یپرم خان، مشروطه خواه ارمنی

او از جوانی وارد عرصه مبارزه و فعالیت علیه سیاست‌های ضد ارمنی امپراتوری عثمانی شد. وی در فاصله سال‌های ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۸ شمسی عضو گروه فدائیان ارمنستان جوان بود. چون دولت روسیه قصد دستگیری مخالفان را داشت، یپرم با گروهی از ارامنه بر آن شد تا به خاک عثمانی پناهنده شود اما به دست مرزداران روسیه گرفتار شده و به سیبری تبعید گردید.

یپرم پس از سه سال که در تبعید و زیر نظر بود، به اتفاق سه نفر از تبعیدشدگان از سیبری فرار کرد و از مرز روسیه گذشت و خود را به ژاپن رساند. پس از اقامتی کوتاه در ژاپن به سوی ایران به راه افتاد تا اهداف حزبی خود را پیگیری کند. وی مدتی در ارسباران اقامت گزیده و مشغول تبلیغ برای حزب «داشناک» که برای استقلال ارمنستان می جنگید شد.

در سال ۱۲۷۹ خورشیدی یپرم از طرف «داشناک» برای تشکیل شاخه حزب در گیلان، راهی این شهر شد. وی در دوره حضورش در گیلان در اداره راه‌سازی مشغول به کار شد و سپس در رشت کوره آجرپزی راه انداخت و به آجرپزی مشغول شد. در این دوران بود که گروهی از قفقازیان و ارمنیان جنگجو به عنوان کارگر به رشت آمده و در آنجا مشغول به کار شدند. این کارگر‌ها بعد‌ها گروه مجاهدین فدایی ارمنی را شکل دادند که به سرکردگی یپرم‌خان در سال ۱۳۲۷ قمری همراه با سپهدار تنکابنی از رشت راهی تهران شدند.

پس از فتح تهران و خلع محمدعلی شاه قاجار از سلطنت که یپرم‌خان نقشی اساسی در این پیروزی داشت، روزنامه‌ها اخبار فتح و رشادت‌های یپرم را منعکس کردند. در این ایام هیات مدیره‌ای تشکیل شد و یپرم را با دادن اختیاراتی نامحدود به ریاست شهربانی کل پایتخت منصوب کرد. در همین دوران بود که روحانی مبارز و مشروعه خواه، شیخ فضل الله نوری به دست مشروطه خواهان و فاتحان تهران به دار آویخته شده و به شهادت رسید. بعدها مشخص شد که یپرم نیز در جریان اعدام شیخ نقش اساسی داشته است.

در سال ۱۳۲۹ قمری هنگام بازگشت محمدعلی شاه مخلوع به ایران جنگ‌هایی میان قوای هوادار وی و نیروهای دولتی (مشروطه‌خواهان) صورت گرفت. سرکرده نیروی دولتی یپرم‌خان بود و توانست در نزدیکی ورامین قوای طرفدار محمدعلی شاه را شکست دهد. یپرم‌خان همچنین در واقعه پارک اتابک که به کشته شدن عده زیادی از مجاهدین و ستارخان سردار ملی انجامید، فرماندهی قوای دولتی را عهده‌دار بود. سرانجام در ۲۹ اردیبهشت‌ماه ۱۲۹۱ شمسی برابر با ۱۹۱۲ میلادی یپرم‌خان که به همراه گروهی از همدان عازم کرمانشاه بود به ضرب گلوله شخصی به نام عبدالباقی به کشته شد.