25 خرداد 1401
سفر انور سادات به ایران، سال ۱۳۵۵
اشاره: روابط ایران و مصر پس از مرگ جمال عبدالناصر و به قدرت‌رسیدن انور سادات، در شرایطی که با تشویق و حمایت‌های محمدرضا پهلوی، انور سادات به غرب نزدیک شده و حتی زمینه‌سازی برقراری روابط مصر با اسرائیل و امضای «پیمان کمپ دیوید» فراهم گردیده بود، به‌شدت تقویت شد. شاه برخلاف رابطه نه‌چندان خوبش با کشورهای عربی، با انورسادات رابطه خوب و صمیمانه‌ای داشت؛ زیرا در زمان سادات بود که مصر به سمت بلوک غرب حرکت کرد، و میانجی افزایش این تعاملات با غرب، شاه بود. به عبارت دیگر هم‌نوایی مصر با سیاست‌های غرب، پیش‌زمینه اتخاذ سیاست دوستی میان محمدرضا پهلوی و انور سادات را فراهم نموده بود. تا جایی که شاه یک‌میلیارد وام و کمک اقتصادی در اختیار سادات گذاشت و پیشنهاد نمود اگر مصر سلاح‌های جدید از آمریکا خریداری نماید، افسران ایرانی در برنامه‌های آموزشی، مصر را یاری می‌نمایند و روابط دو کشور به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد. روابط میان شاه و انورسادات از حد عرف روابط دیپلماتیک نیز فراتر رفت و به روابط خانوادگی و شخصی نیز منجر شد؛ در این دوران روابط ایران و مصر تا حد همگرایی پیش رفت، اما وقوع انقلاب اسلامی، که به دمیدن روحیه تازه‌ای در میان اسلام‌گرایان مصری انجامیده بود، معادلات ذهنی انور سادات را برهم زد و روابط دو کشور نیز دستخوش تحولات بنیانی گردید. این مسأله بیش از همه متأثر از سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی و مبتنی بر ماهیت انقلاب اسلامی ایران بود. اصول سیاست خارجی ایران و عملکرد نظام جمهوری اسلامی در این حوزه، به تحولات گسترده‌ای در سطح منطقه خاورمیانه و روابط ایران و مصر منجر شد. با این‌همه پناه‌دادن محمدرضا پهلوی در مصر، موضع خصمانه سادات در برابر انقلاب اسلامی را آشکار ساخت و با حمایت از شاهِ بی‌تاج و تخت ایران بر ژستِ غرب‌گرای خود مهر تأییدی زد.
در اینجا تصاویری از سفر رسمی انور سادات به ایران در خردادماه ۱۳۵۵، به همراه بخشی از گزارش روزنامه اطلاعات از این سفر، به حضورتان ارائه می‌گردد.
***
روزنامه اطلاعات؛ ۲۵ خرداد ۱۳۵۵: «حضرت انور سادات رئیس جمهوری مصر و همسرشان بانو جهان سادات بعدازظهر امروز در میان استقبال گرم شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو وارد تهران شدند. شاهنشاه و شهبانو هنگام ورود رئیس جمهوری مصر و بانو سادات، در پای پلکان هواپیما از ایشان استقبال به عمل آوردند. در مراسم رسمی فرودگاه، نخست‌وزیر، رؤسای دو مجلس و بانوانشان، وزیر دربار شاهنشاهی و بانو، وزیر امورخارجه و بانو، ندیمه علیاحضرت شهبانوی ایران، رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران، رئیس سرای نظامی شاهنشاهی و ژنرال آجودان شاهنشاه، رئیس کل تشریفات شاهنشاهی و بانو، رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی، رئیس دفتر مخصوص علیاحضرت شهبانو و فرمانده گارد شاهنشاهی و اعضای سفارت مصر حضور داشتند. در فرودگاه مهرآباد تشریفات رسمی و نظامی استقبال از رئیس جمهوری برپا شد و پس از پایان تشریفات، اعلیحضرتین و میهمانان عالیقدرشان به سوی میدان شهیاد عزیمت کردند و در آنجا آقای نیک پی شهردار تهران کلید طلایی شهر و هدیه اهالی پایتخت را طی مراسم خاصی به حضرت رئیس جمهوری تقدیم کرد.
