انجمن حجتیه؛ از جدایی دین و سیاست تا تقابل با ولایت فقیه

"انجمن حجتیه" مفهومی گنگ و ناشناخته برای بسیاری از جوانان دارد. عده‌ای فقط اسمی از آن شنیده‌اند و عده‌ای هم فکر می‌کنند، نسلِ حجتیه‌ای‌های دیروز کاملا منقرض شده است. جریانات فعالیت انجمن حجتیه یکی از جریاناتی است که با بازارگرمی خدمت به امام زمان(عج) و فراهم کردن زمینه ظهور آقا آغاز شد و از همان ابتدا درگیر انحراف شد. نحوه تشکیل و اهداف ادامه مسیر این انجمن در ادامه تشریح می‌شود:

چه شد که انجمن حجتیه شکل گرفت؟

در زمان حکومت پهلوی، مبارزه با بهائیت که دین جعلی و ساخته دست استعمار بود و شعار جدایی دین از سیاست عده‌ای فرصت طلب که می‌خواستند روحانیت را به انزوا بکشانند، همه بهانه ای بود تا انگیزه تشکیل انجمنی به نام "انجمن حجتیه" شکل بگیرد. انجمنی که هدف از تشکیل آن مبارزه با بهائیت عنوان شد و مقارن با کودتای 28 مرداد 1332 و توسط شیخ محمود حلبی تاسیس شد.

انجمن حجتیه و مهارت کار تشکیلاتی

حلبی و سرشاخه‌های انجمن به فعالیت‌های تشکیلاتی اهمیت زیادی می‌دادند. تشکیل کلاس‌های آموزشی، انتشار کتب، راه اندازی جلسات بحث و گفت و گو و مناظره از جمله این اقدامات تشکیلاتی بود.

همچنین به امر آموزش جوانان توجه ویژه می‌شد. انجمنی‌ها بیشتر برای جذب نیرو به جوانان مستعد و با هوش توجه می‌کردند و از طریق مدارس، دانش آموزان درسخوان و نخبه را که گرایشات مذهبی داشتند شناسایی کرده و به جذب آنان مشغول می شدند.

یکی از مراکز عمده برای شناسایی و جذب این جوانان در واقع مدرسه علوی بود که زیر نظر شیخ علی اصغر کرباسچیان معروف به علامه اداره می‌شد و خود او نیز تمایلاتی نزدیک به انجمن داشت.

پراکندگی انجمن حجتیه در شهرهای مختلف

استان خراسان با مرکزیت مشهد را می‌بایست خاستگاه انجمن خجسته دانست. زیرا مقدمات راه اندازی انجمن برای مبارزه با بهائیت در این استان شکل گرفت. بعد از آن استان اصفهان از دیگر مراکزی بود که حجتیه ای‌ها در آن فعالیت بسیاری داشتند و جالب است بدانیم حتی در بین روحانیون حوزه های علمیه اصفهان نیز افراد بسیاری بودند که تمایلاتی به انجمن داشتند.

شهرستان بجنورد، سبزوار، استان گیلان، شهرستان لنگرود، شهر خوی و مراغه از استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و استان کرمانشاه نیزاز مراکز فعالیت انجمن حجتیه مهدویه بودند.

انجمن حجتیه، مخالفت یا حمایت از ولایت فقیه

چون ماهیت انجمن حجتیه مذهبی بود پیروی از مراجع تقلید را همواره یکی از ادعاهای خود از ابتدا عنوان کرده بود و همیشه سعی می‌کرد تا با مرجعیت شیعه رابطه محکمی برقرار کند. البته پیروی از مرجعی خاص در بین اعضا تبلیغ و تاکید نمی‌شد. اما بیشتر کسانی که از فعالیت و عضویت در انجمن استعفا می‌دادند عمدتاً از مقلدین امام خمینی(ره) بودند. آنان جزو مبارزان انقلابی به شمار می‌آمدند که در واقع ماهیت غیر سیاسی حجتیه را نمی پسندیدند.

