28 آبان 1403
ملاقات‌های سفیر آمریکا با آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق
مجله «تهران مصوّر»؛ ۲۳ آبان‌ماه ۱۳۳۱:
«...موضوع مهم دیگری که در این هفته فوق‌العاده توجه محافل سیاسی پایتخت را جلب کرده است، ملاقات‌های طولانی «آیت‌الله کاشانی و هندرسن» و همچنین ملاقات «هندرسن و دکتر مصدق» است. هندرسن سفیرکبیر آمریکا پس از اینکه دوبار با آیت‌الله کاشانی ملاقات کرد، به خبرنگاران خارجی گفت «طرفین تعهد کرده‌ایم از مذاکراتی که بین ما صورت گرفته برای جلوگیری از هرگونه سوء‌تفاهمی، چیزی به مخبرین جراید نگوییم، از این جهت از دادن هرگونه توضیحی معذورم». با وجود این در این چند روزه شایع بود که ملاقات‌های مزبور درباره حملاتی است که برخی از نمایندگان مجلس نسبت به سیاست آمریکا و اداره اصل چهار می‌نمایند. آنچه مسلّم است اینست که در این دو ملاقات در کمک اقتصادی آمریکا به ایران نیز مذاکراتی بین آیت‌الله کاشانی و هندرسن صورت گرفته و حتی گفته می‌شود که آیت‌الله کاشانی اظهار داشته است که اگر آمریکا واقعاً می‌خواهد به ایران کمک کند باید لااقل صدمیلیون دلار وام به ایران بدهد. هندرسن در جواب آیت‌الله کاشانی اظهار داشته در مسافرتی که چند روز دیگر به آمریکا خواهد نمود درباره این پیشنهاد با دولت فعلی و همچنین با وزیر امورخارجه آینده آمریکا مذاکره خواهد کرد. موضوع دیگری که شایعست هندرسن با دکتر مصدق و آیت‌الله کاشانی در میان نهاده موضوع نزدیکی ایران با شوروی و نگرانی آمریکا در این باب می‌باشد. ولی معلوم نیست نخست‌وزیر[=دکتر مصدق] و رئیس مجلس[=آیت‌الله کاشانی] در این مورد چه پاسخی داده‌اند. در تعقیب این جریانات گفته می‌شود که دکتر مصدق نامه مفصلی تهیه کرده که به زودی برای او[=هندرسن] فرستاده شود. در این نامه نخست‌وزیر دلایل کافی اقامه کرده که وزارت امورخارجه آمریکا در زمان حکومت دموکرات‌ها آلت دست انگلیس‌ها بوده و آچسن وزیر امورخارجه آمریکا یکی از کسانی بوده که مانع از حل مسأله نفت به نفع ایران بوده است. در این مورد محافل مطلع می‌گویند که آچسن یک دیپلمات آمریکایی انگلیسی‌الاصل است و هنوز پدر و مادر او در انگلستان زندگی می‌کنند و تابعیت آن کشور را دارند...».
*****
در نهضت ملی‌شدن صنعت نفت شاید برای اولین‌بار در تاریخ ایران است که دخالت خارجی یعنی نیرو و عامل خارجی و سرویس‌های بیگانه پی می‌برند که یکی از راه‌های از بین بردن نهضت ملی نفت، انداختن اختلاف بین رهبران است، و موّرخان تاریخ معاصر بر این باورند که لوی هندرسون سفیرکبیر آمریکا در ایران، در این زمینه نقشی پررنگ داشته است؛ از جمله این موّرخان دکتر یرواند آبراهامیان است که مؤکداً معتقد است عامل اختلاف بین آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق، هندرسون بوده است. او این حرف خود را بر اساس اسناد جدیدی که در سال‌های اخیر توسط وزارت خارجه و (CIA) آمریکا منتشر شده است می‌گوید.