سیری در زندگی استاد محمدتقی شریعتی مزینانی

استادمحقق، مدرس، مؤلف، مترجم، مفسر قرآن، مبلغ و خطیب اسلامی چهره مبارز خستگی‌ناپذیر مرحوم محمدتقی شریعتی مزینانی در سال ۱۲۸۶ در مزینان سبزوار متولد شد. تحصیلات اولیه را در زادگاه آغازکرد و در سال ۱۳۰۶ در بیست سالگی  به مشهد رضوی مهاجرت و تحصیلات حوزوی را ادامه داد. در سال ۱۳۱۱ درحالیکه در حوزه علمیه مشهد تحصیلات عالی را ادامه می‌داد، تدریس در دبستان ملی شرافت را آغاز کرد. یکسال بعد در سال ۱۳۱۲ فرزندش علی شریعتی در شهر مشهد متولد شد.

سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰

طی سالهای مبارزه کور رضاخان علیه حجاب خانم ها و لباس سنتی آقایان ،علیرغم فشار حکومت و منع لباس روحانیت ایشان دردبستان ابن یمین، دبیرستان روزانه و شبانه ابن یمین تدریس را ادامه داد. با سقوط دیکتاتوری بیست ساله رضاخان تدریس ادبیات فارسی عربی تعلیمات دینی را در دبیرستان‌های فردوسی و دانشسرای عالی را آغاز و مورد اقبال جوانان آن روز قرار گرفت.

سال‌های ۱۳۲۰ تا 1323

در کنار تدریس به تفسیر قرآن در جلسات هفتگی یا ماهانه در منازل پرداخت و از سوی دیگر با سه جریان ضد اسلامی در عصر خود یعنی  کمونیست ها، بهاییت، کسرویگری، به مبارزه علمی و تحقیقی مشغول شد. مناظره با توده‌ای ها در همین سال و تدوین کتاب: «اصول عقاید و اخلاق شریعتی» را منتشر کرد و این نوعی تشخیص و درک زمان برای تامین نیاز جوانان  آن دوران بود.

استاد شریعتی درسال ۱۳۲۳ کانون نشر حقایق اسلامی را به عنوان مرکزی برای جذب جوانان و طرح مسائل اسلامی تاسیس ومباحث مهم علمی، دینی، نقد ایدئولوژی‌های چپ و جریان‌های انحرافی را ادامه داد. ایشان با توجه به مستندات قرآن و نهج البلاغه خاصه مطالعات ویژه در آثار اندیشمندان جهان اسلام توانست سخنرانی ها و مطالبی را ارائه کند که  جمع دقایق بود. این مطالب عموما پیرامون تمدن، فرهنگ، تحولات جهان اسلام مباحث مستند و بصورت  جذاب، برای مخاطبان مطرح می شد.

۱۳۲۷

با استقبالی که از سخنرانی های او می شد ، رادیو مشهد از ایشان دعوت نمود تا سلسله مباحث دینی خود را برای مخاطبان ارائه دهد. در این سلسله سخنرانی ها استاد محمد تقی شریعتی  نخست تحت عنوان «فایده و لزوم دین» مباحث پایه ای و علمی و دینی بدیعی را مطرح که بعدها به صورت کتاب منتشر شد. این کتاب سال‌های دهه ۵۰ چندین بار تجدید چاپ شد و برای نسل‌های متوالی دهه‌های 20 تا  50 جذابیت داشته و پاسخ به برخی سوالات و شبهات و ابهاماتشان بود.

