بررسی ابعاد مختلف طرح جان کری

 در حالی که روند بیداری اسلامی و تقویت جایگاه مقاومت در بحران‌های خاورمیانه فضای جدید امنیتی به وجود آورده است، جان کری وزیر خارجه آمریکا به توصیه باراک اوباما تلاش برای احیاء روند صلح خاورمیانه را آغاز نموده است. این روند  در حالی است که با وجود تحولات شمال آفریقا، محور مقاومت نیز با تحولاتی روبه روست که اوج آن بحران سوریه و تداوم اقدامات تروریستی در عراق است.

حزب‏ا... لبنان نیز به اتهام دخالت نظامی در سوریه و آزادسازی القصیر تحت فشار رسانه‏ای و تبلیغات شدیدی قرار گرفت که برآیند آن ورود شاخه نظامی آن به فهرست گروه‌های تروریستی مورد نظر اتحادیه اروپا بود. طرح صلح جان کری در شرایط کنونی مؤید چیست؟ چرا آمریکا از این طرح دفاع می‌کند و موضع مقامات صهیونیستی و فلسطینی در این رابطه چیست؟ در نهایت جایگاه و موقعیت ایران روند صلح خاورمیانه چیست و تأثیرات این طرح بر ایران چگونه است؟

تحلیل طرح صلح جان کری

 جان کری وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا، نامزد حزب دموکرات در انتخابات 2004 بود که از بوش پسر شکست خورد. وی مأمور اصلی اوباما برای پیگیری روند صلحی است که رئیس جمهور آمریکا به شدت به حل آن تأکید دارد.

در مناظرات انتخاباتی، میت رامنی جمهوری‏خواه با تکیه بر ناکامی‌های اوباما در روند صلح خاورمیانه وی را به کم کاری و ناتوانی در حل مسئله‏ای متهم نمود که در اواسط 2007 و در مبارزات انتخاباتی آن سال وعده حل آن را داده بود.

بنابراین در دور دوم آنچه که برای وی اهمیت دارد پیگیری روند صلح خاورمیانه است. خانم هیلاری کلینتون با وجود تلاش‌های چهار ساله نتوانست روند صلح خاورمیانه را پیگیری نمایند و بر همین اساس بود که وی در سخنرانی خود در 10 آذر 1391 در مؤسسه بروکینگز واشنگتن به انتقاد از رویکرد مجمع عمومی و تبدیل وضعیت فلسطینی به ناظر غیر عضو سازمان ملل پرداخت و حرکت فلسطینی‌ها و ابومازن را انحراف‏آمیز توصیف نمود.

این اظهارات نشان داد که هیلاری کلینتون برای حل مسئله فلسطین گزینه خوبی نیست. بر همین اساس بود که سناتور ایالت ماساچوست برای گزینه وزارت خارجه آمریکا در دوره دوم اوباما انتخاب شد. او با ارائه طرح جدید صلح عربی موسوم به طرح جان کری، خواهان حل مسئله فلسطین در دوران باقی مانده ریاست جمهوری اوباماست.
 
طرح جان کری حاوی مجموعه‏ای از مسائل مرزی، اقتصادی، انسانی و در نهایت روند عادی سازی روابط اعراب و رژیم صهیونیستی است. این طرح را باید ادامه طرح اصلاح  شده امیر عبدا... دانست. در فوریه سال 2000، اخباری در مورد طرح ابتکاری امیر عبدا... ولیعهد وقت عربستان سعودی برای حل مسئله فلسطین منتشر شد. این مقام سعودی در دیدار با «توماس فریدمن» مسئول بخش تحقیقات روزنامه انگلیسی زبان نیویورک تایمز این طرح را پیشنهاد کرد .

اساس و شالوده اصلی طرح ابتکاری عربستان سعودی، این بود که اشغالگران صهیونیسم به مرزهای 1967 بازگردند و دولت فلسطینی تشکیل شود و در مقابل جهان عرب، ضمن به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، روابط دیپلماتیک با دولت عبری برقرار کند.

چند نکته محوری در این طرح مهم است. مسئله بازگشت آوارگان، بازگشت رژیم صهیونیستی به مرزهای 1967، به رسمیت شناخته شدن دولت عبری از سوی اعراب، ابتکار شورای امنیت در صدور قطعنامه 1397 و تأکید بر حل موضوع فلسطین  و تشکیل دولت فلسطینی نکاتی بود که اهمیت طرح امیر عبدا... را نشان می‌داد.

جان کری با عطف به همین مسئله یعنی شناسایی اعراب، قطعنامه 1397 شورای امنیت، و تشکیل دولت فلسطینی نسخه‏ای ارائه نمود که می‌توان آن را نسخه تکامل یافته طرح امیر عبدا... در فوریه 2000 دانست.

این طرح در رابطه با بازگشت آوارگان به برخی خانواده‏های فلسطینی اجازه می‌دهد که به کرانه باختری، رفح یا غزه بازگردند و به برخی دیگر نیز حق غرامت و یا مهاجرت اعطا می‌شود، به گونه‏ای که کشورهای عربی به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس که فلسطینیان در آنها حضور دارند، برای تسهیل این امر کمک خواهند کرد و همچنین از تعدادی از کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله عربستان، امارات، کویت و قطر خواسته می‌شود تا از صندوق «حق بازگشت» حمایت مالی به عمل آورند.

همچنین در رابطه با مرزهای 1967 دیوار حائل، اساس مرزهای امنیتی دولت یهودی و مرزهای موقت دولت فلسطین خواهد بود و در راستای طرح دیوار حائل، تبادل اراضی با مساحتی بالغ بر 8 تا 10 درصد اراضی کرانه باختری با موافقت دو طرف و کمیته پیگیری طرح صلح عربی، صورت می‌گیرد.

در رابطه با شهرک‏ سازی‏ها نیز طرح جان کری بیان می‌دارد که ساخت و سازها در تعدادی از شهرک‌هایی که رژیم صهیونیستی تصویب کرده، متوقف می‌شود، اما این موضوع شامل طرح‌های موجود در شهرک‌های بزرگ واقع در اطراف شهر قدس و دره اردن از جمله شهرک‌های معالیه ادومیم، زفعات جئیف، هارگوما، گیلو، نیفی یعقوف، رامات شلومو، رامات الون و کریات اربع و همچنین شهرک‌های پرجمعیت نمی‌شود.