امتیاز سفارت آمریکا برای هلاکو رامبد

یادداشت تاریخ: 14 مى 1966 خیلى محرمانه ـ غیرقابل رؤیت براى بیگانگان

از: بخش سیاسى ـ مارتین هرتز به: سفیر

موضوع: امتیاز میهمان بین‏المللى براى نماینده مجلس، هلاکو رامبد

سابقه

وزارت خارجه تصویب نموده است که سفارت امتیاز میهمان بین‏المللى را به هلاکو رامبد، نماینده

مجلس اعطا کند. به هر حال، از زمانى که این اجازه دریافت شد، حزب مردم که آقاى رامبد رهبر آن در

مجلس است، به علت حمله شدید و منطقى حزب به بودجه 1965 دولت، که در آوریل به مجلس ارائه شده

بود، در ارتباط با شاه زیر سؤال قرار گرفت. حمله حزب از طریق رامبد مطرح گردید، ولى سخنران واقعى،

نماینده مجلس، عبداللّه‏ والا، بود.

براساس گزارش منبع کنترل شده، سخنان والا باعث شد که رئیس ساواک، نعمت‏اللّه‏ نصیرى، تعداد

زیادى از اعضاى حزب مردم را احضار و در مورد سوابق امر بررسى نماید؛ نصیرى ظاهرا مشکوک به

«دخالت خارجى» در نوشتن متن سخنرانى است. در سلام روز 21 مارس، شاه اشاره مشخص و مطمئنى

به دخالت خارجى در امور داخلى ایران نمود که بسیارى از اعضاى حزب مردم آن را به‏طور مستقیم اشاره

به سخنان والا مى‏دانند. چند روز بعد، نصیرى، رامبد را احضار و حزب مردم را متهم نمود که به یک

سفارت خارجى اجازه تهیه سخنرانى والا را داده‏اند. او به رامبد گفت که حزب باید یکى از چند راه زیر را

انتخاب نماید: (1) ثابت کند که اتهام فوق غیر حقیقى است ؛ (2) اعلام نماید که سخنان والا نظریه شخصى

خود بوده و او را از حزب اخراج نماید؛ یا (3) حزب را منحل کند.

حزب مردم این مورد را به دبیرکل، سناتور یحیى عدل، ارجاع نمود و او اظهار داشت که شاه در این

مورد با وى نیز با عصبانیت صحبت نموده بود و متحیر بود (عدل) که آیا بهتر نخواهد بود حزب را منحل

نمایند، زیرا ساواک اصرار دارد که از هر صحبت و نظریه‏اى که توسط حزب در مجلس یا در محافل

عمومى مطرح مى‏شود، برداشت سوء نماید.

متعاقبا گزارشى در این مورد توسط یک گروه کار اقلیت مجلس تهیه شد که توسط عدل به شاه داده

شده است. در گزارش قید شده که والا سخنرانى را با کمک وکیل سابق مجلس، کاظم جفرودى، که یک

مهندس ساختمان و مقاطعه‏کار مشهورى است، تهیه نموده است. شاه مجددا عصبانى شده و به عدل گفته

است که او و نصیرى مشترکا باید گزارشى در مورد وضعیت سخنرانى تهیه نمایند، ولى بعدا در یک ملاقات

خصوصى، عدل وضعیت را به طور مشروح توضیح داده (ما نمى‏دانیم این جزئیات چه بوده‏اند) که در نتیجه

آن شاه موافقت کرده است که حزب مردم به کار خود ادامه دهد، ولى اقلیت مجلس نباید درگیر هرگونه

فعالیت انتقادى در مجلس شوند که موجب تأخیر در امور اجرایى یا تحریک سایر نمایندگان مى‏گردند. در

17 آوریل، به هر حال نصیرى به نمایندگان حزب مردم هشدار داده که هر چند شاه رفتار سابق نمایندگان

حزب را بخشیده است، ولى او (نصیرى) تصمیم دارد از نزدیک فعالیت‏هاى آنها را تحت‏نظر بگیرد.

در آوریل متوجه شدیم (بعد از رو شدن مسائل فوق) که بسیارى از رابطین ما در حزب مردم از دیدن ما

اکراه داشتند. در رابطه با «دست خارجى» دخیل در ماجرا، ما فقط از محافل مجلس شنیده‏ایم که اعتقاد بر

این است که انگلیس‏ها مقصر شناخته شده‏اند.

