اسناد آمریکا از بدهکاری شاه به واشنگتن پس از ۲۸ مرداد می‌گویند

دولت آمریکا در برابر انتشار اسناد کودتای ۲۸ مرداد مقاومت کرده اما در یکی از معدود اسنادی که از این کشور افشا شده بر سرسپردگی شاه و مردانش پس از این کودتا تأکید شده است.
 
به گزارش خبرگزاری فارس، دولت آمریکا در دهه 1990 برای انتشار اسناد مهم مربوط به کودتای 28 مرداد 1332 تحت فشار قرار گرفت اما در مه 1997 ادعا کرد که تقریباً تمامی اسناد مهم مربوط به این واقعه را در اوایل دهه 1960 معدوم کرده است و چیزی برای انتشار وجود ندارد.
این اظهارات آمریکا واکنش‌های متفاوتی در پی داشت. «جیمز وولزی»، رئیس سابق سازمان سیا که در سال 1995 سازمان سیا را ترک کرده بود، در اظهاراتی گفت انهدام این اسناد حداقل تا سال 1993 صورت نگرفته است. وی که انهدام این اسناد را «خیانتی بزرگ به مردم آمریکا و مانعی برای کمک به آنها برای درک تاریخشان» توصیف می‌کرد گفت: «من در سال 1993 دلایل کافی داشتم که تصور کنم تمامی اسناد تاریخی، هر چیزی که برای شناخت تاریخی مهم باشد، در سیا موجود است.» در این زمان «بریان لاتل» کارمند سازمان سیا و مدیر مرکز بررسی‌های اطلاعاتی این سازمان درباره معدوم کردن این اسناد گفت: «در اوایل سال 1960 مقامات سیا به نگهدارندگان اسناد ایران گفتند که مخزن‌های آنها بیش از حد پر است و باید تمیز شود.» علی‌رغم این در سال 2000 اتفاق دیگری افتاد. در این سال، سندی 200 صفحه‌ای از یکی از طراحان اصلی این کودتا به نام «دونالد ویلبر» در روزنامه نیویروک‌تایمز منتشر شد که در سال 1954 نوشته شده بود. پس از انتشار این سند که فردی از داخل سازمان سیا آن را به این روزنامه داده بود، رفتار سازمان سیا تغییر کرد.
سازمان سیا در این زمان اعلام کرد هزاران صفحه از اسناد مربوط به این روزنامه در زیرزمین‌های این سازمان مخفی شده است، اما فعلاً تمایلی برای انتشار آنها وجود ندارد. در همین زمان آرشیو اسناد ملّی که اسناد علنی‌شده دولت آمریکا را منتشر می‌کند، سندی موسوم به «یادداشتی برای رئیس جمهور» منتشر کرد که درباره رفتار شاه، ژنرال زاهدی و وینستون چرچیل پس از کودتا بود. این سند، در واقع گزارش کاری بوده است که وزارت خارجه آمریکا به رئیس جمهور وقت ارائه کرده است. با هم اسناد را در زیر می‌بینیم.
 
 
سند یادداشت وزارت خارجه آمریکا به رئیس جمهور بعد از کودتا، آگوست 1953
 
 
رفتار ژنرال زاهدی پس از کودتای 28 مرداد به روایت اسناد وزارت خارجه آمریکا
در این سند درباره رفتار ژنرال زاهدی نوشته شده است:
«نخست‌وزیر جدید در سرتاسر بحران شجاعت و ثبات قدم زیادی نشان داد. او از پیام رئیس‌جمهور................................ بسیار قدردانی می‌کند. زاهدی مکرراً خواستار دریافت کمک‌های فوری اقتصادی‌ای از طرف آمریکا، به خصوص در مراحل اولیه کار شده است که می‌توانند نتایج عینی و زودهنگامی داشته باشند.»
 
 
اسناد وزارت خارجه آمریکا از رفتار شاه بعد از کودتا می‌نویسند
 
این سند در ادامه به رفتار شاه می‌پردازد و می‌نویسد: «شاه به مرد تازه‌ای بدل شده است. او برای اولین بار به خودش اعتماد دارد چون احساس می‌کند که پادشاهی است که مردم او را انتخاب کرده‌اند.... شاه از گذشته نادم نیست، اما احساس می‌کند که هم انگلیس و هم آمریکا در گذشته اشتباهاتی مرتکب شده‌‌اند و مداخلات غیرعاقلانه‌ای در ایران انجام داده‌اند.»
این سند می‌افزاید: «او احساس می‌کند آمریکا در گذشته قول‌هایی به وی داده که به آنها عمل نکرده است. اما وی اکنون بدهی‌ای که به ما دارد را احساس می‌کند و چنانکه خودش می‌گوید، امیدوار است که ما هم از اهمیتی که ایران برایمان دارد درکی واقع‌بینانه داشته باشیم.»
این سند تأکید می‌کند: «شاه نیز مانند ژنرال زاهدی بر نیاز به کمک‌های فوری اقتصادی تأکید می‌کند. وی همچنین درباره کمک نظامی صحبت کردـ موضوعی که او در سالهای اخیر درباره آن واقع‌بین‌تر شده است. او دیگر درباره هواپیماهای نظامی و صدها تانک صحبت نمی‌کند اما درباره تجهیزات و کمک‌های آموزشی که برای تولید نیروهای عظیم نظامی مورد نیاز است، صحبت می‌کند.» در این سند همچنین تصریح شده است که شاه اکنون از نقشی که ارتش برای امنیت کشورش دارد آگاه است و مصمم است که با کمک آمریکا فرمانروایی کشور را به عهده بگیرد.