ویرانگرترین بیماری‎های همه‎گیر تاریخ ایران و جهان

 پیشینه بیماری‌های واگیردار مانند وبا، طاعون، سل و... به‎عنوان یکی از عوامل مهم مرگ و میر به هزاره‌های پیش از اسلام باز می‌گردد؛ به‎گونه‌ای که یافته‌های آسیب‎شناسی تاریخی حاکی از شواهد این قبیل بیماری‌ها در اسکلت‌های دوران نوسنگی هستند. حتی ستون مهره‌های کالبد‌های مومیایی شده مصریان اثر سل را نشان داده‌اند.

اکنون کشور ما و بسیاری از کشور‌های دنیا در حال مقابله با همه‌گیری ویروس جدیدی است؛ ویروسی که تاکنون بیش از ۱۵۰ هزار نفر را در بیش از ۱۶۰ کشور جهان به خودش مبتلا کرده است. چین، ایتالیا، ایران، کره جنوبی و فرانسه در صف اول کشور‌هایی هستند که با شیوع گسترده ویروس جدید کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند. این بیماری یکی از بزرگترین همه‎گیری قرن حاضر اعلام شده است؛ هرچند بیماری‎های همه‎گیر در سطح جهان پیش از این نیز سابقه داشته است، اما مرور نحوه مواجهه مردمان و حاکمان ایران در تاریخ می‌تواند برای شرایط حال روشنگر باشد. بر همین اساس در این گزارش شیوع مهمترین بیماری‎های همه‌گیر در طول تاریخ را که تلفات زیادی برجای گذاشته‌اند را بررسی کرده‌ایم.

شیوع طاعون در امپراتوری بیزانس (روم شرقی) و امپراتوری ساسانی که در سال‌های ۵۴۱ یا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح آغاز شد تا دو قرن ادامه یافت. این بیماری همه گیر در این مدت جان دست‌کم ۲۵ میلیون نفر را در گرفت. این رقم معادل ۱۳ تا ۲۶ درصد جمعیت جهان در آن زمان بود. تخمین زده می‌شود که طاعون ژوستینین جمعیت قاره اروپا را ظرف تنها ۱۲ ماه به نصف کاهش داد. این بیماری همه‌گیر در زمان اوج شیوع خود روزانه جان پنج هزار نفر را می‌گرفت. طاعون ژوستینین همچنین باعث شد که ۴۰ درصد از جمعیت شهر قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری بیزانس بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست بدهند.

شیوع دوباره طاعون که این‌بار به طاعون سیاه یا «مرگ سیاه» مشهور شد از سال ۱۳۳۴ میلادی آغاز شد. این بیماری همه‌گیر که در اروپا، آفریقا و آسیا شیوع یافت بین ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون کشته بر‌جای گذاشت. گفته می‌شد موش‌ها نقش مهمی در انتقال این بیماری و شیوع آن داشتند. بیماری طاعون سیاه ابتدا همانند ویروس جدید کرونا در استان هوبی چین شیوع یافت. پس از شیوع این بیماری در استان هوبی در سال ۱۳۳۴ این بیماری به سرعت به استان‌های دیگر چین سرایت کرد. تاتار‌ها در سال ۱۳۴۶ میلادی طاعون سیاه را به اروپای شرقی منتقل کردند. تخمین زده می‌شود که بین ۳۰ تا ۶۰ درصد جمعیت اروپا به دلیل ابتلا به طاعون سیاه تلف شدند.

طاعون سیاه یا مرگ سیاه که مرگ و میر بزرگ هم شناخته می‌شود، ویرانگرترین بیماری همه گیر تاریخ است که در دوره اوج خود بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۱ میلادی اروپا را درنوردید. این اولین همه‌گیری بزرگ در اروپا و دومین آن در جهان بود. تنها اولین اپیدمی‌ای که به‌طور دقیق توسط مورخان توصیف شده‌است. تعداد مرگ‌ومیر از این بیماری در این دوره کاملاً مشخص نیست، اما برآورد آن حدود ۳۰ تا ۶۰ درصد جمعیت اروپا و بین ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون نفر در منطقه اوراسیا طی این چند سال است. منابع تاریخی زیادی درباره اپیدمی طاعون سیاه در آسیا وجود ندارد. تخمین زده می‌شود که یک سوم جمعیت ایران ننیز در آن زمان کشته شدند.

