طاق کسری درخطر فراموشی و فروپاشی

درشرایط بیش از ده سال جنگ و خونریزی در عراق و حضور نیروهای امنیتی برای نبرد با داعش زخم‌های طاق کسرا که قرار است در فهرست میراث جهانی یونسکو راه یابد و با کمک متخصصان چک مرمت شود، گرفتارآسیب‌های بدتری شده است.

آثار تاریخی مربوط به دوران پیش از اسلام در عراق به ویژه اثر طاق کسرا واقع در 40 کیلومتری جنوب بعذاد که از آثار شاخص ایران درعصر ساسانی است به دلیل بی توجهی و نبود شرایط مناسب نگهداری در خطر فروپاشی قرار گرفته است.

به گزارش المانیتور «عامر قوید» دستیار امنیتی در مسجد سلمان فارسی نیز می‌گوید:«هرچند که شمار زیادی از گردشگران این مقصد را به دلایل مذهبی انتخاب می‌کنند اما تعدادی نیز برای لذت بردن و مشاهده کردن چشم اندازهای تاریخی به اینجا می‌آیند اما تعداد این گروه بشدت کاهش یافته است.»

او می‌افزاید:«وضعیت این اثر تاریخی اخیرا بسیار بد شده زیرا آخرین بار در سال 2013 بود که یک شرکت متعلق به کشور چک به نام «اوریس» که به طور تخصصی درکار مرمت و حفاظت از آثار ویادمان های تاریخی فعالیت می‌کند ، دست به مرمت این بنا زد. این شرکت درهمان سال کارهای اولیه را آغاز کرد اما به دلیل آغاز حملات داعش در سال 2014 کارها نیمه تمام ماند و این اثر به حال خود رها شده است.»

طبق همین گزارش وضعیت امنیتی که اساسا با هدف مقابله با داعش صورت می گیرد در کل منطقه محسوس است و ایستگاه پلیس واقع در نزدیکی این اثر و نیز ردیف خودروهای ارتشی و افسرانی که مشغول تجسس و مانیتور کردن منطقه و افراد تازه وارد هستند کاملا قابل مشاهده است.

به گفته «محمدعلی» یکی از افراد گارد امنیت درمحل سکنه این منطقه مخلوط شیعه و سنی هستند و از این رو شاهد درگیری‌های خونینی بوده است ما دراین جا ماموریت داریم تا از فعالیت‌های تروریستی جلوگیری کنیم.

او می افزاید:«دراین منطقه برخی افراد تندرو و افراطی از سنی‌های طرفدار داعش هم هستند که درپی تخریب این اثر هستند زیرا این کاخ را یادمانی مرتبط با ایران و ایرانیان می دانند که شیعه هستند.»

طاق کسرا یک بنای غول پیکر آجری است که 164 فوت طول و 85 فوت عرض دارد و انبوهی از آوارها درگوشه و کنار آن پراکنده است. نمای این اثر در سال 1980 طبق گزارش برخی محققان از جمله مورخ عراقی یعقوب سرکیس و نیز گرترود بل باستان شناس کاملا دست نخورده و سالم بوده اما امروز ظاهرا در جناح چپ درخطر فروپاشی قرار گرفته است.

طاق‌ کسری بقایای تالار بزرگ عهد ساسانی در محل تیسفون، عراق امروزی محسوب می‌شود، که جزء کاخ سلطنتی بزرگی، معروف به ایوان کسری بوده‌است، این اثر تاریخی که بلندترین طاق خشتی دست ساخته انسان است 365 متر طول و 275 مترعرض دارد. این ایوان در محلهٔ جنوبی تیسفون موسوم به اسفانبر یا اسانبر واقع شده و بنیانگذار آن را شاپور اول ساسانی می‌دانند.

 به‌ گزارش CHN، طاق کسری تنها یک اثر تاریخی منحصر به‌ فرد نیست بلکه این بنا در طول دوره‌های مختلف تاریخی دست مایه ادیبان قرار گرفته‌است؛ چنانچه قصیده خاقانی شروانی «هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن هان / ایوان مدائن را آیینه عبرت دان» با مشاهده بقایای ایوان مدائن در مزمت سرشت دنیا سروده شده که شهرتی فراگیر دارد.

