زندگینامه اجمالی فضل‌الله زاهدی

فضل‌الله زاهدی فرزند بصیر دیوان همدانی در سال 1271 ش، در همدان متولد شد. در جوانی وارد سازمان پلیس غرب شد که توسط انگلیس‌ها در «آب شینو» همدان تأسیس شده بود. پس از ادغام این سازمان در ارتش ایران، ماژور فضل‌الله‌خان بصیر دیوان که لقب خود را از پدر به ارث برده بود به قزاقخانه وارد شد. در سال 1293 ش، به آتریاد قزاق همدان وارد شد و پس از یک سال به درجه سروانی رسید و در زمره افسران قزاق قرار گرفت. وی که پیش از کودتای اسفند 1299 ش، در نبرد قزاق‌ها با نیروهای جمهوری گیلان حضور داشت در جریان کودتا به همراه سایر همرزمانش و به فرماندهی رضاخان میرپنج به قزوین و سپس به تهران آمد. زاهدی در سال 1300 با درجه سرتیپی عازم آذربایجان شد و در سال 1301 ش، به خاطر نقشی که در فتح قلعه چهریق و شکست اسماعیل سمیتقو داشت به دریافت نشان ذوالفقار نایل آمد و در سال 1303 ش، در وقایعی که منجر به برچیده شدن بساط شیخ خزعل از خوزستان گردید ابتدا فرمانده تیپ مختلط جنوب و سپس حکمران نظامی خوزستان شد و در این سمت موفق به خلع سلاح عشایر منطقه و دستگیری شیخ خزعل و پسرانش گردید. زاهدی در خرداد 1304 به سمت فرماندهی تیپ مستقل شمال و حکمرانی نظامی گیلان منصوب شد ولی به جهت فساد اخلاقی و اعمال نفوذ در امور اقتصادی و سیاسی و سختگیری‌های بیش از حد مورد ضدیت و مخالفت مردم قرار گرفت و در سال 1305 از سمت خود برکنار شد. وی در سال 1308 ش به ریاست تشکیلات امنیه کل مملکتی (ژاندارمری کل کشور) گمارده شد ولی کمتر از یک ماه بعد به دلیل عدم موفقیت در سرکوب شورش عشایر فارس معزول، زندانی و خلع درجه گردید. زاهدی در مهرماه 1320 ش برای بار دوم به ریاست ژاندارمری کل کشور منصوب گردید و در اواخر سال 1321ش، به دریافت درجه سرلشکری نایل آمد و یک سال بعد به اتهام همکاری با آلمان‌ها توسط نیروهای انگلیسی مستقر در اصفهان بازداشت و زندانی گردید و سپس به فلسطین تبعید شد ولی پس از سه سال به ایران بازگشت. زاهدی در آبان 1328 ش، برای بار دوم به ریاست شهربانی کل کشور منصوب شد و تا خرداد 1329 ش، در این سمت باقی بود. در فروردین 1330 ش، وزیر کشور شد و در کابینه مصدق نیز در این سمت ماند و در تیرماه همان سال با حفظ سمت سرپرست شهربانی کل کشور گردید. لیکن سه ماه بعد با هدف نزدیک شدن به دربار شاه از وزارت کشور استعفا داد و در زمرة مخالفان دولت قرار گرفت. او در موضع جدید خود از طرف شاه به سناتوری مجلس سنا برگزیده شد. زاهدی در اسفند 1331 ش، به اتهام دست داشتن در وقایع 19 اسفند به مدت بیست روز زندانی شد و پس از آن در اردیبهشت 1332 به دست داشتن در قتل سرتیپ محمود افشار طوس متهم گردید و در مجلس شورای ملی در مجلس متحصن شد. او در تیرماه همان سال با وساطت دکتر عبدالله معظمی رئیس جدید مجلس از تحصن خارج و مخفی گردید. وی در طی مدت اختفا در حصارک با عوامل اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در تماس بود و از سوی آنها رهبری کودتای 28 مرداد 1332 ش، که منجر به سقوط دولت قانونی دکتر مصدق شد به او سپرده شد و با استفاده حکم محمدرضا شاه پهلوی که سه روز پیش از آن دریافت کرده بود خود را نخست‌وزیر ایران خواند. وی در فروردین 1334 استعفا داد و به سمت نماینده دائمی ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل متحد راهی سوئیس شد و تا پایان عمر تنها یک بار و به مدت یک هفته برای شرکت در مراسم عروسی پسرش اردشیر زاهدی و شهناز پهلوی دختر شاه به ایران آمد. او عاقبت در سال 1348 ش، درگذشت.