08 آذر 1400

هوشنگ نهاوندی وزیر بهائی کابینه هویدا


مریم صادقی

هوشنگ نهاوندی وزیر بهائی کابینه هویدا

هوشنگ نهاوندی از افرادی ذی نفوذ کشور در مناصب سیاسی، فرهنگی و علمی بود که در دولت منصور و هویدا و شریف امامی، منصب وزارت را برعهده داشت. (1)

در سند ساواک در شرح حال وی نوشته‌اند:

«هوشنگ نهاوندی فرزند علی اکبر در سال 1312ش، به دنیا آمد. تحصیلات دانشگاهی را در رشته‌ی حقوق دانشگاه تهران آغاز کرد و پس از دریافت مدرک لیسانس به فرانسه رفت و در رشته اقتصاد دکترای دولتی گرفت. نهاوندی خواهر زاده‌ی دکتر فریدون کشاورز، عضو سابق رهبری حزب توده، است و سوابق فعّالیت‌های سیاسی او در فرانسه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.» (2)
ساواک وی را مشکوک به داشتن فعالیت‌های کمونیستی می‌داند اما برخی از مورّخین معاصر معتقد است که در همان زمان جذب دستگاه‌های اطلاعاتی غرب شده و ارتباط وی با گروه‌های اپوزیسیون نیز به منظور جمع آوری اطلاعات برای سازمان‌های غربی بوده است. (3)
با توجه به نقشی که نهاوندی بعدها در صحنه‌ی سیاسی و فرهنگی ایران ایفا کرد و ارتقاء سریعش در هرم دیوان سالاری پهلوی، این گمانه، معقول به نظر می‌رسد که او از همان زمان تحصیل در پاریس مانند بسیاری از عناصر مشابه به ارتباط ویژه با سرویس‌های اطلاعاتی غرب کشیده شد. سند بیوگرافیک ساواک نامبرده را «متهم به بهائی گری» نیز می‌داند. (4)
نهاوندی پس از بازگشت به ایران مدتی کارمند بانک اعتبارات بود و ترقی وی زمانی آغاز شد که حسنعلی منصور در دولت منوچهر اقبال، به دبیر کلی شورای عالی اقتصاد و وزارت کار رسید. بدین ترتیب از مردادماه 1337 مشاغل عدیده نهاوندی آغاز شد:
«مشاور شورای عالی اقتصاد، مشاور وزارت کار، استاد دانشکده افسری، مشاور سفارت ایران در بروکسل، نائب رئیس نمایندگی ایران در اتحادیه‌ی اقتصادی اروپا، عضویت هیئت مدیره باشگاه فردوسی، رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت معاملات خارجی، تدریس در دانشگاه تهران.» (5)
هوشنگ نهاوندی از جمله عناصری بود که در چارچوب سناریوی نخبگان آمریکایی فعالیت خود را آغاز کرد و در دولت حسنعلی منصور در رأس وزارت نوبنیاد آبادانی و مسکن قرار گرفت و این سمت را در دولت امیرعباس هویدا تا سال 1347 حفظ کرد. اسناد موجود در ساواک هوشنگ نهاوندی را در این زمینه از اعضای فعال باند آمریکایی جمشید آموزگار نشان می‌دهد. همچنین هوشنگ نهاوندی در سال 1347 به عنوان آجودان کشوری شاه منصوب شد و به جای امیرتقی، ریاست دانشگاه پهلوی (شیراز) را به دست گرفت. او در همین زمان عضو هیئت امناء دانشگاه هنر (1352) و دانشگاه تهران (1353) و عضو عالی آموزش و پرورش (1351) نیز بود. (6)