انتقال این بیماری از طریق موش‌ها نقش مهمی در این روند داشت و گربه‌ها در اروپا تقریباً نایاب شدند؛ و طاعون به سرعت در اروپا شیوع یافت. بین ۶۰ تا ۱۰۰٪ افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شدند زنده نمی‌ماندند و به این ترتیب یک چهارم تا یک سوم کل جمعیت اروپا، و یک سوم تا یک دوم جمعیت اروپای غربی از بین رفتند. اپیدمی در یک شهر به‌طور متوسط بین ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشید و باید توجه داشت که طاعون در مناطق مختلف به یک اندازه سرایت نکرد. بلکه بعضی از روستا‌ها و حتی بعضی شهر‌ها و نواحی اصلاً به طاعون دچار نشدند. برای مثال می‌توان بروژ، میلان، نورمبرگ و لهستان را نام برد.

طاعون سیاه بحران‌های شدید اقتصادی، اجتماعی و مذهبی به‌دنبال داشت و نیروی کار در آن زمان بسیار کاهش یافت و دستمزدش چند برابر شد و به این ترتیب مشکلات زیادی را به خصوص در کشاورزی به‌وجود آورد. مردم روستا‌ها و زمین‌های خود را ترک کردند و زمین‌ها کم‌کم به جنگل تبدیل شدند. مردم شهر‌ها را یکی پس از دیگری ترک کردند، درحالی که اطبا آگاهی و توانایی لازم را برای مبارزه و جلوگیری از شیوع طاعون نداشتند. در آن برحه تورم شدید ایجاد شد و قیمت‌ها در عرض چند هفته ده برابر شدند. مردم به کلیسا‌ها روی آوردند و بسیاری از افراد عقیده داشتند که آخرت نزدیک است.

کلیسا که در برابر مردم بی‌جواب مانده بود و خرافات را میان مردم ترویج داد. از اعمال کلیسا (با وجود تلاش‌های پاپ کلمنت ششم برای جلوگیری از آن)، سوزاندن یا دار زدن یهودیان، کولی‌ها، بیگانگان و جادوگران بود که به نوعی مقصر این بلا‌ها محسوب می‌شدند.

میکروب وبا اغلب در جا‌های گرم گسترش می‌یابد و در زمان‌هایی مانند وقوع جنگ و بلایای طبیعی که امکان رعایت بهداشت فردی و اجتماعی وجود نداشت، بروز می‌کرد. این بیماری اغلب دامنگیر مردم فقیری بود که تغذیه کافی نداشتند. در منابع دوره اسلامی جداگانه و گاه همراه با طاعون اشاراتی به این بیماری شده است. منابع مختلف از شیوع وبا کوچک و بزرگ در سال‌های ۱۲۳۶- ۱۲۵۰ و ۱۲۵۲ ه. ق در تهران و سایر شهر‌ها خبر می‌دهند که کار خاصی از سوی حکومت‌ها برای پیشگیری و درمان انجام نمی‌گیرد، به‌گونه‌ای که در سال‌های ۱۲۶۰ تا ۱۲۶۳ ه. ق شاه و درباریان قاجار برای مصون ماندن از بلای وبا به لواسان رفتند.
درسال ۱۲۶۹ و۱۲۷۳ه. ق وبا بار دیگر تمام ایران را فرا می‌گیرد. کنت دوگوبینو که در این سال در تهران به سر می‌برد، می‌نویسد: «هر کس دو پا داشت و می‌توانست فرارکند برای حفظ جان خود از پایتخت گریخت. مردم چنان می‌مردند که گویی برگ از درخت می‌ریزد، من تصور می‌کنم که بیش از یک سوم سکنه شهر تهران در اثر وبا مردند.».

