مشکلات یک قرنی بازرگانی خارجی در ایران

متن سند مربوط به تجار ایرانی

توضیحی کوتاه در مورد سند ذیل:

سند ذیل سعی در بیان مشکلات تجار ایرانی، از قبیل

- نداشتن نقدینگی برای واردات احتیاجات،

- نابرابری ایجاد شده در مسکوکات برای تجارت توسط انگلیسی ها.

- واردات سهل و آسان برای موارد غیر ضروری  توسط تجار اروپایی ها و در نتیجه ضربه به تولید داخلی

جالب است که این سند مربوط به 115 سال پیش است اما مشکلات مورد اشاره همچنان در تجارت خارجی ایران باقی است!

----------------------

مشخصه سند: GH1323-14-3-080

----------------------

متن کامل سند به شرح ذیل است

از: بوشهر

تاریخ: 17 شعبان 1323 (برابر 1284/07/24 هجری شمسی)

امروز به زعم فرنگیها(1) هنوز تجارت ایران درست رونق نگرفته و میدان تجارت قابل توسع(2) است

رشته تجارت از کف(3) تجار ایرانی به در رفته زیرا که برای تجار فرنگ انواع تسهیلات حاصل است اغلب تجار فرنگی در جنوب ایران معامله دارند، ابتداً سرمایه درستی هم نداشته اند ولی تجار فرنگی همین قدرکه جزئی اعتباری داشته باشند اگر فرضاً بخواهند پولی استقراض کنند به تنزیل سه یا چهار درصد می توانند ولی تجار ایران به تنزیل دوازده درصد هم که به اصطلاح تومانی صد دینار باشد عایدشان نمی شود تنزیل(4) قِران(5)

و ترقی مسکوکات(6) خارجه و احتیاجات عامه اهالی به امتعه(7) فرنگ موجب بیم یک افلاس(8) عمومی است و اگر وضع به این منوال باشد با این جهد و کوشش فرنگیها در امر تجارت دارند تجار ایران بالمّره(9) مغلوب و مقهور(10) تجار فرنگ خواهند شد. اگر به دقت و حقیقت ملاحظه شود فعلاً هم مزدور(11) آنها هستند پول نقدی که در حدود دیده می شود همان وجوهی است که گمرک وصول می کند، آنهم چون به دست بانک می افتد و به توسط بانک دَوَران(12) دارد فایده اش باز راجع به خارجه است. اهالی بنادر روز به روز احتیاجاتشان  به خارجه بیشتر است، سابق بر این برنج فارس به بنادر می آمد، این اوقات کل برنج در بنادر به مصرف می رود از هندوستان می رسد نه فقط برنج اغلب حبوباب بلکه زغال و پیاز و سیب زمینی هم از آنجا به بنادر می آید در حالیکه ضروریات زندگانی از خارجه می رسد و سکه داخله اینطور تنزل دارد مأل(13) کار معلوم است، یکی از شرایط صحت تجارت اصلاح مسکوکات است که هنگام مبادله با پول خارجه اسباب ضرر نشود. روپیه هند به قدر دو مثقال و نیم نقره دارد، چون حکومت هندوستان مبادله روپیه را با لیره انگلیسی از قرار پانزده روپیه یک لیره قرار داده است، حالیه در بوشهر روپیه  در قیمت واقعی آن به قیمت نقره در ایران و نه در خارجه دو قران و نیم است چهار قران دادوستد می شود بر خاطر مبارک مکشوف است که اهالی فرنگ در سایه تجارت به تمام مقاصد نایل شده اند دولت اتازونی(14)

و دولت انگلیس که متول ترین دوًل و ملل هستند از تجارت به این مقام رسیده اند. امید است اولیای دولت علیه (ناخوانا) ترتیب مفیدی در هر مسکوکات بدهند که تجار ایران اقلاً(15) تا یک درجه تاب مقاومت در مقابل تجار خارجه (ناخوانا)

----------------------

(1) فرنگیها: فرنگ=اروپا، اروپایی ها

(2) توسع: توسعه یافتن، گشایش یافتن

(3) کف: دست

(4) تنزیل: نزول کردن

(5) قِران: واحد پول ایران برابر با هزار دینار (یک دهم تومان) از 1203 هجری شمسی تا حال

(6) مسکوکات: سکه

(7) امتعه: جمع متاع= کالاها،

(8) افلاس: بی چیز شدن

(9) بالمّره: یک دفعه، یک دفعگی، یکبارگی، تماماً

(10) مقهور: مغلوب شده، شکست خورده

(11) مزدور: مزدبگیر، کارگر

(12) دَوَران: چرخش، گردیدن

(13) مأل: سرانجام

(14) اتازونی: کشور امریکا

(15) اقلاً: دست کم، حداقل