ترور دو مستشار امریکایی درتهران
اشاره
در ارتباط با حادثه ترور دو مستشار نظامی امریکا که در31 اردیبهشت 1354 در تهران به وقوع پیوست، مقاله زیر را عیناً از جلد اول کتاب «سازمان مجاهدین خلق؛ پیدایی تا فرجام» انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی برگزیده‌ایم.
ساعت شش و چهل دقیقة صبح روز چهارشنبه 31 اردیبهشت ماه 1354، تیم عملیاتی مجاهدین خلق به فرماندهی وحید افراخته، در حوالی قیطریه، اتومبیل حاوی دو مستشار نظامی نیروی هوایی امریکا به نام «سرهنگ شِفِر» و «سرهنگ ترنر» را محاصره کردند. تاکتیک این ترور مشابه شیوه‌ای بود که در ترور «سرتیپ زندی‌پور» نیز به کار رفت و طبق تحلیل امریکاییان مختص مجاهدین خلق و از مؤثرترین شیوه‌ها بود. همزمان با کوبیده شدن سپر یک وانت بار به اتومبیل مورد نظر از عقب، بلافاصله اتومبیل دیگری راه را از جلو سد می‌کرد. ضربة نخستین، سرنشینان و رانندة اتومبیل را هدف را دچار شوک و غافلگیری آنی می‌کرد و بی‌آنکه فرصت تفکر و واکنش داشته باشند، اتومبیل دیگر راه را می‌بست. در این عملیات، سه نفر از عوامل ترور پیاده شدند؛ به رانندة ایرانی مستشاران دستور دادند که در کف اتومبیل بخوابد؛ و سپس دو مستشار را به گلوله بستند. عوامل عملیات فوق عبارت بودند از:
وحید افراخته، مسئول عملیات و تسلیم کنندة رانندة مستشاران؛
سید محسن سید‌خاموشی،راننده وانت و عامل ترور (شلیک) از سمت راست اتومبیل؛
محمد طاهر رحیمی، عامل ترور (شلیک) از سمت چپ اتومبیل؛
محسن بطحایی، مسئول راه‌بندان؛
منیژة اشرف زادة کرمانی، علامت دهنده عملیات و مسئول مراقبت از صحنه.1
در ارتباط با این ترور، سازمان طی «اطلاعیة سیاسی ـ نظامی شمارة 22» اعلام کرد:
.در ساعت 40/6 دقیقة بامداد روز چهارشنبه 31/2/54 همزمان با بازگشت شاه جنایتکار از مسافرت توطئه‌آمیزش به امریکا، حکم اعدام انقلابی دوتن از مستشاران تجاوزکار امریکایی در ایران، «سرهنگ شفر» و «سرهنگ ترنر»، توسط یک واحد از رزمندگان سازمان اجرا گردید.
ناگفته نماند که اندکی پس از اجرای موفق این عملیات، زن ناشناسی به عنوان «سخنگوی سازمان مجاهدین خلق ایران» به دفتر خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در تهران،تلفن و اعلام کرد که «اعدام دو نفر مستشار مزبور، جوابی است به قتل 9 نفر از زندانیان سیاسی توسط نیروهای پلیس در ماه قبل.» 2
این عملیات که انعکاس وسیعی در داخل و خارج از ایران داشت موجب افزایش تحرک و فعالیت فوق‌العادة ساواک و سایر نیروهای امنیتی و پلیس رژیم شاه گردید تا از تکرار این گونه اقدامات و تهدید امنیت مقامات و اتباع امریکایی مقیم ایران، جلوگیری شود.