درسال ۱۲۸۴ وبای شدید دیگری در همه شهر‌های ایران همه گیر می‌شود. در همان سال طبق برآورد ژوزف دزیره تولوزان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه، حدود یکصدهزار نفر به خاطر ابتلا به وبا درگذشتند. درسال ۱۲۸۷ وبا همراه قحطی پدیدار شد. درسال ۱۲۹۴ وبای سختی در گیلان پدیدار گشت و ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر را تلف کرد. درسال ۱۳۰۷ باز وبا از کرمانشاهان آمد. آخرین وبا در ۱۳۰۹ ه. ق از بادکوبه آغازشد و روسیه را گرفت و به اندک زمانی از شهرحاجی ترخان (آستراخان) به رشت رسید. در تابستان ۱۳۰۹ وبا به سمنان و دامغان زد و در اوایل محرم سال۱۳۱۰ در تهران شیوع یافت.
وبا جز بیماری‌های مسری است و مدفوع فرد مبتلا به وبا می‌توانند سبب آلودگی منطقه شود. امروزه نیز وبا در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان که شرایط بهداشتی و دسترسی به آب آشامیدنی بهداشتی کمتر دارند، شیوع بیشتری دارد. این ویروس در هر سال جان حدود یکصدهزار انسان را می‌گیرد.

مهمترین راه پیشگیری از این بیماری پرهیز از مصرف آب آشامیدنی غیربهداشتی، شستن مرتب دستان با صابون و پرهیز از مصرف غذا‌هایی که در شرایط غیراستاندارد نگهداری می‌شود است. با رعایت این موارد به خصوص در مسافرت‌ها می‌توان از ابتلا به وبا تا حد زیادی در امان بود.

پزشکان از دوران باستان با بیماری سل آشنا بوده‌اند. بر چاساس یکی از پاپیروس‌های مصر متعلق به سال‌های ۳۰۰۰ تا ۲۵۰۰ پیش از میلاد، جراحان مصر باستان از آبسه سلی آگاه و باور داشتند که نباید آن‌ها را شکافت و تخلیه کرد. علاوه بر این «بقراط» پزشک یونانی در پیش از میلاد مسیح گفتار‌هایی درباره سل دارد. پزشکان ایرانی، چون «علی بن سهل ربن طبری» «زکریای رازی» و «ابوعلی سینا» نیز از نشانه‌ها و اشکال مختلف بیماری سل آگاهی داشته‌اند. دانسته‌ها درباره گستردگی و میزان مرگ و میر ناشی از بیماری سل در ایران تا قرن نوزدهم میلادی اندک است، ولی از این قرن به بعد داده‌های بیشتری در دسترس هست. «میرزا رضاخان صدیق الحکما» در سال ۱۲۷۹ ه. ش کتابی به نام معرفةالسل را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. بر اساس پژوهش «ویلم فلور» بیماری سل در تهران و سایر شهر‌های دوره قاجار شایع بوده، به گونه‌ای که در دهه ۱۳۰۰ ه. ش یکی از علل مهم مرگ و میر به شمار می‌رفت.

شیوع بیماری آنفلوانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ میلادی پس از پایان جنگ جهانی اول آغاز شد. از این بیماری به عنوان یکی از مرگبارترین بیماری‌های همه گیر تاریخ یاد می‌شود. آنفلوانزای اسپانیایی در آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و حتی قطب شمال و برخی جزایر دورافتاده اقیانوس آرام فراگیر شد. بیش از نیم میلیارد نفر به آنفلوانزای اسپانیایی مبتلا شدند که از این تعداد بین ۲۰ تا ۵۰ میلیون نفر جان خود را از دست دادند.

یکی از تفاوت‎های آنفلوانزای اسپانیایی با آنفلوانزا‌های قبلی این بود که بسیاری از مبتلایان بزرگسال و جوان جان خود را از دست دادند. این در حالی است که در آنفلوانزا‌های قبلی اغلب افراد مسن و کودکان کشته می‎شدند. شیوع این بیماری همه‎گیر تا ماه دسامبر سال ۱۹۲۰ ادامه یافت.

شیوع ویروس آنفلوانزای آسیایی که در سال ۱۹۵۶ میلادی آغاز شد در چین، سنگاپور، هنگ کنگ و آمریکا جان دو میلیون نفر را گرفت. نزدیک به ۷۰ هزار نفر از قربانیان آمریکایی بودند. تخمین زده می‎شود که در مجموع بین ۲۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال ۱۹۵۸ به این بیماری مبتلا شدند. اغلب قربانیان افراد مسن بودند. ویروس آنفلوانزای آسیایی نوعی از آنفلوانزای پرندگان بود.