1336- 1328

با آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت، مبارزه با استعمار انگلیس فعالیت استاد در کنار دیگر فعالان مذهبی مشهد گسترش یافت. درهمین راستا«جمعیت‌های موتلفه اسلامی» مشهد در سال ۱۳۳۰ تأسیس گردید و با استفاده از آزادی های نسبی دوره حکومت مصدق و با پشتیبانی همین گروه توانست درانتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی  شرکت فعال داشته باشد و رای اول نماینده مجلس را بدست آورد. در این دوره جو مذهبی سیاسی مشهد در برابر جریان‌های ملی چپی از کیفیت و کمیت بالایی برخودار بود. با اجرای کودتای آمریکایی- انگلیسی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و تأسیس نهضت مقاومت ملی ، استاد و فرزند جوانش علی شریعتی در این نهضت  فعال شدند و با عده ای از جریان‌های مذهبی مشهد متصل به فعالیت سیاسی در تهران علیه کودتا گران مشغول شدند. به دلیل همین فعالیت ها در سال ۱۳۳۶ استاد و فرزندش دستگیر و در تهران زندانی شدند و تشکیلات نهضت مقاومت منحل شد.

سال‌های (1337-۱۳۳۹)

با توجه به جو اختناق حکومت نظامی و ساواک تازه تاسیس شده کانون نشر حقایق تعطیل گردید حضرت آیت الله العظمی سید محمد هادی میلانی از استاد محمد تقی شریعتی  دعوت نمود تا در منزل آیت ‌الله، تفسیر قرآن را ادامه دهند و از سوی دیگر از استاد سید جلال الدین آشتیانی برای طرح مباحث فلسفی -عرفانی دعوت شد که در این جلسات برای نسل جوان مسائل  فرهنگی را از نگاه معارف اسلامی، برای  طلاب  علاقه مند ارائه دهند تا آنها را تغذیه معنوی – علمی کنند.

سال‌های(1340_1337)

استاد از سال 1337 این امکان را پیدا کرد تا در دانشکده الهیات مشهد دو تفسیر قرآن کریم و نهج البلاغه را برای دانشجویان ارائه دهد. در سال‌های ۱۳۳۹ فرصتی پدید آمد که بار دیگر کانون نشر حقایق اسلامی احیا گردد در این دوره با توجه به تجربه سال‌های گذشته نیروهای جوان جذب کانون شدند. نهضت امام خمینی حرکت اسلامی جایگاه خود را در جامعه و سیاست بدست آورد و در برابر دو جریان استبداد و استعمار به مقابله پرداختند.

در سال ۱۳۳۹ فرزند او دکتر علی شریعتی برای ادامه تحصیل راهی پاریس شد و تا سال‌های ۱۳۴۳ در رشته جامعه شناسی دکترا گرفت. اگرچه در زمانه‌ای بود که نهضت‌های ضد استعمار در آفریقا و آسیا آغاز شده بود دکتر شریعتی توانست با بخشی از انقلابیون ارتباط برقرار کند خاصه انقلابیون الجزایر .در این سالها استاد محمد تقی شریعتی به فعالیت های دینی و فرهنگی خود ادامه داد از جمله در سال ۱۳۴۰ استاد در حرم مطهر رضوی به مناسبت عاشورا سخنرانی و جوانان عضو کانون سال‌های (۱۳۴۰_۱۳۴۱) با نظم خاص و شعارهای برگرفته از خطبه‌های امام حسین (علیه السلام) در خیابان‌های مشهد  حرکت کردند  که درنهایت در سال ۱۳۴۲ ساواک مانع از ادامه آن شد.

استاد محمد تقی شریعتی در سال ۱۳۴۱ از آموزش و پرورش بازنشسته شد واز آن پس بیشترین وقت خود را در کانون نشر حقایق اسلامی در مشهد صرف ‌کرد. در این دوره طرح مباحث اسلامی – تفسیر قرآن، ارائه می شد .

با تأسیس حسینیه ارشاد در سال‌های (۱۳۴۳ـ۱۳۴۴) به تهران برای سخنرانی بدعوت آیت الله شهید مرتضی مطهری حاضر می‌شد. از سوی دیگر با دستگیری و زندانی شدن حضرت آیت الله سید محمود طالقانی ایشان در مسجد هدایت تفسیر قرآن می‌گفتند.

