گزارشی از سفر شاه به آمریکا در آبان‌ماه ۱۳۵۶

سفر رسمی شاه و فرح به آمریکا؛ ۲۳ آبان ۱۳۵۶

«هم‌زمان با ورود شاه به کاخ سفید، تظاهرات چندین هزار نفره‌ای توسط دانشجویان ایرانی علیه رژیم شاه در جلوی کاخ سفید برپا شد. بر طبق گزارش مطبوعات آمریکا، این وسیع‌ترین تظاهراتی است که پس از تظاهرات علیه جنگ ویتنام در واشنگتن اتفاق افتاد. بر طبق گزارش همین مطبوعات وسعت تظاهرات علیه شاه بین ۲ تا ۵ هزار تخمین زده شده است. دانشجویان ایرانی که اغلب برای جلوگیری از شناسایی ساواک ماسک به صورت داشتند، برای اعتراض به استبداد خونین شاه و حمایت دولت آمریکا از رژیم شاه از نقاط مختلف آمریکا در واشنگتن تجمع کرده بودند. گروه‌های مختلف دانشجویی در این تظاهرات با شعارهایی از قبیل «شاه قاتل است، مرگ بر شاه» و با تکرار این شعارها به زبان انگلیسی و فارسی مخالفت خود را با رژیم شاه اعلام می‌داشتند. در دست عده‌ای نیز پلاکاردهایی در اعتراض به خفقان سیاسی در ایران و وجود ۱۰۰ هزار زندانی سیاسی در سیاه‌چالهای شاه دیده می‌شد.

شاه نیز از چندی قبل برای ترتیب «تظاهراتی» به نفع خودش به تکاپو افتاده بود. اغلب کسانی که برای «خیرمقدم‌گویی» آورده شده بودند، از افسران و سربازان ایرانی در پایگاه‌های نظامی آمریکا بودند. البته عمّال شاه و ساواک نیز برای شرکت در تظاهرات به نفع شاه از ایران به واشنگتن آمده بودند. لیکن این کوشش شاه هم برای اثبات «علاقه» مردم ایران به رژیم اختناقی، چندان باعث بالارفتن حیثیت شاه در بین اذهان عمومی آمریکا نشد. اغلب مطبوعات پر تیراژ خبر دادند که تظاهرات به نفع شاه ساختگی است و اغلب شرکت‌کنندگان به ضرب تطمیع، دریافت پول از دولت و با تهدید به واشنگتن آمده‌اند. منابع مختلف تعداد شرکت‌کنندگان در تظاهرات فرمایشی را ۲۰۰۰ نفر تخمین زدند. در روز ۱۵ نوامبر، اعلام شد که مقامات واشنگتن، پیاده‌روهای جلوی کاخ سفید را برای تظاهرات فرمایشی شاه رزرو کرده‌اند. تظاهرات، روز بعد یعنی دومین روز دیدار شاه از کارتر نیز ادامه داشت. ولی در این روز تعداد موافقین شاه بسیار اندک بود و در مقایسه با تظاهرات دانشجویان ایرانی ناچیز می‌نمود.

در روز اول تظاهرات، به مجرد شلیک ۲۱ توپ به افتخار شاه، زدوخوردی بین دو گروه تظاهرات‌کننده رخ داد. پلیس شروع به پرتاب نارنجک‌های گاز اشک‌آور نمود و تمام محوطه کاخ سفید در مه و دود غلیظی فرو رفت. گاز اشک‌آور تمام مراسم خیرمقدم‌گویی به شاه توسط کارتر را تحت‌الشعاع قرار داد. کارتر و شاه در حالی که اشک می‌ریختند مراسم و سخنرانی‌های معمولی را ادامه دادند. کارتر این واقعه را «آلودگی موقتی هوا» خواند و از بابت آن معذرت‌خواهی نمود. اشک‌های کارتر که خود را مدافع «حقوق بشر» می‌داند، به خاطر ده‌ها هزار نفر از زندانیان سیاسی شاه و قربانیان شکنجه‌های قرون وسطایی نبود. سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که در گفتگوی روز اول بین شاه و کارتر، مسأله حقوق بشر در ایران «پیش کشیده نشد». همین سخنگو در مورد ملاقات روز دوم گفت که شاه دارد «در حمایت از این ایده‌آل[حقوق بشر]» قدم‌هایی برمی‌دارد. و البته هیچ اشاره‌ای به نحوه این «حمایت» نشد. موقعی که خبرنگاران از سخنگوی کاخ سفید پرسیدند که آیا کارتر از پیشرفت امر حقوق بشر در ایران راضی است، وی فقط به گفتن این نکته اکتفا کرد که «ما همیشه سعی کرده‌ایم که از قضاوت همه‌جانبه در مورد هر کشوری خودداری کنیم.» البته به عقیده شاه و کارتر، مسائلی مهمتر از حقوق بشر می‌بایستی حل ‌و فصل می‌شد. مطبوعات آمریکا خبر دادند که شاه با خود یک صورت خرید ۷/۵ میلیارد دلاری اسلحه به همراه آورده است. این خریدها شامل هواپیماهای مجهز به دستگاه‌های رادار پیشرفته، هواپیماهای جنگی و باری و ناوچه‌های جنگی است. در بین تمام کشورهای دنیا، که مشتری اسلحه‌های آمریکا هستند، رژیم شاه مقام اول را دارد. از سال ۱۹۷۲ تاکنون شاه ۱۸/۲ میلیارد دلار اسلحه از آمریکا خریده است. لیست بعدی خرید، مربوط به رآکتورهای اتمی است. شاه درصدد است که ۸ رآکتور اتمی به قیمتی بین ۲۰ تا ۳۵ میلیارد دلار از کمپانی‌های آمریکایی خریداری کند.

از طرفی مطبوعات آمریکا خبر دادند که در ازای قول کارتر مبنی بر فشار بر کنگره آمریکا برای تصویب معاملات اسلحه (هم‌اکنون کنگره آمریکا فروش ۱/۲ میلیارد دلار اسلحه به ایران را که قبلاً به آن رأی مخالف داده بود، تصویب کرده است) شاه به طور جدی با بالا رفتن قیمت نفت که قرار است در دسامبر آینده بر سر آن در کنفرانس اوپک تصمیم‌گیری شود، مخالفت خواهد کرد. حتی قبل از سفر به واشنگتن، شاه اعلام کرده بود که ایران تنها به عنوان یک «ناظر» در کنفرانس اوپک شرکت خواهد کرد.»