ایدز، یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد می‌شود. «اچ آی وی» به عنوان ویروسی که عامل بیماری ایدز است اولین بار در سال ۱۹۷۶ در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد. شیوع این ویروس از سال ۱۹۸۱ تاکنون جان ۳۶ میلیون نفر را گرفته است.

تخمین زده می‎شود که هم‌اکنون حدود ۳۸ میلیون نفر در جهان به «اچ آی وی» مبتلا هستند. پیشرفت‌های پزشکی باعث شده که امید به زندگی مبتلایان به این ویروس اکنون با مصرف دارو به اندازه افراد عادی است. این در حالی است که مبتلایان در کشور‌های توسعه نیافته به دلیل هزینه بالا همچنان برای دسترسی به دارو‌ها با مشکل روبرو هستند. در همین راستا در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۷۰ هزار نفر به دلیل ابتلا به ایدز جان خود را از دست دادند. دوره اوج ابتلا به «اچ آی وی» در فاصله بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بود.

ابولا یک بیماری عفونی کشنده است که باعث خونریزی داخلی می‌شود و از طریق تماس با مایعات ترشح شده از بدن بیماران منتقل می‌شود. تب ابولا نوعی بیماری عفونی است که با تب و خونریزی داخلی همراه است و به واسطه تماس با مایعات بدن فرد مبتلا منتقل می‌شود. این بیماری تا ۹۰ درصد خطر مرگ دارد و در کشور‌های آفریقایی بیش از بقیه دنیا کشته داشته است. ابولا اغلب به شکل یک آنفلوآنزای ناگهانی شروع می‌شود و با احساس خستگی، تب، ضعف، کاهش اشتها، درد عضلانی، درد مفاصل، سردرد و گلودرد همراه است. البته ممکن است پس از مدتی، تنگی نفس و درد قفسه سینه همراه با تورم، سردرد و گیجی نیز روی دهد.

اغلب مبتلایان روی سطح پوست خود بخش‌های قرمز با برجستگی کوچک مشاهده می‌کنند که ممکن است بین ۵ تا ۷ روز وجود داشته باشند. این قرمزی‌ها نشانه توسعه بیماری هستند. تب ابولا معمولا بالای ۳۸٫۳ درجه سانتی‌گراد است و با عارضه‌هایی همچون استفراغ، اسهال و درد شکم همراه است.

ویروس ابولا نخستین‌بار در سال ۱۹۷۶ شناسایی شد. در آن زمان حدود حدود ۳۰۰ نفر به این ویروس مبتلا شدند و ۸۰ درصد مبتلایان به بیماری ابولا جان باختند. اما شیوع بیماری در سال ۲۰۱۳ در چهار کشور غرب آفریقا که جان یازده هزار نفر را گرفت. در خلال سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ میلادی نیز با انتشار مجدد این ویروس که از گینه شروع شد و به سیرالئون، لیبریا و نیجریه گسترش یافت، حدود ۴۰۰ نفر جان خود را از دست دادند.

کشنده‌ترین عضو از کروناویرس‌ها MERS-CoV نام دارد. سندروم مزمن تنفسی، نوعی بیماری ویروسی واگیردار است که جالب است بدانید توسط کرونوویروس‌ها ایجاد می‎شود. این ویروس می‎تواند بیمار را به نوعی سینه‌پلهو کشنده برساند، بین انسان و حیوان مشترک است و حدود ده درصد مرگ و میر دارد. عوارض بیماری سندرم حاد تنفسی ARDS است که بیمار دچار اختلالات گاز‌های خون شده و ۱۰ تا ۲۰ درصد نیاز به اکسیژن ونتیلاتور پیدا خواهد کرد. در نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی، ویروس SARS در چین و هنگ کنگ منتشر شد و تا سال ۲۰۰۳ میلادی به ۳۷ کشور مختلف جهان رسید. به موجب این انتشار، حدود ۸۲۷۳ نفر به آن مبتلا و ۷۷۵ نفر جان خود را از دست دادند.

