زندگی‌نامه جعفر شریف امامی

جعفر شریف امامی، فرزند حاج محمد حسین نظام الاسلام، در ۲۷ خرداد ۱۲۹۱ ش در تهران متولد شد. پدر او، از روحانیون تهران در دوران متأخر قاجاریه بود....

جعفر شریف امامی، فرزند حاج محمد حسین نظام الاسلام، در ۲۷ خرداد ۱۲۹۱ ش در تهران متولد شد. پدر او، از روحانیون تهران در دوران متأخر قاجاریه بود که از ناصر الدین شاه لقب «معتمد الشریعه» و از مظفرالدین شاه لقب «نظام الاسلام» دریافت داشت. جعفر شریف امامی تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رسانید و برای ادامه تحصیل به سوئد و سپس به آلمان رفت و در این کشور آخرین مدرک تحصیلی خود را در رشته برق کسب نمود. او در ایران، در راه آهن دولتی شاغل بود و به معاونت این سازمان رسید. در سال ۱۳۲۴ به مدیر عاملی بنگاه آبیاری رسید.

در تیر و اسفند ۱۳۲۹ در دولت رزم آرا به وزارت راه رسید، جعفر شریف امامی در دولت سپهبد فضل الله زاهدی مدیریت عامل سازمان برنامه را به دست گرفت و در سال ۱۳۳۳ به سناتوری تهران انتخاب شد. شریف امامی در دولت دکتر منوچهر اقبال وزیر صنایع و معادن شد و در شهریور ۱۳۳۹ به نخست وزیری رسید. دولت مستعجل شریف امامی ثمرهٔ یک دورهٔ تنشهای جدی در روابط ایران و آمریکا بود. تشدید فعالیت جناحهای وابسته به «حزب دمکرات» آمریکا در ایران به اعتصاب معلمین و شهادت دکتر ابوالحسن خانعلی و سرانجام سقوط دولت شریف امامی، در اردیبهشت ۱۳۴۰ انجامید. او در ۱۳۴۱ نایب تولیت بنیاد پهلوی شد و در سال ۱۳۴۲ مقام ریاست مجلس سنا را به دست گرفت. تا آستانه انقلاب اسلامی ایران، به مدت ۱۵ سال، در این سمت بود.

جعفر شریف امامی در مرداد ۱۳۴۶ به ریاست مجلس مؤسسان سوم رسید که وظیفه داشت نیابت سلطنت فرح پهلوی را تسجیل کند. شریف امامی از دوران جوانی عضو تشکیلات ماسونی بود و در این تشکیلات به مقام «استاد اعظم» رسید. با آغاز امواج انقلاب اسلامی ایران، محمدرضا پهلوی در یکی از واپسین تلاشهای خود به فراماسونری و استاد اعظم آن، جعفر شریف امامی متوسل شد و وی را در نقش دیرینش، به عنوان محور تفاهم و «آشتی» سیاستهای بیگانه مؤثر در ایران در ۵ شهریور ۱۳۵۷ با عنوان «دولت آشتی ملی» به صدارت رسانید.

شریف امامی برای جلب نظر مردم به چند اقدام صوری از قبیل تغییر تقویم شاهنشاهی و تعطیل قمارخانه ها و نظایر آن اقدام کرد. اما این اقدامات ثمری نداشت. از این رو وی در دومین هفته صدارت خود با برقراری حکومت نظامی در تهران و چند شهر کشور و سپس کشتار مردم تهران در میدان ژاله (شهدا) چهره اصلی خود و «کابینه آشتی ملی» را نشان داد. در کشتار ۱۷ شهریور تهران هزاران نفر از مردم به شهادت رسیدند. باید افزود که برخلاف تصور شاه، هر چند شریف امامی طی دوران «شیخوخیت» خود، به عنوان سمبل «آشتی» و «تفاهم» کانونهای قدرت بیگانه وجهه ای اندوخته بود و لذا می توانست نمادی از «آشتی بین المللی» به شمار رود، ولی او هیچ گاه نتوانست در سطح مردم به عنون یک چهره «وجیه المله» مطرح شود. جعفر شریف امامی در تاریخ ۱۴/۸/۱۳۵۷ از صدارت استعفا داد و جای خود را به دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری سپرد.

او ثروت زیادی در دوران حیات خویش اندوخت و احمد شیبانی از نزدیکانش به فردوست اطلاع داده بود که هنگام خروج از ایران زمان انقلاب ۱۷ میلیون دلار به حساب خود در خارج ریخته بود. شریف امامی از مهره های واسط و محلل به شمار می رفت که در شرایط و بحرانی از او استفاده می شد. تلاش دائمی برای جلب حمایت دولتهای بیگانه از ویژگی های شخصیتی او بود. شریف امامی در دوره اشغال ایران تمایل به سیاست آلمان هیتلری داشت و به همین دلیل مدت کوتاهی بازداشت شد. پس از آزادی و حضور در صحنه سیاسی ایران، طرفدار سیاست انگلیس شد و با تغییر سیاست رژیم پهلوی به سمت آمریکا، وی نیز تغییر جهت داد. او در کشاکش انقلاب به انگلیس پناهنده شد و در ۱۳۷۸ در آمریکا درگذشت.

۱. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، جلد دوم، ص ۴۲۱.