15 آذر 1403

افتتاح مجلس مؤسسان

«مطبوعات روز گشایش مجلس مؤسسان را پانزدهم آذرماه ۱۳۰۴ نوشتند و از حضور ۷۵۰ نفر در آن مراسم خبر دادند و تشریفات حرکت «موکب مسعود والاحضرت اقدس دامت عظمته» را از خانه‌باغ‌اش تا تکیه دولت به آگاهی رساندند. روز یا روزهایی پیش از آغاز به کار مجلس مؤسسان، نظام‌نامه داخلی آن به دست کسانی که باید موادی از متمم قانون اساسی را برای پادشاهی رضاخان تغییر می‌دادند، رسانده شد. این نظام‌نامه، که به امضای رضاخان رسیده بود، از تعیین هیأت رئیسه گرفته تا رسیدگی به اعتبارنامه‌ها، از شکل رأی‌دهی گرفته تا دهن به دهن شده اعضای مجلس را مشخص کرده بود. پانزدهم آذر همه وزارتخانه‌ها و دوایر دولتی تعطیل شد، و رضاخان، بعدازظهر، سوار بر کالسکه سلطنتی، که با شش اسب کشیده می‌شد، در میان ستون‌های صف کشیده نظامیان به تکیه دولت آمد و روی صندلی جواهرنشان نشست و «آقایان علماء و حجج اسلام»، رئیس‌الوزراءهای پیشین، وزراء و معاونان، پیرامون او گرد آمدند. همو سخنران افتتاحیه مجلس مؤسسان بود. رضاخان گفت که مجلس شورای ملی «نماینده قاطبه اهالی مملکت ایران» سلطنت را از سلسله قاجار گرفت و ریاست حکومت را به طور موقت به من داد و تصمیم آخر در اداره کشور را به مجلس مؤسسان سپرد. او مجلس مؤسسان را منتخب ملت ایران دانست. «اینک بعون‌الله و توفیقه ادای این وظیفه را که معظم‌ترین و مهم‌ترین وظیفه ملی و مملکتی است بر حسب رأی ملت به شما واگذار نموده» است. او از اعضای مجلس خواست که قضیه را کش ندهند، چرا که «طول مدت بی‌تکلیفی برای مملکت ممکن است جلب مضرات و مفاسد نماید.» زیرْصدای سخنان رضاخان، شلیک چهارده تیر توپ بود. از ۲۷۲ عضو مجلس مؤسسان ۲۴۸ نفر در تکیه دولت و ۲۱ نفر در راه تهران بودند و تکلیف انتخاب سه چهار نفر هنوز روشن نشده بود. مجلس پس از رفتن رضاخان مشغول برگزیدن هیأت رئیسه شد و مستشارالدوله/صادق صادق را به ریاست برگزید. دو نایب رئیس، حسین دادگر و مرتضی‌قلی بیات و منشی‌ها فردای آن روز، شانزدهم آذر، انتخاب شدند. کمیسیون اعتبارنامه‌ها در روزهای هفدهم و هجدهم آذر همه اعتبارنامه‌ها را بلااشکال تشخیص داده و تصویب کرد. درباره شتاب شگفت‌انگیز تصویب اعتبارنامه‌ها گفته شد که «خیلی عجله و اصرار در تسریع امر مؤسسان می‌شود. عبدالله‌خان [طهماسبی] امیرلشکر [حاکم نظامی تهران] اکثر اوقات در تأکید به وسایل مختلفه به نمایندگان می‌فهماند که باید کار تا بیست‌وهفتم همین ماه ختم شود که قبل از جمادی‌الثانی جلوس بشود.»(رضاخان تا رضاشاه؛ ج۳(از بخت جمهوری‌خواهی تا تخت شاهنشاهی)؛ هدایت‌الله بهبودی؛ صص ۵۲۱ تا ۵۲۳)