علائم اولیه سارس شبیه آنفلوآنزا است، یعنی با تب، خستگی، بدن درد، سرفه و گلودرد همراه است. بیماری معمولاً با تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد شروع می‌شود. سپس علائم تنفسی مانند تنگی نفس و دشواری تنفس تشدید می‌شود. پس از ۷-۳ روز بیمار دچار سرفه‎های خشک و بدون خلط می‌شود که می‌تواند پیشرفت کرده و منجر به اشکالات تنفسی و کمبود اکسیژن در خون شود. در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد، بیماران به تهویه مکانیکی نیاز پیدا می‌کنند. آنتی بیوتیک در درمان این بیماری سودی ندارد، اما دارو‌های تب بر، اکسیژن کمکی و … مفیدند.

آنفولانزای مرغی نیز نوعی دیگر از بیماری‌های ویروسی قرن ۲۱ است که از پرندگان به انسان منتقل می‌شود. این بیماری کاملا کشنده و مهلک است. ویروس H۵N۱ از سال ۲۰۰۳ میلادی در آسیا منتشر شد و تا سال ۲۰۰۶ میلادی وارد اروپا، خاورمیانه و آفریقا شد. در سال ۲۰۱۲ میلادی، چین دومین دوره مرگ و میر مردم خود را به صورت رسمی اعلام کرد. از زمان ظهور بیماری آنفولانزای مرغی در سال ۱۹۹۷ میلادی در هنگ کنگ تا سال ۲۰۰۶، حدود دویست میلیون پرنده و چند صد نفر انسان، جان خود را از دست دادند. این بیماری از طریق تماس با مدفوع، خون، ترشحات تازه‌ی مجاری تنفسی پرندگان بیمار و محیط زیست آلوده منتقل می‌شود.

تنها داروی آنفلوآنزای مرغی برای انسان، تامی فلو (Oseltamivir) است. تب، سرفه، گلودرد، درد عضلات، احساس کسالت، عفونت چشم و ریه‌ها، تنگی نفس، خلط خونی و اسهال از علایم تب مرغی در انسان است. آنفلوانزا بیشترین خطر را معمولاً برای کودکان کم سن و همچنین افراد مسن دارد. البته تا حد زیادی این مسئله بستگی به وجود ایمنی نسبت به آنفلوانزا در جوامع مختلف دارد. برای مثال آنفلوانزای ۱۹۱۸ برای جوانان کشنده‌تر بود.

جنون گاوی یک بیماری عصبی تحلیل‌دهنده مغز و کشنده در انسان است که در اثر نوعی پروتئین به نام پریون ایجاد می‌شود. بیماری جنون گاوی از طریق مصرف گوشت آلوده یا تماس با مغز یا هورمون‌های فرد آلوده، (حین کالبدشکافی یا عمل جراحی) منتقل می‌شود. همچنین، مطالعات جدید ثابت کرده، پروتئین‌هایی که باعث بروز جنون گاوی می‌شوند، در خون فرد مبتلا باقی می‌مانند و در صورت ورود به جریان خون فرد دیگر، منتقل می‌شوند.

جنون گاوی، سبب بروز حفره‌های میکروسکوپی شبیه به اسفنج در مغز می‌شود و با مشکلاتی از قبیل اختلال در حرکت و دید، کاهش حافظه و تغییر خلق و خو همراه است. حدود ۹۰ درصد از مبتلایان یک سال پس از مشاهده علایم جان خود را از دست می‌دهند.
در اکتبر سال ۲۰۰۹ میلادی، ۱۶۶ کشته در انگلستان و ۴۴ کشته در دیگر نقاط جهان گزارش شده بود. دوره نهفتگی بیماری در انسان بسیار طولانی و بیش از ۵ سال است. در حال حاضر برای این بیماری درمان مؤثری وجود ندارد و تمرکز پزشکان بر کاهش درد و علائم است. بیماری بدون بهبودی بوده و در همه موارد کشنده است.

بیماری موسوم به سندروم تنفسیِ خاورمیانه یا مِرس (MERS) یک بیماری تنفسی است که به وسیله یک ویروسِ کورونای جدید که آن را MERS‐CoV نامیده اند به وجود آمد. این بیماری نخستین بار در سال ۲۰۱۲ در عربستان سعودی گزارش شد. جالب است بدانید کورونا یک خانواده بزرگ ویروسی است که بیماری‎هایی از سرماخوردگی تا سارس را شامل می‎شود.