اعضای انجمن برای اینکه برای اقداماتشان مبنای شرعی بیابند هراز گاهی اقدام به ارسال استفتائاتی برای مراجع وقت می‌کردند و از آنان می‌خواستند نظرشان را مبنی بر مشروعیت عملکرد انجمن حجتیه اعلام کنند. تنها امام خمینی(ره) بود که در آن زمان نسبت به اقدامات انجمن انقادات تندی داشت. امام به این نتیجه رسیده بود که برگزاری این جلسات و تاکید بر غیر سیاسی بودن اقدامات و عملکردها در نهضت مردمی برایده‌های حکومتی اسلام و تحقق اهداف انقلاب خلل ایجاد می کند.

به همین دلیل در پاسخ به نامه محمد علی گرامی که از ایشان در خصوص فعالیت انجمن و شیخ محمود حلبی سوالاتی مطرح کرده بود مرقوم داشتند: "راجع به شخصی که مرقوم شده بود. جلساتش ضررهایی دارد، از وقتی مطلع شده ام، تاییدی از او نکرده‌ام و ان شا الله تعالی نمی‌کنم." (صحیفه امام، جلد 2، صفحه 357)

انقلابیون برای امام به لحاظ حکومتی، جایگاهی، ممتازتر از دیگر مراجع تقلید قایل بودند. اما انجمن حجتیه با این دید به امام نگاه نمی‌کردند. بلکه شأن امام در نزد آنان، مرجعی مانند سایر مراجع تقلید بود که پیام ها، اظهارات و  فتواهای ایشان تنها برای مقلداشان ایجاد تکلیف می کرد. به همین دلیل در بسیاری مواجهات اما با رژیم شاه انجمن حجتیه وظیفه خود نمی دید که از امام تبعیت و حمایت کند.

اعضای انجمن آنقدر روی شعار جدایی دین از سیاست اصرار داشتند و آنقدر خود را مشغول مبارزه با بهائیت کرده بودند که درواقع به نوعی عقیده کاذب در زمینه فعالیت های مبارزاتی رسیده بودند. آنها معتقد بودند خطر بهائیت آنقدر بزرگ است که گاه لازم است برای جلوگیری از نفوذ آن با شاه و ابرقدرت ها نیز هماهنگ شد و به هر قیمتی روی این عقاید خود پافشاری می‌کردند.

انجمن حجتیه هیچ گاه برای امام جایگاهی بیشتر از یک مرجع تقلید قایل نبود اگر چه از نظرشان امام خمینی(ره) تحت عنوان نایب عام امام زمان مطرح بود اما این نیابت تنها به ایشان منحصر نبوده و سایر مراجع تقلید را نیز در بر می‌گرفت به همین دلیل بود که در اثر کارهای فرهنگی خود بحث ولایت را تنها به پیروی از مراجع تقلید محدود می کردند.

تعطیلی ظاهری انجمن

در پی سخنان امام خمینی(ره) در 21/4/1362 که در آن آمده بود:

" یک دسته دیگر هم که تزشان این است که بگذارید که معصیت زیاد بشود تا حضرت صاحب بیاید, حضرت صاحب مگر برای چی می‌آید؟ حضرت صاحب می‌آید معصیت را بردارد, ما معصیت کنیم که او بیاید؟ این اعوجاجات (کج رویها) را بردارید این دسته بندی‌ها را برای خاطر خدا, اگر مسلمید و برای خاطر کشورتان, اگر ملی هستید, این دسته بندی ها را بردارید و در این موجی که الان این ملت را به پیش دارد می برد, در این موج خودتان را وارد کنید و بر خلاف این موج حرکت نکنید که دست و پایتان خواهد شکست." (صحیفه نور, ج 18, ص 36و37)