سال‌های 1345-1344

استاد در این دوره در حسینیه ارشاد به بحث مهم «خلافت و امامت» از منظر قرآن و سنت پرداخت  که بعدها به صورت کتاب با مقدمه شهید آیت الله مرتضی مطهری تحت همین عنوان منتشر شد کتاب فوق چندین چاپ در دهه (50ـ1340) داشت.

در سال 1346

به مناسبت یک هزاروچهارصدمین سال بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تفسیر نوین را منتشر نمود. این تفسیر حاصل دروس دانشگاه و مجالس مشهد بود که بعضا به صورت سلسله مقاله در مجله «آستان قدس رضوی» به مدیریت استاد فخرالدین حجازی انتشار می‌یافت. تفسیر فوق در مشهد، تهران بارها تجدید چاپ شد. یک بار با تجدید نظر در دو جلد انتشار یافت (دهه 1350) تهران/ دفتر نشر فرهنگ اسلامی به علاقه مندان ارائه گردید.

در سال ۱۳۴۷

حسینیه ارشاد با مدیریت آیت الله شهید مرتضی مطهری 2 جلد کتاب با عنوان «محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) خاتم پیامبران» سلسله مقالات اساتید حوزه و دانشگاه را منتشر نمود مقاله استاد با عنوان «وحی و نبوت در پرتو قرآن» بود که در سال ۱۳۴۹ با تجدید نظر و اضافات به صورت مستقل منتشر و در تهران موسسه بعثت چاپ جدیدی از آن را انتشار داد.

سال‌های (۱۳۴۶_۱۳۵۱)

فعالیت استاد در حسینیه ارشاد مستمر بود و بحث‌های «مهدویت»، «امت»، «رسالت» را داشتند که در ۱۷ آبان ۱۳۵۱ توسط ساواک تعطیل شد(حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک/ تهران مرکز اسناد تاریخی) و ساواک استاد را دستگیر راهی زندان نمود، در مرحله اول به بهانه مخفی شدن دکتر علی شریعتی بود، اما با دستگیری شریعتی استاد تا سال ۱۳۵۳ در زندان بود. (آزادی اسفند ۱۳۵۳) پس از آزادی استاد در تهران ماندگار شد و پس از آن فرزندش دکتر شریعتی آزاد ولی همواره تحت فشار غیرمستقیم ساواک بود که نهایت تصمیم به مهاجرت گرفت.

سفر دکترشریعتی  به پاریس، سپس انگلستان (اردیبهشت ۱۳۵۶) پس از یک ماه خبر در گذشت (۲۹ خرداد ۱۳۵۶) جامعه را در یک وضعیت خاص قرار داد بویژه محیط‌های دانشگاهی و این درگذشت، (انگشت اشارات به ساواک بود) و استاد در سوگ فرزندش به عزا نشست در حالی که اجازه مجلس ختم نداشت! استاد راهی مشهد شد در چهلم دکتر مجلس بزرگداشت در منزل ایشان برگزار شد با پیروزی انقلاب اسلامی و گشوده شدن حسینیه ارشاد ایشان در (16/01/1358) سخنرانی داشته و سال‌های (۱۳۵۸_۱۳۶۰) از رادیوی مشهد سلسله سخنرانی‌ها به مناسبت‌ها از استاد پخش می‌شد.

سال‌های (1358_1360)

برخی از گروه‌ها جریان‌ها افراد سیاسی‌کار سیاست باز سعی نمودند از موقعیت استاد در تقابل با انقلاب و نظام سوء استفاده نمایند اما با دقت، تجربه، ایمان استاد به انقلاب، نظام، رهبری امام خمینی از هر گونه حرکتی که معارض با انقلاب بود و اجتناب کرد.

بیماری و ضعف در سال‌های (1364_1366) استاد را زمین گیر نمود و نهایت در  31 فروردین 1366 برابر با دوم  شعبان ۱۴۰۷ ق در مشهد رضوی به رحمت حق پیوست رحمت الله علیه .