این بیماری در کشور‌های اُردن و یمن (در خاورمیانه)، فرانسه، آلمان، یونان، ایتالیا و بریتانیا (در اروپا)؛ تونس و مصر (در آفریقا)؛ چین، مالزی، کره جنوبی و فیلیپین (در آسیا) و ایالاتِ متحده آمریکا دیده شد. نشانه‌های این بیماری می‌تواند شاملِ تب، سرفه و تنگیِ نفس باشد. همچنین سینه پهلو و ناراحتی‌های گوارشی نیز در مواردی گزارش شده اند. این ویروس در افرادی که دچار ضعف مزاجی هستند بیماری شدیدتری ایجاد می‌کند، اما ممکن است برخی از مبتلایان به این ویروس عوارضِ بیماری را از خود نشان ندهند.

بیماری درمان قطعی ندارد، اما کره جنوبی به صورت آزمایشی پلاسما درمانی را برای مداوای مبتلایان به این بیماری در دو بیمارستان آغاز کرده است. درمان بدین گونه است که خون بیماران مبتلایانی که بهبود یافته‌اند گرفته می‌شود و سلول‌های آن جدا می‌شود تا پلاسما به دست آید؛ سپس این پلاسما به افراد بیمار تزریق می‌شود.

این ویروس میان دام و انسان مشترک است و گمان می‌رود که افراد از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با شتر‌های سواری در خاورمیانه به آن مبتلا شده باشند. به نظر می‌رسد که در برخی موارد، این ویروس از فرد مبتلا به افراد دیگر منتقل شده باشد.

ویروس ماربورگ

آنفولانزای خوکی نیز از دیگر بیماری‌های عفونی قرن اخیر است که شماری از انسان‌ها به واسطه آن جان خود را از دست داده اند. به طور کلی میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری کمتر از یک درصد بوده و درافرادی که بیماری زمینه‌ای مانند ناراحتی قلبی، کلیوی و مزمن ریوی داشته اند، مرگ و میر شایع‌تر است.

شیوع ویروس آنفلوانزای خوکی در سال ۲۰۰۹ از مکزیک آغاز شد و تا پایان سال ۲۰۱۰ ادامه یافت. نتیجه یک تحقیق دانشمندان که در سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان می‌دهد که بین ۱۱ تا ۲۱ درصد جمعیت جهان به این ویروس مبتلا شدند. کارشناسان سازمان جهانی بهداشت بر این باور هستند که حدود ۲۸۴ هزار و ۵۰۰ نفر از مبتلایان در سطح جهان جان خود را از دست دادند.

سازمان جهانی بهداشت در نوامبر سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که موارد ابتلا به ویروس آنفلوانزای خوکی در ۱۹۹ کشور یا منطقه جهان گزارش شده است.خوشبختانه این ویروس چندان رایج نبود و فقط افرادی که در تماس مستقیم با خوک‌ها بودند، در خطر ابتلا به آن قرار داشتند. در سال ۲۰۱۰ میلادی سازمان سلامت جهانی رسما اعلام کرد این بیماری به طور کلی در جهان ریشه‌کن شده است.

کروناویروس‌ها در گذشته نیز عامل ابتلا و مرگ و میر بوده‌اند و در مواردی مانند شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ و همچنین شیوع مرس در سال ۲۰۱۲ شاهد تأثیرات مخرب این ویرس‌ها بوده‌ایم.کرونا مرگبارترین ویروس دهه اخیر اعلام شده است و در پی بحران دنیاگیری بیماری کروناویروس در نقاط مختلف جهان، همه‌گیری این ویروس در کشور عزیزمان ایران رسماً در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ تأیید شد. در روز چهارشنبه ۱۴ اسفند رئیس‌جمهور گفت، شیوع ویروس جدید کرونا تقریباً تمامی استان‌های کشور را دربرگرفته است و به گفته روابط عمومی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران تا ظهر ۲۷ اسفند تعداد  ۱۶۱۶۹ بیمار مبتلا به کووید-۱۹ در کشور شناسایی شده که از این تعداد متأسفانه ۹۸۸ نفر جان خود را از دست داده‌اند. خوشبختانه پنج هزار و ۳۸۹ نفر از بیماران کووید ۱۹ با داشتن علائم بهبودی از بیمارستان‌ها مرخص شده‌اند. طبق آمار رسمی، ایران پس از چین و ایتالیا، بیشترین تعداد جان‌باختگان بر اثر ابتلا به کرونا را داشته‌اشت.