حسنین هیکل: سیاست شاه اختلاف ایران و اعراب را عمیق‌تر کرد

مصاحبه نشریه «نوول ابزرواتور» با محمدحسنین هیکل

اشاره: متن پیش رو مصاحبه نشریه فرانسوی «نوول ابزرواتور» با محمدحسنین هیکل روزنامه‌نگار و نویسنده مشهور مصری در مورد اوضاع ایران و خاورمیانه می‌باشد، که روزنامه اطلاعات قسمت‌های مهم آن را منتشر کرده است.

***

س - شهرت دارد که تنها داشتن رابطه استوار با ایالات متحده آمریکا می‌تواند اوضاع اقتصادی مصر را سروسامان بخشد.

ج - اشتباه محض است. درست است که ایالات متحده سالیانه در حدود یک میلیارد دلار به ما کمک می‌کند، ولی این کمک‌ها به چه درد می‌خورد؟ ملت مصر نیازی به کوکاکولا و بادبادک ندارند. نیازمندی‌های ما کمک به رشد کشاورزی و صنعتی است، نه بادبادک و جوجه کنتاکی. در سال ۱۹۷۷، پنج میلیارد دلار به مصر کمک شد که چهار میلیارد آن را دولت‌های عربی پرداختند و یک میلیارد آن را آمریکا، و از آن گذشته ما باید این وام ها را پس بدهیم. مگر چند نفر از مردم مصر صبح ها «کورن فلکس» می‌خورند؟ خوب است این قدر منت سرِ ما نگذارند.

س - در مورد قراردادهای کمپ دیوید نظرتان چیست؟ آیا این قراردادها، آرامش و صلح را به خاورمیانه ارمغان می‌دهند؟

ج - قرارداد مهم نیست. مهم صلح جداگانه بین مصر و اسرائیل است. به نظر مذاکرات صلح خطری ندارد، زیرا آغاز یک جنگ بین عرب‌ها و اسرائیل اکنون در بین نیست. فقط خطر در اینست که مصر از سایر کشورهای عربی جدا شود.

س-آیا فکر می‌کنید اگر مذاکرات به نتیجه نرسید، در مصر انقلابی روی دهد؟

ج - نه. اصلا عقیده ندارم.

س - مطبوعات غربی خیلی درباره مداخله روس‌ها در خاورمیانه صحبت می‌کنند و نمونه آن را از حوادث ایران و افغانستان و اتیوپی و یمن جنوبی شاهد می‌آورند. از سوی دیگر می‌بینیم که آمریکا بر فعالیت خود در منطقه افزوده است و صحبت از این است که یک محور تهران-تل آویو-قاهره به وجود آورند.

ج - مطبوعات غربی فراموش می‌کنند که مهمترین مسأله برای ملل مشرق زمین، پیشرفت و آزادی است. شما ببینید در ایران چه می‌گذرد؟ یکی از این روزنامه نگاران به من گفت که آنچه در ایران روی می‌دهد، در نتیجه مداخله روسهاست. من این حرف را ابداً قبول ندارم. پس ملت ایران کجاست؟ آیا هیچ نقشی ندارد؟...آنچه اکنون در ایران می‌گذرد، یک انقلاب ملی است، ولی ممکن است دولت‌های بزرگ بخواهند از آن بهره‌برداری کنند.

در مورد حوادث ایران باید بگویم علت طرز تفکر غربی‌ها اینست که اعتقاد دارند روس‌ها برای تغییر وضع موجود تلاش می‌کنند و آمریکائی‌ها خواستار نگاه داشتن آن هستند...اما فراموش کرده‌اند که در ایران با یک انقلاب و یکی از مظاهر درخشنده تاریخ تحرک و بیداری یک ملت روبرو هستند.

س - به نظر شما تأثیر انقلاب ایران بر خاورمیانه چیست و از آن گذشته، تغییر رژیم در ایران، بر اسرائیل چه انعکاسی خواهد داشت؟

ج - من خود را یک ناصری می‌دانم و بر این اساس به شما میدان می‌دهم که فکر کنید اصولا من درباره حوادث ایران چه فکری دارم. من اولین کتابی که نوشتم درباره ایران بود و عنوانش «ایران بر دهانه آتشفشان» بود. شاید اگر نظری ابراز دارم، بیشتر جنبه تخیل داشته باشد و شاید من هنوز تحت تأثیر افکار گذشته خود باشم. روزی که اولین قیام علیه شاه صورت گرفت، من در تهران بودم، یعنی در سال 1953. البته اکنون اوضاع عوض شده است. مردم از شکستی که در آن سال خوردند، تجربه آموخته‌اند. بیشتر مصمم هستند و تشکیلات بهتری دارند.

اختلافی که اصولا بین ایران و جهان عرب وجود داشت، بر اثر سیاست شاه عمیق‌تر شد و این موضوعی است که از هر لحاظ قابل تأسف است. حتی اگر این اختلافات اساسی باشد، باید آن را از بین برد. ما همسایه هستیم و باید در کنار یکدیگر زندگی کنیم.

من یقین دارم که اگر یک دیکتاتوری نظامی در ایران زمام امور را در دست نگیرد و حوادث، جریان طبیعی خود را طی کند، روزی خواهد رسید که همکاری وسیع و استواری بین ایران و جهان عرب به وجود خواهد آمد و امیدوارم اعراب از این فرصت برای جلب حمایت ایران استفاده کنند و نگذارند فرصت از دستشان برود.