انگلیس محرک تجزیه طلبی

 روز 13 مهر 1300 روزنامه «ستاره ایران» نوشت: «گزارش‌ها حاکی از آن است که سرگرد نوئیل انگلیسی با پرواز بر فراز کردستان، اوراقی را در میان مردم این منطقه پخش کرده است که نوشته‌های آن این مردم را به شورش علیه دولت مرکزی تشویق کرده و ایشان را به جدایی از ایران و تشکیل دولت کردستان مستقل تحریک می‌کند. آنها (انگلیسی‌ها) با حمایت از سردار رشید در کردستان و امیراعظم کلهر، ایشان را به ایجاد آشوب و اختلال تشویق می‌کنند.»

  این نکته از آنجا اهمیت ویژه‌ای می‌یابد که بدانیم پیش از آن «سروان نوئیل موظف بود با رؤسای قبایل در جنوب ایران ملاقات کرده و آنها را به شورش تشویق کند.»  بنابراین نمی‌توان از نقش دولت‌های بزرگ خصوصاً در دوره‌ای انگلستان و سپس شوروی در رونق بخشیدن به ناسیونالیسم کرد چشم پوشید. هر دوی آن کشورها ناسیونالیسم را دستمایه‌ای کردند برای اعمال سیاست‌های خود. هنگامی که ارگان‌های امنیتی شوروی طرح‌هایی برای عملیات جدایی‌طلبانه کردستان تهیه کرده بودند، آندره اسمیرنوف، سفیر اتحاد جماهیر شوروی، با آن مخالفت کرده و معتقد بود: «در ایران مسئله جدایی‌خواهی کردها پیوسته بازیچه سیاست‌های کشورهای خارجی بوده است. ما باید از ورود به این بازی بپرهیزیم. این بدان معنا نیست که از کردها قطع علاقه کنیم و از آنها در پیشبرد منافع خودمان استفاده نکنیم.»

  ناسیونالیسم کرد را باید محصول دوران خاص از تاریخ دانست. دورانی که پرچم ناسیونالیسم در تمام دنیا در اهتزاز بود. ناسیونالیسم در اصل یک آرمان اروپایی است که در قرون نوزدهم و بیستم به طور گسترده‌ای به سایر نقاط انتشار پیدا کرد. افکار ناسیونالیستی در نیمه دوم قرن نوزدهم به دلایلی از جمله افتتاح مدارس جدید و آموزه‌های این مدارس، اختراع صنعت چاپ که موجب سرعت در انتقال افکار گردید و فروپاشی امپراطوری عثمانی به خاورمیانه راه یافت.  و به گفته احمد کسروی «یکی از تخم‌های آشوب و زیانکاری که اروپاییان در شرق افشانده‌اند این آرزوی جداسریست. کارکنان آنان سالها گردیده و به میان کردان و ارمنیان و ترکمانان و آسوریان و بختیاریان و دیگران رفته و این تخم را در دل‌های آنان کاشته‌اند.»