نخستین دور مذاکرات صبح فردا در کاخ سعدآباد آغاز خواهد شد. مذاکرات بعدی احتمالاً در رامسر صورت می‌گیرد. امشب از جانب اعلیحضرتین به افتخار رئیس جمهوری مصر و بانو، ضیافتی به شام در کاخ نیاوران برپا خواهد شد و در سر میز شام رهبران دو کشور بیاناتی ایراد خواهند کرد. ظهر فردا امیرعباس هویدا نخست‌وزیر در کاخ گلستان با پرزیدنت سادات ملاقات خواهد کرد. و پرزیدنت سادات در مدت اقامت خود در ایران از سد فرحناز دیدن می‌کنند و در مانور نظامی علی آباد قم شرکت می‌نمایند.
رئیس جمهوری مصر دیروز در یک مصاحبه با روزنامه الاهرام چاپ قاهره پیرامون مسائل جهانی نظرات خود را بیان داشت و با ابراز تأسف گفت:«هنوز بعضی از اعراب دنبال احساسات و کف زدن را می‌گیرند، در حالی که قرن بیستم ایجاب می‌کند که روش علمی و عملی بر اینگونه احساسات فائق آید». وی با تأکید صریح اضافه کرد:«مذاکرات قریب‌الوقوعش با شاهنشاه ایران که باید مصر و ملت عرب با معظم له همکاری گسترده‌ای داشته باشند، بسیار مهم و از چهارچوب مصر پا را فراتر خواهد نهاد و در سطح وسیع‌تری قرار خواهد گرفت، زیرا ایران دوستی خود را با مصر نه با گفته تنها و دادن شعارهای توخالی، بلکه در عمل ثابت کرده است و مسلّماً با سایر کشورهای عربی نیز چنین است. به ویژه اینکه باید این حقیقت را در نظر بگیریم که مصر تقریباً از نظر جغرافیایی دورترین کشور عربی به ایران است».
***
روزنامه اطلاعات؛ ۲۶ خرداد ۱۳۵۵: «پیش از ظهر امروز نخستین دور مذاکرات شاهنشاه و سادات در کاخ سعدآباد انجام شد. روابط دو جانبه ایران و مصر، بحران لبنان، مسائل خاورمیانه، در این مذاکرات مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفت. رئیس جمهوری مصر در پایان این مذاکرات به کاخ گلستان، اقامتگاه اختصاصی خود، بازگشت و مقارن ظهر امیرعباس هویدا نخست‌وزیر و عباسعلی خلعتبری وزیر امورخارجه در کاخ گلستان با پرزیدنت سادات ملاقات و مذاکره کردند و سپس ناهار را به اتفاق رئیس جمهوری مصر صرف کردند.
دیروز هنگام ورود پرزیدنت سادات و بانو در مدخل میدان شهیاد به پیروی از یک سنت دیرینه ایرانی اسپند دود شد و اعلیحضرتین و میهمانان عالیقدر از برابر صف سپاهیان انقلاب، اعضای لژیون خدمتگزاران بشر، اعضای شوراهای داوری، پیشاهنگان و اعضای جمعیت شیروخورشید سرخ و دیگر نمایندگان طبقات مختلف مردم عبور کردند.
قبل از ظهر امروز پرزیدنت سادات تاج گلی نثار آرامگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر کردند و سپس برای دیدار شاهنشاه آریامهر به کاخ سعدآباد رفتند. خانم جهان سادات نیز امروز به دیدار علیاحضرت شهبانو به کاخ سعدآباد رفتند. سپس علیاحضرت شهبانو و خانم سادات از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دیدن کردند. خانم سادات امروز بعدازظهر از بیمارستان توان‌بخشی شفا یحیائیان و مرکز انتقال خون دیدن می‌کنند.
از طرف شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو ضیافت شامی به افتخار حضرت رئیس جمهوری مصر و بانو سادات در کاخ نیاوران برپا شد. سر میز شام شاهنشاه آریامهر بیاناتی به این شرح ایراد فرمودند:
«حضرت رئیس جمهوری. برای شهبانو و من مایه کمال خوشوقتی است که یک بار دیگر مقدم شما و بانو سادات را به کشور خودمان شادباش بگوییم. کشوری که همواره با کمال علاقمندی و صمیمیت آماده پذیرایی شما به عنوان یک دوست عالیقدر و به عنوان یکی از شایسته‌ترین رهبران جهان امروز است و از شما نیز انتظار دارد که در اینجا واقعاً خود را در خانه خویش احساس کنید. شما برای ما نه تنها نماینده اول کشوری هستید که یکی از قدیمی‌ترین روابط تاریخ جهان در طول هزاران سال ما را با آن پیوند داده است، بلکه در عین حال زمامدار بزرگی هستید که سرنوشت کشور کهنسال و اصیل خویش را در یکی از حساس‌ترین مراحل تاریخ مصر و تاریخ جهان با کمال شایستگی و صلاحیت رهبری می‌کند. مسئولیتی که شما برعهده دارید مسلّماً یکی از سنگین‌ترین مسئولیت‌هایی است که یک زمامدار می‌تواند بار آن را بر دوش گیرد، ولی ما با کمال علاقه شاهد آن هستیم که شما با چه خردمندی و درایت شایان ستایشی این وظیفه خطیر را ایفاء می‌کنید.
