به همت معاونت پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی

نقد کتاب «بررسی نقش امام خامنه‌ای در مهار بحران‌های سیاسی اجتماعی ایران»

 نقد کتاب «بررسی نقش امام خامنه‌ای در مهار بحران‌های سیاسی اجتماعی ایران (1368-1388)» با حضور آقایان سجاد چیت‌فروش، امیرحسین ثابتی و نویسنده این اثر آقای حمیدرضا گل‌محمدی به همراه جمعی از محققان و پژوهشگران در مرکز اسناد انقلاب اسلامی برگزار شد.

سلسله نشست‌های تخصصی نقد و بررسی کتاب‌های معاونت پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی با عنوان نقد کتاب «بررسی نقش امام خامنه‌ای در مهار بحران‌های سیاسی اجتماعی ایران (1368-1388)» با حضور سجاد چیت‌فروش، امیرحسین ثابتی و نویسنده این اثر حمیدرضا گل‌محمدی به همراه جمعی از محققان و پژوهشگران در محل سالن اجتماعات پژوهشکده مطالعات انقلاب اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست حمیدرضا گل‌محمدی نویسنده کتاب درباره طرح اولیه این اثر گفت: ایده شکل‌گیری موضوع این کتاب از آنجا شروع شد که طی مباحثات علمی با دکتر اشرفی معاون سابق پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی به این نتیجه رسیدیم که روی سخنان و سیره رهبری انقلاب پژوهش‌های ساختارمند انجام نگرفته و بیشتر کارها در این زمینه توصیفی بوده است. یعنی بطور مثال توصیف بحران‌ها، زمینه‌ها و پیامدهای آن ارائه شده اما بصورت هدفمند در چارچوب مشخص پژوهش معتنابه صورت نگرفته است. بنابراین طرح مطالعاتی بحران‌ها آغاز شد که در نهایت با مشورت نخبگان، بیست عنوان از بحران‌های مهم و اثرگذار انتخاب شد.

گل‌محمدی اضافه کرد: ما راهبردهای مدیریتی مقام معظم رهبری را در سه عنوان سیاست‌گذاری و هدایت راهبردی، ایجاد بصیرت و روشنگری و اقدامات اجرایی صورت‌بندی کردیم.

این پژوهشگر افزود: هدف ما ساختاربندی بحران‌های سیاسی امنیتی بود که البته 18 عنوان آن در کتاب آمده است. اگر به این بحران‌ها در یک پیکره منسجم صورت‌بندی و الگوی نهایی استخراج شود، می‌توانیم بگوییم مقام معظم رهبری به عنوان یک زمامدار سیاسی یک الگوی مدیریت بحران منطبق بر مبانی نظری داشته‌اند.در ادامه آقای سجاد چیت‌فروش ضمن تقدیر از نویسنده اثر با اشاره به نکات برجسته این کتاب گفت: کتاب تلفیق خوبی بین جامعه‌شناسی و تاریخ است و در این راه موفق بوده است. نکته مثبت دیگر این کتاب استفاده از منابع مختلف و مهمی است هرچند از برخی منابع استفاده بیشتری شده است.

چیت‌فروش با توجه به نقد ساختاری، چارچوبی و محتوایی کتاب اظهار داشت: نکته‌ مهمی که در کتاب به آن اشاره‌ای نشده، بحث جایگاه ولایت فقیه است. ما معتقدیم انقلاب اسلامی دارای یک وجه عقلانیت است که به عنوان مبنا قرار می‌گیرد و از دل آن مبنا ساختاری مثل ولایت فقیه شکل می‌گیرد و سومین لایه کنش‌هایی است که از دل آن ساختار بیرون می‌آید.

وی افزود: بحث این کتاب چون اندیشه‌ای نیست، نویسنده به دنبال عقلانیت انقلاب اسلامی نرفته است و نهادهایی که از دل یک اندیشه‌ بیرون آمده و کارکردهای آن را مورد بررسی قرار دهد. کار نویسنده لایه دوم و سوم بوده و اگر با این وجهه وارد می‌شد کار نویسنده تیزتر و دقیق‌تر انجام می‌گرفت.

این استاد دانشگاه درباره نقد ساختاری کتاب گفت: اولین نکته این است که ما تا صفحه 185 هنوز وارد بحث اصلی کتاب نشده‌ایم و این خواننده را از هدف اصلی دور می‌کند.

چیت فروش اضافه کرد: نکته دیگر بحث تقسیم‌بندی کتاب است. نویسنده ابتدا راهکارهای بنیادی حضرت آقا را توضیح می‌دهد یعنی هدایت راهبردی، بصیرت افزایی و اجرایی، خب انتظار می‌رود بعد از اینکه نگارنده این راهبردها را توضیح داد بعد در عرصه عمل بگوید که این راهکارها به طور مثال در اینجا جواب داد و ما این را در کتاب نمی‌بینیم و دوباره وارد بحران‌های کشور می‌شود.

در ادامه امیرحسین ثابتی دیگر ناقد این نشست در نقد محتوای کتاب گفت: به نظر من اصلی‌ترین نقد محتوایی کتاب، حضور اندک نویسنده در متن اثر است. یعنی با توجه به اهمیت بالای این اثر و جایگاه والای رهبری انقلاب موضوعی به این مهمی نباید به یک شخص واگذار شود مگر آن یک نفر خیلی خاص باشد.

وی درباره منابع به کار گرفته شده در این اثر گفت: مسئله دوم اینکه بحث اصلی کتاب که از فصل سوم تا صفحه 477 به نظر من مجموعاً 66 ارجاع به دو کتاب داده شده است. یعنی اگر شخصی آن دو کتاب را خوانده باشد - که احتمال آن زیاد است چون مخاطب این کتاب حتماً مخاطب آن دو کتاب هم هست - احساس می‌کند که این کتاب گلچینی از آن دو کتاب است و این یک اشکال جدی به این کتاب است.

ثابتی ادامه داد: قسمت آخر کتاب که به رویکردهای اقتصادی حضرت آقا پرداخته شده صرفاً توصیف و بیان دیدگاه‌های ایشان است که می‌شود این فصل کتاب را در یک کتاب تحت عنوان دیدگاه‌های حضرت آقا درباره مسائل اقتصادی چاپ کرد.

امیرحسین ثابتی با اشاره به راه‌های تکمیلی این پژوهش تأکید کرد: باتوجه به محدودیتی که در رابطه با منابع و دسترسی به آن‌ها وجود دارد، محقق برای تکمیل پژوهش خود باید با افراد مطلع به عنوان شاهدان عینی به گفت‌وگو بپردازد و تولید محتوا کند تا به شبهات بیشتری پاسخ دهد.

در پایان این نشست نیز حاضران در جلسه نظرات خود را درباره کتاب مطرح کرده و نویسنده به آن‌ها پاسخ داد.