پاسخ موسی نجفی به فرزند آیت‌الله کاشانی: شکی نیست که در ۲۸ مرداد کودتا شد
دکتر موسی نجفی کار‌شناس تاریخ معاصر و استاد پژوهشگاه علوم انسانی با رد فرضیه فرزند آیت‌الله کاشانی به تحلیل ابعاد مختلف کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ پرداخت. دکتر موسی نجفی کار‌شناس تاریخ معاصر و استاد پژوهشگاه علوم انسانی در مصاحبه با خبرآنلاین با رد فرضیه دکتر محمود کاشانی به تحلیل ابعاد مختلف حادثه ۲۸ مرداد پرداخته است. گپ‌و‌گفت ما با وی را در ادامه می‌خوانید:
جناب دکتر! در مصاحبه‌ای که با آقای دکتر محمود کاشانی، فرزند آیت‌الله کاشانی داشتیم ایشان وقوع هرگونه کودتایی در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را رد کرده و معتقد به خیانت مصدق شد. نظر شما به عنوان یک صاحبنظر در حوزه تاریخ معاصر چیست؟
باید اسناد و مدارک آقای کاشانی را دید. آیا ایشان اسناد و مدارک جدیدی پیدا کردند یا نه، اگر حرف و ادعای ایشان براساس اسناد و مدارک جدید است که اخیراً به دست آورده باید بررسی شود، اما اگر براساس مدارک و اسنادی که تاکنون به دست آمده و براساس تحلیل این اسناد و مدارک بخواهیم برداشتی داشته باشیم، کودتا جدی است و دخالت آمریکا و انگلیس در ایران ثابت شده است. به عقیده من همه دلایل دال بر این مسئله است که این کودتا ایران را به سراشیبی کشانده است. بنابراین ادعای آقای کاشانی قابل تأمل است.
پس چطور درخصوص حادثه این روز اختلاف‌نظر وجود دارد؟
سؤالی که در این خصوص مطرح می‌شود، این است که آیا شرایط ایران قبل از کودتا ایده‌آل بود یا نه. ملی‌گرا‌ها معتقد به شرایط مناسب ایران قبل از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هستند ولی جناح مقابل ملی‌گرا‌ها مثل طرفداران آیت‌الله کاشانی معتقدند که اوضاع ایران قبل از کودتا زیاد هم خوب نبوده است. از طرفی آیت‌الله بروجردی و علمای قم از وضعیت قبل از کودتای ایران راضی نبودند. در آن زمان توده‌ای‌ها فعال شده بودند و در انتشار افکار غیرمذهبی جری‌تر شده بودند که مصدق نیز به موضع‌گیری علمای قم توجهی نمی‌کرد.
وضعیت نهضت ملی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نهضت ملی ایران برای کشور مفید بود ولی مثل انقلاب اسلامی و مشروطیت نبود. خلأیی که ناشی از سقوط رضاشاه در کشور به وجود آمده بود موجب ایجاد یک فضای آزاد نسبت به گذشته شد که نظیر این فضا هم‌اکنون در عراق بعد از سقوط صدام مشاهده می‌شود. در این فضای نسبتاً آزاد نهضت ملی ایران شکل گرفت و با پایان یافتن این فضا این حرکت هم به پایان کار خود رسید.
درخصوص نقش مصدق در کودتا عقیده شما چیست؟
اینکه کودتا آمریکایی و انگلیسی بود تردیدی وجود ندارد، هر چند که خود مصدق هم در آن مؤثر بود. او به آمریکا به عنوان نیروی سوم فکر می‌کرد تا بین نیروی آمریکایی و غرب تضاد به وجود آورد ولی نتوانست این کار را بکند.
پس به عقیده شما تردیدی در کودتا بودن و شرایط مناسب ایران قبل از کودتا نیست؟
اینکه کودتا رخ داده شکی نیست. اینکه زاهدی نیز وابسته به آمریکا بود شکی نیست. روند کشور ایران بعد از کودتا هم نشان‌دهنده آن است اما باید گفت که ایران قبل از کودتا بهشت نبود. تمام اشخاص دارای نقاط ضعف جدی بودند. رهبری نهضت ملی هم مثل رهبری مشروطه نبود. امام خمینی (ره) بعد‌ها با انتقاد از آیت‌الله کاشانی فرموده بودند که به آیت‌الله کاشانی توصیه کردند تا جنبه معنوی و دینی نهضت را تقویت کنند ولی ایشان بیشتر خواهان تقویت جنبه سیاسی نهضت بودند.