نکته مهم و بی‌سابقه در این عملیات، دست‌یابی سازمان به کیف‌های دستی دو مستشار مزبور که اسناد و مدارک بسیار با ارزشی در آنها قرار داشت. بعدها وحید افراخته پس از دستگیری در بازجویی اعتراف کرد که اسناد و مدارک مزبور برای تحویل به دولت شوروی و جلب پشتیبانی آن دولت، به خارج از کشور ارسال گردید. ذیلاً بولتن کمیته مشترک در این باره که به اطلاع شاه رسید به همراه پی‌نوشت نصیری رییس ساواک، درج می‌شود:3
پیرو گزارشات قبلی 4در زمینه اعترافات وحید افراخته (فرمانده تیم سیاسی ـ نظامی گروه به اصطلاح مجاهدین خلق که در کلیه برنامه‌های ترور گروه مذکور شرکت داشته است) به استحضار می‌رساند، متهم موصوف در ادامه بازجویی‌های معموله اعتراف نموده که پس از ترور دو نفر سرهنگ امریکایی، کیف دستی‌های آنها را برداشته و به جای آن کیف دیگری که محتوای مواد منفجره بود در اتومبیل گذاشته است تا پس از رسیدن مأمورین در محل حادثه و بازکردن آن، کیف مذکور منفجر و تلفات دیگری به مأمورین وارد آید.
وی افزوده پس از بررسی و ترجمه اوراق و نوشتجات داخل کیف‌های دو سرهنگ موصوف (این مدارک به وسیله حسن حسنان ترجمه شده است)5 اعضای گروه متوجه می‌شوند که اطلاعات ذیقیمتی در مورد تأسیسات مستشاری «آرمیش مگ» در ایران، نحوه خرید هواپیماهای فانتوم از امریکا، نحوه پرداخت پول و سر رسید آنها، پایگاه‌هایی که هواپیماهای فانتوم در آن مستقر می‌باشند، تعداد هواپیماهای تحویلی به ایران در هر نوبت، توضیحاتی راجع به پایگاه‌های نظامی مستشاران در ایران، مطالبی درباره مشخصات باند فرودگاه‌ها و قابلیت استفاده از آنها، اطلاعاتی در مورد خطوط ارتباطی تله کمونیکاسیون و محل پایگاه‌های جاسوسی، تعدادی نقشه با علایم رمز روی آن مشخص شده، مشخصات تعدادی از مقامات ایرانی که با امریکایی‌ها در تماس هستند، گزارش‌هایی که در مورد مسافرت معاون «شلزینگر» به تهران و شهرستان‌ها، قبوض خرید اسلحه از امریکا، کروکی منزل یکی از مستشاران نظامی امریکا در تهران و تعدادی عکس‌‌های خانوادگی و مدارک شخصی در کیف‌های مورد بحث وجود دارد که پس از تفکیک، مدارک شخصی سرهنگان موصوف به وسیله دونفر از اعضای گروه با اضافه نمودن چند جزوه و نشریه گروه به اصطلاح مجاهدین به پشت بام ساختمان خبرگزاری فرانسه در تهران انداخته شد و مراتب نیز تلفنی به کارمندان خبرگزاری مذکور اعلام گردید تا آنها را به خانواده افسران نامبرده تحویل نمایند (مدارک مکشوفه در پشت بام خبرگزاری فرانسه در تهران به وسیله مأمورین ساواک جمع‌آوری و به موقع با کسب اجازه به مقامات امریکایی تحویل شده است.)
وحید افراخته اضافه نموده، چون گروه به اصطلاح مجاهدین خلق، قدرت استفاده از اطلاعات به دست آمده را نداشته لذا اعضای کادر رهبری گروه تصمیم گرفته‌اند که این اطلاعات را از طریق اعضای گروه در خارج از کشوردر اختیار سفرای کشور اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در کشورهای فرانسه یا انگلستان قرار داده و در قبال آن تقاضا نمایند تا از کمکهای شوروی در مورد دریافت سلاح، مهمات، فرستنده رادیویی به منظور اجرای تبلیغات و همچنین تبادل و همکاری اطلاعاتی با یکدیگر، ادامه تماس و عدم تبلیغ بر علیه یکدیگر و سایر کمکهای احتمالی برخوردار شوند.
متهم موصوف افزوده که به احتمال قوی مدارک مورد بحث می‌بایستی جهت انجام اقدامات بعدی توسط بهرام آرام (یکی از اعضاء کادر رهبری و متواری گروه) برای علیرضا سپاسی آشتیانی (از اعضای فعال و متواری گروه) که با نام مستعار «انسانی» در خارج از کشور فعالیت دارد ارسال شده باشد و وی از سایر تصمیمات و اقدامات بعدی اعضای گروه، در این زمینه اطلاعی ندارد.