اسناد ساواک عموماً از اختلاف نهاوندی با همکاران و روسای خود خبر می‌دهد که یا ناشی از مسائل مالی و یا جاه طلبی بیمار گونه‌ی او است. هوشنگ نهاوندی در آبان 1353 به ریاست دفتر مخصوص فرح پهلوی منصوب شد. البته جای تأمل است که چرا رئیس دفتر فرح باید یک بهائی باشد! با آغاز امواج انقلاب اسلامی، نهاوندی در ارتباط فعّال با برخی مقامات مؤثر آمریکا قرار گرفت از جمله ریچارد هلمز - رئیس پیشین سیا- در سفر خردادماه 57 به تهران، با وی ملاقات‌های خصوصی و پنهانی نمود. در نتیجه‌ی این ارتباطات، نهاوندی منادی تأسیس جناح اندیشمندان شد و سناریوی ضعیف و مضحکی را آغاز کرد.
نهاوندی در دولت «آشتی ملی!» در رأس وزارت علوم و آموزش عالی قرار گرفت. وی به عنوان یکی از چهره‌های بدنام رژیم، در چارچوب عقب نشینی‌ها و مانورهای این رژیم در قبال انقلاب، در تاریخ 57/11/15 دستگیر و زندانی شد و در اثنای حوادث 22 بهمن از زندان گریخت و به خارج از کشور فرار کرد. نهاوندی عضو تشکیلات فراماسونری بود و در لژهای آفتاب، فارابی، شیراز، ژاندارک بزرگ ایران، امیرکبیر، فروغی و ...عضویت داشت. (7)
ساواک در گزارش مورخ 1344/3/31، با اعلام بهائی بودن نهاوندی در این زمینه چنین هشدار می‌دهد:
«در محافل مذهبی شیعه، بهائی بودن چند تن از وزرای هویدا، از جمله وزیر آبادانی و مسکن (یعنی هوشنگ نهاوندی)، بهترین و مؤثرترین وسیله‌ی تبلیغات برای پیشرفت منظور مخالفان و منتقدان رژیم را فراهم ساخته است.» (8)
در کارنامه فعّالیت نهاوندی وابستگی به رژیم صهیونیستی نیز دیده می‌شود. مئیر عزری، نماینده‌ی اسرائیل در ایران در زمان محمدرضا پهلوی، در خاطراتش از نهاوندی به عنوان یکی از یاران و همکاران رژیم صهیونیستی یاد می‌کند:
«هوشنگ نهاوندی رئیس دفتر شهبانو فرح، از دانشگاه پاریس درجه‌ی دکتری در اقتصاد دریافت داشته بود و از این پایگاه توانست به ریاست دانشگاه‌های شیراز و تهران و وزارت برسد. نهاوندی زاده‌ی گیلان است، راه پیشرفت را پرشتاب پیمود و در سال 1965 که هنوز دفتر شهبانو را سرپرستی می‌کرد، کوشید تا به ما در مناقصه‌ی برپا کردن برنامه‌ی ساختمان‌های دهقان یاری دهد که به جائی نرسید.» (9)

پی‌نوشت‌ها:

1- همایون گشت گر، ماه عسل رژیم پهلوی و بهائیان، فصلنامه تاریخ معاصر، شماره 50، سال 13، تابستان 88، ص 448.
2- هوشنگ نهاوندی به روایت اسناد ساواک، ص نه.
3- اسکندر دلدم، زندگی و خاطرات امیرعباس هویدا، ص 133.
4- امیرعباس هویدا به روایت اسناد ساواک، ج1، صص 225-224.
5- هوشنگ نهاوندی به روایت اسناد ساواک، ص نه.
6- عبدالله شهبازی، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج2، صص 515-510.
7- امیرعباس هویدا به روایت اسناد ساواک، ج1، صص 325-324.
8- ابراهیم ذوالفقاری، اولین زن کابینه، فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 17، تابستان 1386، ص 250، به نقل از سند 303/414، 1344/3/31.
9- مئیر عزری، کیست از شما از تمامی قوم او، ترجمه ابراهام حاخامی، دفتر اول، ص 236.


واکاوی در لُجنه: نقش بهاییان در پیدایش و استمرار رژیم پهلوی، تهران: شرکت انتشارات کیهان، چاپ اول