مهدی چمران: پیام امام پاسخ محکمی به ادعا‌های اخیر درباره چمران است
تاریخ ایرانی: مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران این روز‌ها سرگرم برگزاری مراسم بزرگداشت برادر شهیدش، مصطفی چمران است و برای گفت‌و‌گو با او باید همان دقایق پایانی جلسه علنی شورای شهر را مغتنم شمرد. جلسه هنوز به پایان نرسیده و روی میز هر کدام از اعضای شورای شهر، کتابی گذاشته شده که مجموعه سخنرانی‌های شهید چمران در آن روایت شده است. وقتی درباره کوتاهی نهاد‌ها در شناساندن شخصیت شهید چمران از او می‌پرسیم، ترجیح می‌دهد تا گلایه‌ای را مطرح نکرده و سکوت اختیار کند؛ با این همه تاکید دارد که گله بسیار است. او همچنین بر این باور است که مقایسه‌های صورت گرفته میان چه‌گوارا و دکتر چمران، قیاسی از بن نادرست و اشتباه بوده و نباید چنین مقایسه‌های بی‌بنیادی صورت گیرد. آنچه در پی می‌آید گفت‌وگوی «تاریخ ایرانی» با مهدی چمران، رئیس بنیاد شهید چمران در سی‌امین سالروز شهادت برادر اوست.
***
شما چند سال قبل با انتقاد از کوتاهی نهاد‌ها در شناساندن شخصیت شهید چمران گفته بودید: «وقتی بنیاد شهید چمران از مجلس شورای اسلامی یاری‌جویی می‌کند مجلس عنوان می‌نماید که متولی امور شهید چمران وزارت دفاع است، وقتی به وزارت دفاع رجوع می‌کنیم می‌گویند به وزارت ارشاد مربوط است و وقتی به وزارت ارشاد رجوع می‌کنیم می‌گویند مجلس باید رسیدگی کند.» این مشکلات همچنان فراروی بنیاد شهید چمران در برگزاری یادواره‌های ایشان است یا طی این سال‌ها از طرف یکی از این نهاد‌ها مساعدت‌هایی صورت گرفته و متولی مشخصی پیدا شده است؟
اجازه بدهید در این زمینه چیزی نگویم و گلایه‌ای نکنم چرا که اگر قرار باشد حرفی بزنم بدون شک سخنم بی‌گلایه نیست. اگر بخواهم گلایه کنم، هم گله زیاد است. البته مدتی است که برای برگزاری مراسم امسال دکتر چمران رایزنی‌هایی صورت گرفته و دوستان مختلف همفکری‌هایی دارند اما اگر ما نجنبیم، کار روی زمین می‌ماند.
به هر شکل گله شما متوجه کدام نهاد می‌شود؟
نمی‌خواهم از نهاد و فردی در این میان گله‌ای داشته باشم و نهاد و شخصی هم مد نظرم نیست. هر نهاد و سازمانی باید این بینش را داشته باشد که بداند باید برای برگزاری مراسم دکتر چمران چه برنامه ریزی‌هایی شود و به نظرم نیاز نیست که ما بخواهیم مدام همه چیز را متذکر شویم.
خرداد سال ۸۶ از مقایسه شهید چمران با چه‌گوارا و کاسترو انتقاد کردید، اما مهر ماه همان سال همایشی با عنوان «چه مثل چمران» با حضور فرزندان چه‌گوارا در دانشگاه تهران برگزار شد و شما در آن شرکت کردید. با وجود اینکه هیچ نقطه اشتراک فکری بین چمران و چه‌گوارا نمی‌توان یافت، آیا چنین قیاس‌هایی به شناساندن بهتر چهره شهید چمران یاری می‌رساند؟
نوع مقایسه فرق می‌کند، به هر شکل اینکه می‌گویند چه‌گوارا هم پزشکی بوده که انقلابی می‌شود و کارهایی در راه انقلاب انجام می‌دهد درست است. به هر شکل چه‌گوارا ۱۲ سال وزیر می‌شود و شخصیت او شخصیتی انقلابی است، اما مسئله‌ای که من در همان سال هم بر آن تاکید داشتم تفاوت مبنای این قیاس است. به هر شکل تفاوت مشخصی در اعتقاد و مبنای فکری این دو شخصیت دیده می‌شود که اگر همه آن‌ها را در نظر بگیریم، بدون شک نمی‌شود چنین مقایسه‌ای را مطرح ساخت. مبنای مقایسه و ارزش‌ها چیز دیگری است و وقتی می‌خواهیم آدم‌ها را با هم مقایسه کنیم، باید این قیاس از یک مبنای درست و منطقی منتج شود.
به هر شکل شما در آن همایش حاضر شدید.
درست است اما دلیل و علتی داشت. علت حضور من در آن جلسه تنها به خاطر مشخص کردن مبنای همین قیاس بود و تاکید بر اینکه چنین قیاسی اصولا نادرست است و نباید مطرح شود. در آن برنامه هم حضور داشتم تا به مخاطبان اطلاعاتی درباره زندگی شهید چمران ارایه کنم. تلاشم این بود تا زندگی او را بر مبنای ارزش‌ها توضیح دهم و آن‌ها را متوجه نادرستی مبنای این قیاس کنم. البته به هر شکل هر دو این شخصیت‌ها مشابهت‌هایی از جمله حضور در جنگ و انقلاب را در کارنامه خود دارند.