نصیری در حاشیه صفحه دوم بولتن نوشته است:
پیش از این اوامر مبارک شاهانه شرف صدور یافت که برای ارتش فرستاده شود و از مستشاری سؤال شود که چرا این مدارک به این ترتیب از بایگانی خارج می‌شود که مورد دستبرد قرار گرفته و در نتیجه در اختیار دولت شوروی قرار گیرد.
ضمناً نصیری دو پاراگراف آخر بولتن رابا خط کشی جدا نموده که در نامه برای ارتش به جای آن چنین نوشته است:
(و این مدارک به خارج از کشور ارسال که در پاریس یا لندن در اختیار سفیر شوروی گذرده شود.)
در انتهای سند نیز نصیری دستوراتی به شرح ذیل برای تکمیل گزارش داده است:
1 / اطلاعات بیشتر در مورد این مدارک.
2 / نقشه ایران بوده یا نقشه دیگری بوده.
3/ اطلاعات دقیق‌تر از برگ سند.
پانوشت‌ها:
1ـ پرونده افراخته؛ ذیل ترور مستشارها. روزنامه کیهان، 31/2/54 و 19/5/54 نیز خلاصه پرونده‌‌ها ... ذیل همین اسامی.
2ـ نشریه پیام مجاهد، ش 30، اردیبهشت 1354، ص 1.
3ـ بولتن ویژه به شماره 2838 / ک به تاریخ 3/6/1354 مربوط به کمیته مشترک ضد خرابکاری. با عنوان «درباره اعترافات وحید افراخته در زمینه تبادل اطلاعات با سفارت خانه‌‌های شوروی در خارج از کشور».
4 و 5 ـ جملة ابتدای گزارش و این پرانتز توسط نصیری با خط کشی جدا شده که در نامه به ارتش درج نشود.
موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی
در ارتباط با حادثه ترور دو مستشار نظامی امریکا که در31 اردیبهشت 1354 در تهران به وقوع پیوست، مقاله زیر را عیناً از جلد اول کتاب «سازمان مجاهدین خلق؛ پیدایی تا فرجام» انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی برگزیده‌ایم.
ساعت شش و چهل دقیقة صبح روز چهارشنبه 31 اردیبهشت ماه 1354، تیم عملیاتی مجاهدین خلق به فرماندهی وحید افراخته، در حوالی قیطریه، اتومبیل حاوی دو مستشار نظامی نیروی هوایی امریکا به نام «سرهنگ شِفِر» و «سرهنگ ترنر» را محاصره کردند. تاکتیک این ترور مشابه شیوه‌ای بود که در ترور «سرتیپ زندی‌پور» نیز به کار رفت و طبق تحلیل امریکاییان مختص مجاهدین خلق و از مؤثرترین شیوه‌ها بود. همزمان با کوبیده شدن سپر یک وانت بار به اتومبیل مورد نظر از عقب، بلافاصله اتومبیل دیگری راه را از جلو سد می‌کرد. ضربة نخستین، سرنشینان و رانندة اتومبیل را هدف را دچار شوک و غافلگیری آنی می‌کرد و بی‌آنکه فرصت تفکر و واکنش داشته باشند، اتومبیل دیگر راه را می‌بست. در این عملیات، سه نفر از عوامل ترور پیاده شدند؛ به رانندة ایرانی مستشاران دستور دادند که در کف اتومبیل بخوابد؛ و سپس دو مستشار را به گلوله بستند. عوامل عملیات فوق عبارت بودند از:
وحید افراخته، مسئول عملیات و تسلیم کنندة رانندة مستشاران؛
سید محسن سید‌خاموشی،راننده وانت و عامل ترور (شلیک) از سمت راست اتومبیل؛
محمد طاهر رحیمی، عامل ترور (شلیک) از سمت چپ اتومبیل؛
محسن بطحایی، مسئول راه‌بندان؛
منیژة اشرف زادة کرمانی، علامت دهنده عملیات و مسئول مراقبت از صحنه.1
در ارتباط با این ترور، سازمان طی «اطلاعیة سیاسی ـ نظامی شمارة 22» اعلام کرد:
.در ساعت 40/6 دقیقة بامداد روز چهارشنبه 31/2/54 همزمان با بازگشت شاه جنایتکار از مسافرت توطئه‌آمیزش به امریکا، حکم اعدام انقلابی دوتن از مستشاران تجاوزکار امریکایی در ایران، «سرهنگ شفر» و «سرهنگ ترنر»، توسط یک واحد از رزمندگان سازمان اجرا گردید.