انجمن حجتیه چون فکر کرد این سخنان با آن‌ها مرتبط است, در 1/5/1362 با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که جلساتش تعطیل شده است. یکی از مسئولان دفتر امام می‌گوید اطلاعیه‌ای را به امام نشان دادیم و گفته شد انجمن اعلام انحلال کرده است. به هنگام قرائت متن, وقتی به کلمه تعطیل برخورد شد, با تبسم فرمودند:

" تعطیل غیر از انحلال است. اینکه فایده ندارد... این کار اثری ندارد. آن‌ها که فاسد هستند, کار خودشان را می‌کنند..." (در سایه آفتاب, محمد حسن رحیمیان, ص 229 )

انجمن حجتیه امروزه چه می‌کند؟

بعد از انقلاب نوع تحرکات انجمن حجتیه و بعضی از عقاید آن‌ها تغییر کرد. مثلاً به راحتی در عمل تاحدی شعار جدایی دین از سیاست را کنار گذاشتند و شعار مبارزه با مارکسیسم را سردادند. یکی از بزرگترین انحرافات انجمن حجتیه همیشه در بحث دشمن شناسی بوده است.

از جمله فعالیت‌های انجمن بعد از اعلام تعطیلی آن، بحث پرداختن به تفکر شیعه سالاری و نکوهش اهل تسنن بوده است. پیرو این بحث اقدامات بسیاری از قبیل انتشار اعلامیه، چاپ کتاب در اثبات حقانیت حضرت علی(ع) و اهانت به خلفای سه گانه انجام داده‌اند که باعث اختلاف و تفرقه افکنی در میان مسلمانان می‌شود، که این اقدام آنان نیز مغایر خواست و بیانات امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری است زیرا آن‌ها همیشه بر وحدت شیعه و سنی تاکید داشته‌اند.

اگر چه انجمن حجتیه امروزه ضعیف‌تر شده است اما به فعالیت‌های مخفی که در پوشش‌های گوناگونی انجام می‌گیرد و برچسب خدمت به امام زمان(عج) و فراهم کردن زمینه ظهور را می‌گیرد همچنان مشغولند.

توری برای نخبگان جامعه

انجمن حجتیه از بدو تاسیس تاکنون در جذب نیروهای با هوش و نخبه تلاش فراوانی داشته است. امروزه شاید بعضی مدارس نام آشنا در گوشه و کنار شهر به پایگاه نیروهای حجتیه‌ای تبدیل شده. مدارسی که با گزینش‌های علمی، دانش آموز جذب می‌کنند. و انجمن با کارکردن بر ذهن و سوء استفاده از عقاید و عشق پاکشان پیرامون امام زمان(عج) از سال‌های نخستین دبیرستان از آن‌ها حجتیه‌ای‌های فعالی می‌سازد. بسیاری از این اعضا از دامی که در آن گرفتار می‌شوند اطلاعی ندارند و پله به پله، به صلاحدید سر شاخه‌های انجمن به درون تارهای سست و در هم فرورفته انجمن کشیده می‌شوند.

بحث مبارزه با مدعیان دروغینِ ملاقات و ارتباط با امام زمان(عج) در ایامی چون نیمه شعبان و صرفاً هرجا بخشی از نهضت انتظار باشد مطرح است. طرح این موضوعات از جانب رسانه‌های دغدغه‌مند در خور تقدیر است چرا که شاید سالانه صدها نفر از مردم خدا دوست به خاطر ساده اندیشی‌شان اسیر باورهای غلط این مدعیان می‌شوند و این موج عوامگرایی جامعه را تهدید می‌کند. اما فراموش نکنیم اگر مدعیان رابطه با امام زمان(عج) تور خود را برای مردم عوام می‌گسترانند. تشکیلات انجمن حجتیه درپی تورکردن نخبگان جامعه هستند. برای نجات این نیروها از گرایشات انجمن حجتیه چه کرده‌ایم؟

منابع:

احزاب و تشکیلات سیاسی در ایران, لطف علی لطیفی پاکده

جریان شناسی انجمن حجتیه, سید ضیاء الدین علیا نسب, سلمان علوی نیک