این اثر غول پیکر ایرانی، به دلایل مذهبی و نقل روایات مربوط به ترک خوردن ستون این کاخ درشب ولادت حضرت محمدص برای مسلمانان اهمیت مذهبی دارد. این اثر همچنین با توجه به نزدیکی آن به محل دفن سلمان پارسی نخستین ایرانی که به اسلام گروید و از نزدیکان محبوب پیامبر اسلام بود، تقدس بیشتری یافته است.

امروزه آرامگاه سلمان نیز که در 6مایلی این اثر باستانی قرار دارد مشتمل بر مسجد بزرگ و تاریخی است . درنتیجه درصورتی که مقامات عراقی قصد بهره گیری از ظرفیت‌های گردشگری این اثر تاریخی داشته باشند، طاق کسرا می‌توان به یک مقصد محبوب گردشگران مذهبی مبدل شود.

«فیراس آدم» یک عکاس و فعال درزمینه حفاظت از آثار و اسناد باستانی می‌گوید:«این انبوه اجرها که می بینید بقایای به جا مانده ازکار بازسازی این اثر باستانی است که باید از محل بیرون برده شود. روال بازسازی طاق کسرا در سال 1980 آغاز شد اما همزمان با آغاز جنگ ایران وعراق این روند متوقف شد. این اثر بشدت نیازمند مراقبت‌های جدی است زیرا به دلیل فرسایش و نیز انفجارهای مکرر از سال 2003 به این سو ترک های بزرگی در دیوارهای آن ایجاد شده است. »

آدم درهمان حال که از این اثر عکسبرداری می کند یادآوری می‌کند که افزایش رطوبت و نبود هرگونه علایم راهنمایی برای گردشگران و نیز نبود هرگونه فعالیتی برای پاکیزگی محل وضعیت این اثر را بدتر نیز کرده است.

« محمود » مدیر اداره امور باستان شناسی وزارت فرهنگ و گردشگری و آثار باستانی عراق دراین منطقه می گوید که این ثار در دسامبر 2015 جهت معرفی به فهرست میراث جهانی یونسکو مورد توجه و آماده سازی قرار گرفته و تلاش‌های تازه‌ای برای بازسای موزه باستان شناسی المدین و نیز ایجاد باغ‌ها و امکانات گردشگری درمحل دردستور کار این وزارتخانه قرار گرفته است.

محمود می‌گوید یکی از دلایل تاخیر دراجرای این پروژه حضور نیروها و فعالیت‌های امنیتی ونظامی درمنطقه و همچنین وجود برخی اختلافات با مردم محلی برسر مالکیت زمین‌های اطراف در حریم این اثر بوده است.ایران در پیش‌نویس تفاهم‌نامه‌ای ایران نیز پیشتر طبق تواق نامه ای در حوزه میراث‌فرهنگی و آثار باستانی پیشنهادی را مبنی بر حفاظت از این اثر تاریخی به دولت عراق داد که مورد استقبال هم قرار گرفت.

«ام زهرا» یکی از گردشگران عراقی که به قصد بازدید از طاق کسرا آمده درگفتگو با المونیتور می‌گوید:«هدف من از سفر به این منطقه آن بود که شکاف ایجاد شده در این اثر را که درشب ولادت حضر محمدص ایجاد شده و به عنوان معجزه‌ای الهی برای ما مسلمانان اهمیت دارد از نزدیک مشاهده کنم. درضمن مدفن حضرت سلمان فارسی را نیز که از یاران نزدیک پیامبر بوده زیارت کنم.»

«احمد حسن» یک گردشگر درگفتگو با المانیتور می‌گوید:«من از این که رسیدگی به این اثر تاریخی تا این حد ضعیف است و انبوه زباله آن را احاطه کرده احساس شرم می‌کنم . این منظره به هیچ وجه درخور چنین اثر تاریخی و فرهنگی باارزشی نیست. امیدوارم که وزرات فرهنگ وگردشگری و آثار باستانی عراق و مقامات محلی در المدین تلاشی جدی برای جلوگیری از فروپاشی این اثر و احیا و بهبود وضعیت آن از سر بگیرند.»