نطق تاریخی آیت‌الله مدرس در جلسه غیرعلنی مجلس

آیت‌الله مدرس: از همان روزی که رضاخان رئیس‌الوزراء شد منتظر بودم اجانب میوۀ درختی که کاشته‌اند را بچینند

نطق تاریخی آیت الله مدرس در جلسه غیرعلنی مجلس شورای ملی؛ ۲۴ آبان ۱۳۰۳

مقام منیع وزارت جلیله پست و تلگراف دامت شوکته، خلاصه مذاکرات مجلس سرّی[=غیرعلنی] دیروز است که متمنی می‌شود به عرض حضور مبارک حضرت اشرف[=رضاخان] برسانند. فدوی اسدالله همایون

خلاصه بدواً شیخ جلال، اخبار روتر[=رویتر] را مبنی بر تشریف آوردن آقای رئیس‌الوزرا به بوشهر* مطرح مذاکره قرار داده و اظهار داشت اگر این مبنی اصلی ناجح باشد از نقطه نظر اهمیت، قابل هرگونه تعقیب خواهد بود. پس از آن آقای مدرس این طور بیان کردند:«کودتاهایی که در دنیا در هر چند مدت یک مرتبه برای اصلاحات شده است همه‌اش مبنی بر استقلال فکر کودتاکنندگان بوده، ولی کودتایی که در چهار سال قبل شده است[=کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹] با تحریک اجانب بوده است. اگرچه شخص رضاخان سردارسپه استفاده‌هایی نموده و قشونی تنظیم کرده، ولی از نقطه نظر سیاست همیشه مورد نگرانی بوده. از سه سال قبل که می‌خواست رئیس‌الوزرا بشود، به هر شکل بود من جلوگیری نمودم؛ ولی از همان روزی که به این مقام رسید منتظر بودم که اجانب از درختی که کاشته‌اند، میوه‌اش را بچینند که من این روز را خوانده بودم. امروز از نقطه‌نظر خطر مملکت دیگر اکثریت و اقلیت در کار نیست، ولی در این مسافرتی که کرده‌اند، با من و سیزده نفر از رفقای من مشورت نکرده بودند. با دیگران اگر مشورت نموده‌اند من اطلاعی ندارم، و اگر با نظر آنها یک قسمت مملکت را داده باشند، من هم حرفی ندارم. بالاخره، اگر اقداماتی که سردارسپه می‌کند، با فکر خودش یا اجانب باشد، خلاف مصالح مملکت است»، از این قبیل مسائل خیلی اظهاراتی کرده‌اند و از این سفر خیلی اظهار نگرانی نمودند...
------------------------------------------------------------------------------------------------
* مسافرت رضاخان به بوشهر و ملاقات وی با شیخ خزعل، با میانجیگری سرپرسی لورن وزیرمختار انگلیس