اواخر نقل قول‌های متعدد از چهره‌های مختلف در رسانه‌ها منتشر شده که حاکی از وجود اختلاف نظر بین شهید چمران با نهضت آزادی و مهندس بازرگان است؛ از سویی گفت‌وگویی از آقای جلال‌الدین فارسی در سایت‌های خبری منتشر شده که وی گفته است: «افسانه چمران توسط نهضت آزادی درست شد! چمران در ایران مرید بازرگان بود و حتی به خاطر او، در مقابل تصمیم امام هم حاضر بود ایستادگی کند.» به نظر شما دلیل این بازخوانی‌های تاریخی درباره خاستگاه فکری چمران چیست و حقیقت اعتقادی و مشی سیاسی چمران چگونه قابل شناسایی و ارائه است؟
اگر بخواهم در این باره پاسخ مبسوطی ارایه کنم بیش از یک ساعت زمان می‌برد و به همین خاطر ترجیح می‌دهم که در این باره نیز سکوت کنم، البته واقعیت‌ها مشخص است هرچند الان نمی‌توانم توضیح بدهم. اما برای اینکه کوتاه پاسخ شما را داده باشم باید شما را به پیام حضرت امام (ره) ارجاع دهم که بدون شک فصل‌الختام این مسائل است و ایشان در واقع بلند‌ترین و زیبا‌ترین پیامشان را مطرح کردند. اینکه شهید چمران بدون وابستگی به دسته‌جات سیاسی برای خدا قدم به راه حق نهاده است. همین موضع‌گیری و جمله کوتاه، پاسخ محکمی به بسیاری از ادعا‌ها و سخنانی است که این روز‌ها به گوش می‌رسد.
در جایی دیگر هم احمد کاویانی مسئول دفتر شهید چمران در دوره‌ای که ایشان معاون نخست‌وزیر در امور انقلاب بود، گفته انتصاب چمران در دولت موقت با نظر حضرت امام بوده و پس از آن بین او و دولت موقت اختلافاتی پدید آمد؟
آقای کاویانی هیچ‌گاه چنین حرفی نزده‌اند.
رئیس حوزه هنری، روز ۲۲ خرداد ۹۰ از آغاز ساخت فیلم شهید چمران توسط حاتمی‌کیا خبر داد، پیشتر هم سیدمهدی شجاعی قصد چنین کاری داشت و حتی فیلمنامه‌اش را هم نوشت. چرا پروسه ساخت فیلم چمران چنین طولانی شد؟ فروردین ماه امسال اعلام شد که حاتمی کیا قرار است در فیلم «شهید چمران» به نبرد پاوه بپردازد و چون برآورد اولیه برای ساخت این فیلم حدود ۵ میلیارد تومان است و پرداخت این بودجه از توان بخش خصوصی خارج است و بدون حمایت نهاد‌ها و دستگاه‌های دولتی ساخت چنین اثری عملا ممکن نیست، چطور مسوولیت تهیه فیلم به حوزه هنری واگذار شد؟ پیشنهاد از طرف بنیاد چمران بود یا حوزه هنری پیشگام شد؟
اخیرا اطلاع دقیقی از ماجرای ساخت فیلم ندارم اما به هر شکل آقای حاتمی‌کیا مشغول ساخت فیلم دکتر چمران هستند و از جزئیات آن اطلاع دقیقی ندارم. اما به هر شکل فیلم آقای حاتمی‌کیا نیز تنها به برشی از زندگی دکتر چمران در پاوه محدود می‌شود و در واقع شما در آن فیلم هیچ روایتی از فیزیک هسته‌ای و دیگر بخش‌های زندگی ایشان نخواهید دید. آقای حاتمی‌کیا تاکید داشتند که نمی‌توانند تمام زوایای زندگی دکتر چمران را به تصویر بکشند که البته حرف درستی است. ایشان قرار است تنها زاویه کوتاهی از زندگی و حضور دکتر چمران در پاوه را روایت کنند و اصلا نمی‌دانم مسائل مربوط به تامین اعتبار آنچه شده است.
سی سال پس از شهادت دکتر چمران، آیا معتقدید تصویر جامعی از ایشان ترسیم شده است و زوایایی از زندگی، علایق و فعالیت‌های ایشان هست که ناگفته مانده باشد؟
قطعا این طور نیست. وقتی که دکتر چمران وارد ایران شدند، مسایل نظامی مطرح نبوده و شهید چمران نیز با جمع کردن دانشجویانی که از آمریکا فارغ‌التحصیل شده بودند به فعالیت فرهنگی پرداختند. او حتی در جبهه‌ها نیز فعالیت فرهنگی را فراموش نکرد و به تبیین مباحث اسلامی و سیاسی می‌پرداخت. از سوی دیگر مهندس چمران دستی در نقاشی و عکاسی داشت و پرونده علمی او در فیزیک هسته‌ای نیز بی‌بدیل است اما متاسفانه برنامه و مستندی در این زمینه تدوین نشده و امیدواریم که دست کم صدا و سیما این بینش را داشته باشد تا با ساخت سریال چند قسمتی نسبت به این مهم اقدام کند.
تاریخ ایرانی