ناگفته نماند که اندکی پس از اجرای موفق این عملیات، زن ناشناسی به عنوان «سخنگوی سازمان مجاهدین خلق ایران» به دفتر خبرگزاری «آسوشیتدپرس» در تهران،تلفن و اعلام کرد که «اعدام دو نفر مستشار مزبور، جوابی است به قتل 9 نفر از زندانیان سیاسی توسط نیروهای پلیس در ماه قبل.» 2
این عملیات که انعکاس وسیعی در داخل و خارج از ایران داشت موجب افزایش تحرک و فعالیت فوق‌العادة ساواک و سایر نیروهای امنیتی و پلیس رژیم شاه گردید تا از تکرار این گونه اقدامات و تهدید امنیت مقامات و اتباع امریکایی مقیم ایران، جلوگیری شود.
نکته مهم و بی‌سابقه در این عملیات، دست‌یابی سازمان به کیف‌های دستی دو مستشار مزبور که اسناد و مدارک بسیار با ارزشی در آنها قرار داشت. بعدها وحید افراخته پس از دستگیری در بازجویی اعتراف کرد که اسناد و مدارک مزبور برای تحویل به دولت شوروی و جلب پشتیبانی آن دولت، به خارج از کشور ارسال گردید. ذیلاً بولتن کمیته مشترک در این باره که به اطلاع شاه رسید به همراه پی‌نوشت نصیری رییس ساواک، درج می‌شود:3
پیرو گزارشات قبلی 4در زمینه اعترافات وحید افراخته (فرمانده تیم سیاسی ـ نظامی گروه به اصطلاح مجاهدین خلق که در کلیه برنامه‌های ترور گروه مذکور شرکت داشته است) به استحضار می‌رساند، متهم موصوف در ادامه بازجویی‌های معموله اعتراف نموده که پس از ترور دو نفر سرهنگ امریکایی، کیف دستی‌های آنها را برداشته و به جای آن کیف دیگری که محتوای مواد منفجره بود در اتومبیل گذاشته است تا پس از رسیدن مأمورین در محل حادثه و بازکردن آن، کیف مذکور منفجر و تلفات دیگری به مأمورین وارد آید.
وی افزوده پس از بررسی و ترجمه اوراق و نوشتجات داخل کیف‌های دو سرهنگ موصوف (این مدارک به وسیله حسن حسنان ترجمه شده است)5 اعضای گروه متوجه می‌شوند که اطلاعات ذیقیمتی در مورد تأسیسات مستشاری «آرمیش مگ» در ایران، نحوه خرید هواپیماهای فانتوم از امریکا، نحوه پرداخت پول و سر رسید آنها، پایگاه‌هایی که هواپیماهای فانتوم در آن مستقر می‌باشند، تعداد هواپیماهای تحویلی به ایران در هر نوبت، توضیحاتی راجع به پایگاه‌های نظامی مستشاران در ایران، مطالبی درباره مشخصات باند فرودگاه‌ها و قابلیت استفاده از آنها، اطلاعاتی در مورد خطوط ارتباطی تله کمونیکاسیون و محل پایگاه‌های جاسوسی، تعدادی نقشه با علایم رمز روی آن مشخص شده، مشخصات تعدادی از مقامات ایرانی که با امریکایی‌ها در تماس هستند، گزارش‌هایی که در مورد مسافرت معاون «شلزینگر» به تهران و شهرستان‌ها، قبوض خرید اسلحه از امریکا، کروکی منزل یکی از مستشاران نظامی امریکا در تهران و تعدادی عکس‌‌های خانوادگی و مدارک شخصی در کیف‌های مورد بحث وجود دارد که پس از تفکیک، مدارک شخصی سرهنگان موصوف به وسیله دونفر از اعضای گروه با اضافه نمودن چند جزوه و نشریه گروه به اصطلاح مجاهدین به پشت بام ساختمان خبرگزاری فرانسه در تهران انداخته شد و مراتب نیز تلفنی به کارمندان خبرگزاری مذکور اعلام گردید تا آنها را به خانواده افسران نامبرده تحویل نمایند (مدارک مکشوفه در پشت بام خبرگزاری فرانسه در تهران به وسیله مأمورین ساواک جمع‌آوری و به موقع با کسب اجازه به مقامات امریکایی تحویل شده است.)