شما همان طور که لازمه یک زمامدار واقعی است، شهامت را با واقع‌بینی و قاطعیت را با دوراندیشی درآمیخته‌اید و همواره نشان داده‌اید که دفاع از مصالح واقعی کشور خویش را تنها رسالت حقیقی خود می‌شمارید. خوشبختانه در طی این راه دشوار شما از پشتوانه استوار اعتماد و پشتیبانی بی‌دریغ ملت خویش برخوردارید. من خود در سفر اخیر خویش به مصر از نزدیک شاهد این پیوند عمیق شما و ملت‌تان بودم و با خوشوقتی احساس کردم که شما با اتکاء بدین پشتوانه نیرومند کاملاً خواهید توانست راهی را که با شهامت بسیار در راه تأمین مصالح کشور خویش در پیش گرفته‌اید با قدرت و قاطعیت دنبال کنید.
نیازی به تذکر این نکته نیست که تا آنجا که به ایران مربوط می‌شود، ما به عنوان یک دوست واقعی و یکدل با اعتقاد راسخ به درستی و سازندگی راهی که شما در پیش دارید، با شما و در کنار شما هستیم. شاهد عملی این نزدیکی، همکاری روزافزونی است که اکنون در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و شئون مختلف دیگر میان ایران و مصر برقرار است. دو کشور ما امروز از راه قراردادهای مودت بازرگانی، قضائی، فرهنگی، اطلاعاتی، موافقت‌نامه‌های هوایی و جهانگردی، مبادلات دانشجویی و غیره با یکدیگر ارتباطی همه جانبه دارند که اجرای طرح‌های مشترک عمرانی و آبادانی و صنعتی و مالی این همکاری را در مقیاسی وسیع توسعه داده است. دید و بازدیدهای مقامات رسمی دو کشور که اکنون به صورت یک سنت ثابت در آمده است، نشان‌دهنده گسترش روز افزون این همکاری‌ها است...
حضرت رئیس جمهوری، ما به خوبی آگاهیم که اکنون شما با چه مسائل دشوار و سنگینی روبرو هستید، زیرا شما در مواجهه با این مسائل نه تنها رئیس جمهوری یک کشور بزرگ عربی به شمار می‌آیید بلکه در عین حال مسائل تمام جهان اسلامی و مسأله صلح جهانی نیز در پیش روی شما است. ولی ما بدین واقعیت نیز آگاهیم که در این مورد شایستگی و درایت شما از هر جهت جوابگوی این دشواری‌ها است. سیاست مدبرانه و واقع‌بینانه شما در مقابله با این مسائل، تأیید و پشتیبانی اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان را در سازمان ملل متحد و در صحنه سیاست جهانی جلب کرده است، زیرا راه شما راه حق و صدای شما صدای منطق است.
بدیهی است اصولی که شما در مورد بازگرفتن سرزمین‌های اشغال شده عربی و احقاق حقوق حقه ملت فلسطین از آن دفاع می‌کنید، مورد تأیید کامل ما است و ما چه در مجامع بین‌المللی و چه در زمینه عملی پیوسته از این اصول که منطبق با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد است پشتیبانی کرده‌ایم و خواهیم کرد...».
در پاسخ فرمایشات شاهنشاه آریامهر حضرت رئیس جمهوری مصر بیاناتی ایراد کردند:
«اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر گرامی. علیاحضرت شهبانو. اجازه فرمایید از جانب خود و همراهانم از میهمان‌نوازی و استقبال گرم و برادرانه‌ای که از طرف شما و ملت برادر ایران از ما به عمل آمده است تشکر کنیم. ما این میهمان‌نوازی و پذیرایی گرم را استقبال و مهمان‌نوازی از همه ملت مصر می‌شماریم. مایلم در این فرصت سپاسگزاری قلبی خویش را از بابت سخنان محبت‌آمیز و راستینی که نسبت به من و ملت ما ایراد فرمودید، تقدیم دارم»...
پرزیدنت سادات با اشاره به روابط دو کشور افزودند:«دو ملت ما به خوبی احساس کرده‌اند که این همکاری سازنده هم برای خود آنها و هم برای سایر ملت‌های این منطقه تا چه حد سودمند است و مسلماً در آینده‌ای نزدیک آثار گسترده‌تر این همکاری را باز هم بیشتر احساس خواهند کرد. باید از روی کمال انصاف تذکر دهم که این جهش ثمربخش روابط دو کشور مرهون آن اعلیحضرت است، زیرا شما با دوراندیشی و آینده‌نگری خاص خویش ایجاد روابط نزدیک و پیوند استوار دو ملت را امری ضروری و دور از تردید و ابهام تشخیص داده‌اید.
شاهنشاه و دوست گرامی. مردم مصر در این روزهای فرخنده که ملت ایران پنجاهمین سال شاهنشاهی خاندان جلیل پهلوی را جشن می‌گیرد صمیمانه شریک شادی شما هستند. به مناسبت این جشن ما نیز همراه شما احساس غرور می‌کنیم. زیرا این بزرگداشت پیروزی‌هایی را که به همت والای پدر بزرگوارتان انجام گرفته است در نظر ما مجسم می‌سازد و نمایانگر شکوفایی اقتصادی و اجتماعی کشور شماست».
پرزیدنت سادات پس از برشمردن پیشرفت‌ها و موفقیت‌های ایران تحت رهبری شاهنشاه گفتند:«شاید بزرگترین موفقیت شما این باشد که توانسته‌اید کشورتان را از استقلال واقعی برخوردار سازید. استقلالی که به آزادی اراده و توانایی در اداره سیاست کشور دور از هرگونه مداخله بیگانگان متکی است و تمام اشکال گوناگون پیروی از دیگران و قبول استیلاجویی آنان را مردود می‌شمارد. تجربه‌های تلخی که ما در طول تاریخ خود تحصیل کرده‌ایم به ما آموخته است که آزادی عقیده و استقلال سیاست یک ملت را با هیچ چیز برابر نمی‌توان گذاشت».
پرزیدنت سادات افزودند:«اعلیحضرتا. ملت‌های عربی پشتیبانی شما را در مبارزه مشروع خویش در راه استقرار صلحی عادلانه و استوار در منطقه خاورمیانه در تاریخ خود به نام شما ثبت کرده‌اند. شما ادامه اشغال سرزمین‌های عربی را امری مردود دانستید و برادران فلسطینی خویش را در برخورداری از حقوق سیاسی یاری دادید. حقوقی که ملت فلسطین به عنوان یک ملت اصیل و ریشه‌دار که بدون کمترین تردیدی دارای موجودیت مدنی و سیاسی است، کاملاً حق دارد از آن برخوردار باشد...».
همراهان برجسته پرزیدنت سادات
در سفر پرزیدنت سادات و همسرش به ایران دختر و داماد رئیس جمهوری، اسماعیل فهمی معاون نخست‌وزیر و وزیر امورخارجه و بانو، حسن احمد کامل رئیس دفتر رئیس جمهوری، عثمان احمد وزیر آبادانی و مسکن و بانو، دکتر محمد زکی شافعی وزیر اقتصاد و همکاری‌های اقتصادی، مرعی احمد مرعی مشاور وزیر صنایع و معادن و یک هیأت بزرگ مرکب از ۱۱۸ نفر از شخصیت‌ها و نمایندگان مطبوعات و رادیو و تلویزیون، پرزیدنت سادات و بانو را همراهی می‌کنند.
پرزیدنت سادات به فارسی سخن گفت
پرزیدنت انورسادات رئیس جمهوری مصر در ضیافت شامی که دیشب از جانب شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو در کاخ نیاوران برپا شد در پاسخ فرمایشات شاهنشاه نطقی به زبان فارسی ایراد کرد. فارسی صحبت کردن رئیس جمهوری، آن هم در یک نطق طولانی، همه حاضران را شدیداً تحت تأثیر قرار داده بود. پرزیدنت سادات سالها پیش زبان فارسی را آموخت و در دوره ریاست جمهوری خود علیرغم مشغله فراوان به مطالعه زبان فارسی ادامه داد.»