15 اسفند 1400
بازتاب اعدام انقلابی رزم‌آرا در مطبوعات خارجی
مجله خواندنیها؛ ۲۲ اسفند ۱۳۲۹:
از میان ترورهای سیاسی چند سال اخیر در ایران، حادثه [ترور] رزم‌آرا بیش از تمام آنها در خارج از ایران با اهمیت تلقی شده. اغلب جراید فرانسه و انگلستان اخبار مربوط به حادثه قتل را با عکس رزم‌آرا حتی مهمتر از اخبار داخلی خود نقل کرده‌اند که ما در اینجا خلاصه‌ای از آنها را فهرست‌وار برای اطلاع خوانندگان چاپ می‌کنیم.
****
«فرانس سوار»:
خبر مرگ رزم‌آرا در لندن با وحشت و اضطراب زیاد تلقی شده و هنوز از مهمترین مسائل مورد بحث در محافل لندن است. انگلیس‌ها در موضوع نفت فقط به رزم‌آرا متکی بودند و پس از مرگ او امیدشان کاملاً قطع شده است.
***
«الاهرام»:
مستر کروسمان رهبر جناح چپ حزب کارگر در پارلمان انگلستان اظهار داشت که با قتل رزم‌آرا نخست‌وزیر ایران، تهران را باید «سراجوای» جنگ سوم نامید و لازم است که پایگاه‌های دفاعی بریتانیا در منطقه خاورمیانه بیش از پیش تقویت شود.
***
«الاهرام»:
تهران، ساکت است. قتل نخست‌وزیر تأثیری در روحیه مردم نداشت، زیرا رزم‌آرا به علت دفاع از شرکت نفت وجهه خود را از دست داده بود.
***
«لوب»:
رزم‌آرا از بدو روی کارآمدنِ خود نقشه‌های وسیعی داشت، ولی تمام نقشه‌های اساسی او را مجلس عقیم گذاشت. رزم‌آرا چند بار لزوم انحلال مجلس را به شاه گوشزد کرد و بالاخره موافقت شاه را برای انحلال مجلس به دست آورد. مجلس قرار بود روز پنجشنبه (۱۷ اسفند) منحل شود. رزم‌آرا را روز پیش از انجام این نقشه کشتند و به این ترتیب مجلس از خطر انحلال نجات یافت.
***
«لوموند»:
مطابق اخباری که از منابع موثق به دست آمده رزم‌آرا قصد داشت در روز پنجشنبه یا شنبه بعد از قتل، دو مجلس شورای ملی و سنای ایران را منحل نماید و به شاه اطمینان داده بود که انتخابات مجلس جدید را به سرعت به انجام رساند.
***
«پاری پرس»:
خبر مرگ رزم‌آرا در تهران به سرعت عجیبی منتشر شد، ولی عجیب‌تر از آن خونسردی و آرامش مردم بود، مثل اینکه مردم انتظار شنیدن چنین خبری را داشتند و حتی از وقوع قتل خوشحال بودند.
***
«لوپئی»:
رزم‌آرا اگر زنده می‌ماند پس از انحلال مجلس یک کودتای نظامی در ایران می‌کرد و تمام اقتدارات را به دست خود می‌گرفت. به این ترتیب قتل رزم‌آرا به طور غیرمستقیم به نفع شاه تمام شده است.
مجله خواندنیها؛ ۲۶ اسفند ۱۳۲۹:
«دیلی میل(انگلستان)»:
رزم‌آرا به علت مخالفتی که با ملی‌شدن صنعت نفت نمود به قتل رسید. تصمیم کمیسیون مجلس ایران دائر به ملی‌شدن صنعت نفت خیلی عجیب به نظر می‌رسید(!) و به هر حال سفیر انگلیس به رئیس دولت جدید اطلاع خواهد داد که انگلستان نمی‌تواند از منابع نفت جنوب ایران دست بردارد و نسبت به منافع خود در ایران بی‌اعتنا بماند.
***
«تریبون دوناسیون»:
نگرانی از قتل رزم‌آرا هنوز با شدت اولیه در محافل لندن باقی است. انگلیسی‌ها دیگر امیدوار نیستند که کسی جرأت بکند منافع آنها را در ایران محفوظ نگاه دارد. به عقیده اغلب صاحبان سهام، پس از مرگ رزم‌آرا دیگر مجلس بدون واهمه رأی به ملی‌شدن صنعت نفت خواهد داد.
***
«لوسوار(بلژیک)»:
محافل دست چپ بیشتر از همه از قتل رزم‌آرا ضرر برده‌اند. زیرا نخست‌وزیر مقتول در این اواخر کاملاً با آنها کنار آمده و وعده آزادی قریب‌الوقوع فعالیت‌های حزب توده را به روس‌ها داده بود. توده‌ای‌ها در مقابل حاضر شده بودند به مبارزه با جبهه ملی برخیزند و آنها را تضعیف نمایند.
***
«الشعب(لبنان)»:
نخست‌وزیر با همکاری روس‌ها می‌خواست پس از انحلال مجلس ایران در روز پنجشنبه در موقع مناسب کودتا بکند. در این کودتا، هم سیاست انگلستان و هم طرفداران سیاست شوروی با نخست‌وزیر مقتول همکاری می‌کردند و در صورت موفقیت این کودتا یک کابینه ائتلافی با شرکت زعمای فراری حزب توده تشکیل می‌شد.
***
«فیگارو(فرانسه)»:
حادثه قتل رزم‌آرا، هم به ضرر انگلستان و هم به ضرر شوروی تمام شده است. فقط سیاست امریکا از این حادثه کمال استفاده را کرده و نفوذ از دست‌رفته خود را در ایران به دست خواهد آورد.
***
«تایمز(انگلستان)»:
روس‌ها پیش از مرگ رزم‌آرا از او تقاضا کرده بودند که برنامه‌ای به نام «صدای روسیه» از رادیو تهران پخش شود. رزم‌آرا حاضر به قبول این تقاضا نشد، ولی قول داد رادیو تهران بیشتر اخبار خبرگزاری شوروی(تاس) را پخش نماید.
***
«تریبون دوناسیون(فرانسه)»:
دریاداری انگلستان و انتلیجنس سرویس از حادثه قتل رزم‌آرا خیلی متضرر شده‌اند، زیرا سهام شرکت نفت پس از این حادثه یک چهارم از قیمت عادی پایین‌تر آمده و دولت انگلستان که قسمت اعظم این سهام را دارا می‌باشد، تاکنون میلیون‌ها ضرر برده است. با وجود اینکه محافل دولتی می‌گویند مرگ رزم‌آرا تغییری در روابط شرکت نفت با دولت ایران نمی‌دهد، هیچ‌کس این ادعا را باور ندارد.
***
«اوهایو کرونیکل(آمریکا)»:
این اولین‌بار نیست که عناصر«حادثه‌طلب و مقام‌پسند» مورد خشم ملت ایران قرار می‌گیرند. رزم‌آرا صمیمی‌ترین دوست سیاست انگلستان در ایران بود و در دفاع از منافع انگلستان در ایران به قدری حرارت نشان می‌داد که همه دوستان خود و حتی شاه را از این گستاخی خود ناراضی کرده بود. شاه در این اواخر عدم رضایت خود را علناً به رزم‌آرا گفته بود.
منبع: مجله خواندنیها؛ ۲۲ و ۲۶ اسفند ۱۳۲۹