه آیا در سفرنامه نویسی امکان اعمال نظر نویسنده وجود دارد گفت: سفرنامه خود نویسنده است اما هنر این است که خود را پنهان کند. درواقع اگر نویسنده بتواند نقطه ای را برای شما شرح دهد که شما آن را تجسم کنید، چیرگی نویسنده را نشان می دهد.

بهبودی در پاسخ به این موضوع مطرح شده در نشست بازخوانیِ کتاب "سفر به قبله" که حس معنوی سفر به حج به خوبی در این کتاب منتقل نمی شود تصریح کرد: این سفرنامه با نگاه من نگاشته شده و ویژگی سفرنامه همین است. من ناراحت نمی شوم که شما معنویات را حس نکردید. یک نوع شوریدگی در این سفر وجود داشت که من نمی توانستم آن را مطرح نکنم. این کتاب را با حال و هوای آن دوره نوشتم.

او افزود: در این باره حرف فراوان است. شما اگر عسل را هم زیاد بخورید گلودرد می گیرید. اگر من در مورد حال و هوای معنوی می نوشتم ممکن بود مخاطب خسته شود، من نمی توانم قیفی در ذهن مخاطب بگذارم و با سطل درون آن عسل بریزم بلکه دوست دارم مخاطب خودش آن را حس کند.

تقوای قلم، از ویژگیهای نثر بهبودی است
در ادامه نشست بازخوانیِ کتاب سفر به قبله از سلسله نشستهای غبار قاف که در آخرین پنجشنبه فروردین ماه در فرهنگسرای سرو برگزار شد، کوروش علیانی نویسنده و وبلاگ نویس مطرح کشور سخن گفت.

وی خاطرنشان کرد: سفرنامه ها تا یک دوره تاریخی به صورت دایره المعارف عمل می کنند. مانند سفرنامه ناصرخسرو که اطلاعات آن دوره را به ما معرفی می کند اما اکنون موتور جستجوگر گوگل کار را برای ما راحت کرده است.

او که در جمع نویسندگان و دانش آموختگان ادبیات در فرهنگسرای سرو سخن می گفت، ادامه داد: اما برای کسی که در شرایط فعلی قصد نگارش سفرنامه دارد کار چندان راحت نیست چون باید حرف جدید و متفاوت داشته باشد و خواننده را جذب کند.

علیانی نگارش سهل و ممتنع را از ویژگیهای نثر بهبودی دانست و تصریح کرد: از خصوصیات نثر آقای بهبودی این است که سهل و ممتنع می نویسد و به آسانی اتفاقی را تعریف می کند که به نظر ساده است اما اگر قرار باشد خود شما آن را بنویسد بسیار سخت و دشوار است.

او برای نمونه به صفحه 45 کتاب اشاره و خاطرنشان کرد: مثلا در این بخش همه جزئیات به دقت آورده شده و خواننده با خواندن آن خود را مکان احساس می کند و به نظر من این ویژگی نثر ایشان است که در کتاب سفر به قبله درخشان ظاهر شده است.

او ادامه داد: بهبودی سعی می کند خواننده را در احساسات خود شریک نکند و او را آزاد می گذارد. در کتاب سفر به حلبچه هم این نثر وجود داشت و این تخصص ایشان است که من نام آن را تقوای قلم می گذارم.

این نویسنده مطرح کشور در مورد سبک نگارش کتاب گفت: گاهی در نوشتن یک کتاب چندان سبک نگارش تفاوتی نمی کند، گاهی نویسنده جمله ای را شنیده و بعد مخاطب را دیده برای همین دوست دارد آن را همانطور منتقل کند و این یک تصویر سینمایی است نه متنی و برای همین زیاد آزار دهنده نیست.

علیانی در پایان سخنانش در نشست بازخوانی کتاب سفر به قبله گفت: کتاب سفر به قبله در سال 70 نوشته شده است. در شرایطی که حال و هوای سیاسی در سفر حج بعد از اختلاف با کشور عربستان وجود داشت. من از خواندن کتاب لذت بردم و به نظر من هنر نویسنده این نیست که تجربیات خود را به خواننده تزریق کند بلکه خود خواننده باید آن را درک کند. من این حس را داشتم.