بحث

همراه با وقایع مشروحه فوق این مسئله براى ما مطرح گردیده است که آیا به نفع ماست که در چنین

زمانى از رامبد براى یک بازدید افتخارى دعوت کنیم؟ تردیدى نیست که رژیم نسبت به «نفوذ خارجى»

حساس‏تر شده است. آخرین نشانه‏ها عبارتند از: (1) لزوم اطلاع قبلى براى خروج از تهران، (2) یک

یادداشت وزارت خارجه به کلیه سفارتخانه‏ها که تأکید نموده است دعوت‏هاى به خارج کشور باید از

طریق وزارت امورخارجه انجام شود، (3) شواهد نشان مى‏دهند که مأمورین دولت ایران به‏طور غیر

رسمى، اگر نه رسمى، توجیه شده‏اند که قبل از شرکت در میهمانى‏هاى خارجى مجوز لازم را کسب نمایند

و نظایر آن. هر چند کلیه این کنترل‏ها احتمالاً براى جلوگیرى از نفوذ روسیه (کمونیزم) و سایر قدرت‏هاى

مخالف است، روزنامه اطلاعات در 3 مى (براساس سیاست خارجى ایران) تذکر داد که دخالت خارجى از

هر طرفى که باشد اجازه داده نخواهد شد. بنابراین اگر، این امتیاز و پیشنهاد را به رامبد بدهیم با خط

مخالفت رژیم روبرو خواهیم شد، که احتمالاً از معیارهاى ما جهت انتخاب رهبران و رهبران بالقوه آگاه

است. همچنین با چنین کارى «بوسه مرگ» را به رامبد خواهیم داد. البته، به هر حال او آزاد خواهد بود پس

از آن که بطور خصوصى از او دعوت کردیم، آن را رد کند. از سوى دیگر، شاه به کرات حزب را بخشیده

است، لذا مخالفت شخصى وى با آنها قابل صرفنظر کردن است. سال گذشته ما رهبر گروه اکثریت حزب

ایران نوین را فرستادیم (منظور به ایالات متحده است. م)، لذا فرستادن رهبر اقلیت رسما تشکیل شده،

موجب انتقاد از ما نخواهد شد. به هر حال، واقعیت اصلى این است که حزب مردم توسط رژیم شکل گرفته

است، بنابراین اعزام یکى از رهبران آن به ایالات متحده واقعا نمى‏تواند که حرکت «غیر دوستانه‏اى» باشد.

علاوه بر این، رامبد ارتباط خوبى با وزارت دربار دارد و حتى در مدت سفر شاه به اروپا در 1964 با وى همراه بود. همچنین براى شاه چندان آسان نخواهد بود که با دعوت ما مخالفت کند، زیرا ما با این کار سعى

مى‏کنیم تمایل وى به نشان دادن این که یک حکومت پارلمانى واقعى در ایران برقرار است، را بپذیریم.

امتیازات ما عبارت خواهند بود از: (1) داشتن یک ایرانى با نفوذ (با توانایى سیاسى واقعى به‏عنوان

یک فرد و این که حتى کمى بیشتر آزادى سیاسى در ایران وجود دارد) که کشور خود و سیستم سیاسى آن

را به وى بشناسانیم، (2) به‏طور غیرمستقیم دولت ایران را تشویق به اعزام نمایندگى از دولت به ایالات

متحده کنیم که عضو حزب حاکم نباشند، (3) داشتن یک مورد عالى براى آزمایش که ببینیم تا چه حدى،

در یک زمان مناسب در آینده، مى‏توانیم میزان بیشترى از انتخاب سیاسى را در ایران تشویق کنیم، براى

نمونه در انتخابات سال 1967 مجلس. ممکن است ما را به دلیل دعوت رامبد ملامت نمایند، ولى این حتى

در بدترین شرایط باید به صورت یک گناه کوچک نگریسته شود.

پیشنهاد

سفارت رامبد را مطلع سازد که از وى دعوت شده است تا قبول نماید به‏عنوان بازدیدکننده افتخارى

بین‏المللى به ایالات متحده سفر نماید، و اینکه این دعوت مطابق روش‏هاى معمولى ما صورت گرفته

است.





از مجموعه اسناد بدست آمده از لانه جاسوسی در تهران – کتاب هشتم