وحید افراخته اضافه نموده، چون گروه به اصطلاح مجاهدین خلق، قدرت استفاده از اطلاعات به دست آمده را نداشته لذا اعضای کادر رهبری گروه تصمیم گرفته‌اند که این اطلاعات را از طریق اعضای گروه در خارج از کشوردر اختیار سفرای کشور اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در کشورهای فرانسه یا انگلستان قرار داده و در قبال آن تقاضا نمایند تا از کمکهای شوروی در مورد دریافت سلاح، مهمات، فرستنده رادیویی به منظور اجرای تبلیغات و همچنین تبادل و همکاری اطلاعاتی با یکدیگر، ادامه تماس و عدم تبلیغ بر علیه یکدیگر و سایر کمکهای احتمالی برخوردار شوند.
متهم موصوف افزوده که به احتمال قوی مدارک مورد بحث می‌بایستی جهت انجام اقدامات بعدی توسط بهرام آرام (یکی از اعضاء کادر رهبری و متواری گروه) برای علیرضا سپاسی آشتیانی (از اعضای فعال و متواری گروه) که با نام مستعار «انسانی» در خارج از کشور فعالیت دارد ارسال شده باشد و وی از سایر تصمیمات و اقدامات بعدی اعضای گروه، در این زمینه اطلاعی ندارد.
نصیری در حاشیه صفحه دوم بولتن نوشته است:
پیش از این اوامر مبارک شاهانه شرف صدور یافت که برای ارتش فرستاده شود و از مستشاری سؤال شود که چرا این مدارک به این ترتیب از بایگانی خارج می‌شود که مورد دستبرد قرار گرفته و در نتیجه در اختیار دولت شوروی قرار گیرد.
ضمناً نصیری دو پاراگراف آخر بولتن رابا خط کشی جدا نموده که در نامه برای ارتش به جای آن چنین نوشته است:
(و این مدارک به خارج از کشور ارسال که در پاریس یا لندن در اختیار سفیر شوروی گذرده شود.)
در انتهای سند نیز نصیری دستوراتی به شرح ذیل برای تکمیل گزارش داده است:
1 / اطلاعات بیشتر در مورد این مدارک.
2 / نقشه ایران بوده یا نقشه دیگری بوده.
3/ اطلاعات دقیق‌تر از برگ سند.
پانوشت‌ها:
1ـ پرونده افراخته؛ ذیل ترور مستشارها. روزنامه کیهان، 31/2/54 و 19/5/54 نیز خلاصه پرونده‌‌ها ... ذیل همین اسامی.
2ـ نشریه پیام مجاهد، ش 30، اردیبهشت 1354، ص 1.
3ـ بولتن ویژه به شماره 2838 / ک به تاریخ 3/6/1354 مربوط به کمیته مشترک ضد خرابکاری. با عنوان «درباره اعترافات وحید افراخته در زمینه تبادل اطلاعات با سفارت خانه‌‌های شوروی در خارج از کشور».
4 و 5 ـ جملة ابتدای گزارش و این پرانتز توسط نصیری با خط کشی جدا شده که در نامه به ارتش درج نشود.
موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی