اسناد محرمانه جنگ را بخوانید/ تبلیغات ضعیف برای یکی از بهترین کتابخانه‌های جنگ

در کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس بیش از ۸ هزار منبع وجود دارد و چندی پیش نیز از سوی وزارت اطلاعات، اسنادی محرمانه از جنگ تحمیلی در اختیار این کتابخانه قرار گرفت.

خبرگزاری فارس- رقیه عزیزی شیرکوهی: یکی از مهمترین بخش‌های موزه دفاع مقدس، کتابخانه تخصصی دفاع مقدس آن است که با هدف ایجاد جامع‌ترین کتابخانه تخصصی در حوزه دفاع مقدس و تأمین نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ارزشمند این دوران و همچنین ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در این حوزه بنیان گذاشته شده است.
با توجه به مدت زیادی که از آغاز فعالیت‌های ادبی در حوزه دفاع مقدس می‌گذشت، مهمترین مرحله ایجاد کتابخانه تخصصی موزه دفاع مقدس، مرحله مجموعه‌سازی آن بود، چرا که دسترسی و دستیابی به منابعی که در طول بیش از سه دهه، تألیف و منتشر شده‌اند، کاری بسیار دشوار و سنگین بوده و همتی عالی و انگیزه‌ای الهام گرفته از روحیه خستگی ناپذیر رزمندگان دوران دفاع مقدس را طلب می‌کرد.
کتابداران موزه دفاع مقدس با همین روحیه و در طول 2 سال، از طریق منابع و مراکز مرتبط مانند ناشران، نمایشگاه‌های کتاب، مراکز فروش کتاب و کتابخانه‌های شخصی موفق به شناسایی و تأمین بخش قابل توجهی از تألیفات شدند.
 
 
تأمین بخش مهم دیگری از آثار که به علت نایاب بودن، دسترسی به آنها ممکن نبود، فقط از طریق اهداء، توسط کتابخانه‌های دیگر امکان‌پذیر بود که خوشبختانه‌ با همکاری صمیمانه کتابخانه ملی ایران، کتابخانه ایثار و شهادت بنیاد شهید، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، کتابخانه پژوهشکده دفاع مقدس، کتابخانه نیروی زمینی ارتش و کتابخانه دافوس سپاه مقدور شد.
هم‌اکنون این کتابخانه که بر اساس استاندارد کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران سازماندهی شده و در اردیبهشت امسال فعالیت خود را آغاز کرده است، با مجموعه‌ای کم‌نظیر با حدود 12000 عنوان کتاب و آثار غیرکتابی، شامل کتاب‌‌های فارسی، لاتین و عربی، پایان‌نامه‌ها، اطلس‌های جنگ ایران و عراق، الواح فشرده، نشریات ادواری و آرشیو مجلات در این حوزه فعالیت می‌کند.
کتابخانه تخصصی موزه علاوه بر حوزه دفاع مقدس، محورهای موضوعی انقلاب، مقاومت و پایداری، جنگ، اسلام، تاریخ ایران و سیاست را نیز دربر می‌گیرد و در فضایی بالغ بر 700 متر مربع با یک سالن مطالعه، مخازن کتاب و آثار غیرکتابی و نیز بخش‌های فراهم‌آوری، پایان‌نامه‌ها، مرجع، نشریات، امانت و سالن‌های جانبی، آماده ارائه خدمات به اعضای هیأت علمی، دانشجویان، پژوهشگران و سایر مراجعان و علاقه‌مندان است.
منابع کتابخانه بر اساس رده‌بندی کنگره (LC) فهرست‌نویسی و سیستم قفسه‌بندی آن به صورت بسته اجرا شده است که اطلاعات کتاب‌شناختی و فهرست برگه و چکیده منابع آن از طریق نرم‌افزار کتابداری سیمرغ قابل بازیابی است.
 
 
کتابخانه جامع و تخصصی دفاع مقدس دارای بخش‌هایی نظیر «سالن مطالعه»، «مخازن کتاب و آثار غیرکتابی»، «بخش پایان‌نامه‌ها»، «بخش مرجع» و «بخش نشریات» است که «سالن مطالعه» با مساحت 500 متر مربع و ظرفیت 80 نفر دارای فضایی دلنشین و آرام است، که اعضا می‌توانند با امکان دسترسی به کتاب‌های مرجع، به منظور مطالعه منابع کتابخانه و نشریات از این سالن استفاده کنند.
در این سالن که مجهز به اینترنت بی‌سیم است، تجهیزات کافی به منظور استفاده از منابع دیداری _ شنیداری از جمله فیلم‌های ویدئویی، نوارهای صوتی و لوح‌های فشرده تأمین شده است.
«مخازن کتاب و آثار غیرکتابی» که در کنار سالن مطالعه واقع شده‌اند، دارای قفسه‌های ریلی الکترونیکی با ظرفیت 180 هزار جلد کتاب است و به منظور امنیت و حفظ منابع، به سیستم اعلان و اطفاء حریق 200 fm و سیستم تهویه هوای مخصوص مجهز شده‌اند. مخازن کتابخانه در حال حاضر با در اختیار داشتن حدود 12 هزار عنوان و 40 هزار نسخه کتاب و دیگر آثار غیرکتابی، آماده ارائه خدمات به اعضا و کاربران کتابخانه است.
به منظور بروزرسانی منابع کتابخانه، هر ساله عناوین جدیدی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های تخصصی دفاع مقدس و یا به طور مستقیم از ناشران کتاب‌های دفاع مقدس، تأ‌مین شده و به موجودی مخازن افزوده می‌شود.
از دیگر ویژگی‌های مهم مخازن کتابخانه، وجود اسناد و مدارک منحصر به فرد مربوط به دوران دفاع مقدس است که به صورت فیزیکی و دیجیتال نگهداری شده و قابل بهره‌برداری است.
مجموعه پایان‌‌نامه‌ها در حوزه دفاع مقدس در مخزن بسته کتابخانه نگهداری شده و اطلاعات آنها از طریق برنامه نرم‌افزاری کتابخانه قابل جست‌وجو و بازیابی است. هر ساله پایان‌نامه‌های نوشته شده در حوزه دفاع مقدس از طریق همکاری با دیگر سازمان‌ها و دانشگاه‌های مربوطه که در این حوزه فعالیت دارند، شناسایی و تهیه شده و به این بخش اضافه می‌شود.
کتاب‌های بخش مرجع در حال حاضر حدود 400 عنوان است که شامل دایرةالمعارف‌ها، لغت‌نامه‌ها، اطلس‌های جغرافیایی، کتاب‌شناسی‌ها، زندگی‌نامه‌ها، روزشمارها، راهنماها، نقشه‌ها و سایر کتاب‌های مرجع است که به منظور دسترسی آسان مراجعین و پژوهشگران در قفسه‌های بخش مرجع قرار داده شده است.
کتاب‌های مرجع امانت داده نمی‌شوند و فقط در سالن مطالعه کتابخانه قابل استفاده است که کتابداران مستقر در تالارها، راهنما و مشاور مراجعه‌کنندگان برای بهره‌برداری بهینه از منابع در امور تحقیق و پژوهش هستند.
کتابخانه جامع و تخصصی دفاع مقدس در بخش نشریات با بیش از 160 عنوان نشریه در حوزه دفاع مقدس که به صورت ماهانه و فصلی تهیه شده است و همچنین آرشیو نشریات دفاع مقدس که در گذشته منتشر می‌شدند، آماده ارائه خدمات به اعضای این کتابخانه است که باید گفت نشریات فقط در سالن مطالعه قابل استفاده بوده و امانت داده نمی‌شوند.
 
 
به مناسبت هفته دفاع مقدس به کتابخانه جامع و تخصصی دفاع مقدس رفته و با برخی از مسئولان این کتابخانه به گفت‌وگو پرداختیم که در ذیل از خاطرتان می‌گذرد:
* خلیل‌زاده: روزانه بیش از 600 نفر از باغ موزه دفاع مقدس بازدید می‌کنند
مریم خلیل‌زاده، موزه‌دار باغ موزه دفاع مقدس، بیان می‌کند: باغ موزه دفاع مقدس دارای 7 تالار است که به صورت مفهومی نشانگر رشادت‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان، جانبازان و شهیدان دوران هشت سال دفاع مقدس است.
وی اضافه می‌کند: به غیر از 7 تالار، تالارهای مجزا به نام تالار پروانه‌ها، معرفی کننده آثار حجمی متعلق به شهیدان و جانبازان در باغ موزه دفاع مقدس ساخته و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
خلیل‌زاده ادامه می‌دهد: بیش از 600 نفر روزانه از باغ موزه دفاع مقدس بازدید می‌کنند که مسئولان این باغ برای بازدید دانش‌آموزان، خانواده معظم شهدا و جانبازان تخفیفات ویژه‌ای در نظر گرفته شده است.
وی می‌افزاید: باغ موزه دفاع مقدس، راویان متخصص و آموزش دیده‌ای را برای توضیح بخش‌های مختلف باغ موزه دفاع مقدس به ویژه کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس در خدمت بازدیدکنندگان قرار داده است که دوره‌های آموزشی آنها حداقل 3 سال به طول انجامیده است حتی سالانه حدود 2 بار افراد علاقه‌مند به بازدید از مناطق جنگی را به راهیان نور اعزام می‌کند که به زودی زائرانی برای بازدید مناطق جنگی به غرب اعزام خواهند شد.
 
 
* ذبیحی: ارائه اسناد محرمانه جنگ تحمیلی توسط وزارت اطلاعات به این کتابخانه
زهرا ذبیحی، کارشناس مسئول کتابخانه تخصصی و مرجع دفاع مقدس، بیان می‌کند: مراجعه‌کنندگان این کتابخانه جزو کسانی هستند که به صورت تخصصی درباره دفاع مقدس تحقیق و یا کتاب می‌نویسند.
وی اضافه می‌کند: چندی پیش اسنادی محرمانه از سوی وزارت اطلاعات در اختیار کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس قرار گرفت که در گذشته طبق‌بندی شده بودند اما هنوز دسته‌بندی نشده‌اند و تعداد آنها هم زیاد است که موضوع آن هم به اسناد محرمانه‌ دوران جنگ مربوط می‌شود که در اختیار این کتابخانه قرار گرفته است.
ذبیحی ادامه می‌دهد: اسناد محرمانه جنگ تحمیلی که از سوی وزارت اطلاعات در اختیار کتابخانه جامع دفاع مقدس گرفته گرفته‌اند باید اسکن و نمایه‌سازی شوند و پس اسکن به صورت امانت تنها در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس قابل استفاده خواهد بود.
 
 
* تعداد اعضای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس اندک و تبلیغات برای آن هم ضعیف است
وی می‌افزاید: روزانه بیش از 5 نفر به این کتابخانه مراجعه و از منابع بی‌نظیر آن بهره‌مند می‌شوند اما به دلیل اینکه تبلیغات درباره این کتابخانه اندک بوده و به نوعی دیگر به دلیل اینکه این کتابخانه یک کتابخانه تخصصی و جامع به شمار می‌رود، تعداد مخاطبان آن بسیار کم است.
این کارشناس کتابداری در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا ناشران همانند کتابخانه ملی دو نسخه از آثار خود را به این کتابخانه ارسال می‌کنند، می‌گوید: یکسری از ناشران کتاب‌هایی که در این حوزه منتشر می‌کنند را برای کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس ارسال می‌کنند اما مسئولان این کتابخانه بعضی از کتاب‌ها و منابع مورد نیاز را خریداری می‌کنند.
وی اضافه می‌کند: به طور مثال، مجموعه 9 جلدی «جنگ تحمیلی دفاع در برابر تجاوز» که هر جلد آن با یک موضوعی چاپ شده است، جلد یک تا 5 آن نایاب است که چندی پیش توسط فردی به این کتابخانه اهداء شد، همچنین این کتابخانه دارای 8 هزار کتاب با موضوع ادبیات دفاع مقدس است.
* حاجی سلطانی: این کتابخانه از لحاظ منابع یکی از کتابخانه‌های بی‌بدیل در کشور است
وحید حاجی‌سلطانی یکی از اعضای کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس، می‌گوید: در این کتابخانه آثاری به مخاطبان ارائه و عرضه می‌شود که شاید در هیچ کتابخانه‌ای این اطلاع جامع و کاربردی وجود نداشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: چندی پیش در جست‌وجوی چندین کتاب درباره جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس بودم، که به هر کتابخانه و چی به بازار رفتم،‌ آنها را پیدا نکردم که با حضور در این کتابخانه منابع موجود را یافتم که باید گفت کتابخانه تخصصی دفاع مقدس از لحاظ منابع، مفاهیم و اصطلاحات هشت سال دفاع مقدس یکی از کتابخانه‌های بی‌بدیل در کشور است.
* بدرخانی: منابع موجود در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس، جامع و بی‌نظیر است
علی بدرخانی یکی دیگر از اعضای کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس درباره این کتابخانه، عنوان می‌کند: خوشبختانه آنقدر این کتابخانه از منابع خوب و جامع، غنی است که نمی‌توان معایبی برای آن درنظر گرفت به گونه‌ای که امکاناتی که در این کتابخانه درباره دفاع مقدس وجود دارد، بسیار گسترده و عظیم است.
وی می‌افزاید: در زمینه مباحث شیمیایی آنقدر کنوانسیون‌های مختلف جهانی وجود دارد که اگر بخواهیم درباره هر یک از این موضوعات تحقیق و پژوهش کنیم، مطالعه منابع بسیاری را می‌طلبد که خوشبختانه اکنون بسیاری از این منابع و کتاب‌های دفاع مقدس را می‌توان در این کتابخانه تهیه کرد.
* خالقی: وجود 450 عنوان کتاب در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در این کتابخانه
در ادامه با مرجان خالقی، کارشناس کتابداری که در کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس مشغول به فعالیت است به گفت‌وگو نشستیم، وی می‌گوید: نرم‌افزار تخصصی سیمرغ برای استفاده راحت از منابع برای اعضای این کتابخانه در نظر گرفته شده است که این نرم‌افزار تحت وب است که در آن کتاب‌های فارسی،‌ لاتین، کتاب‌های کودک و نوجوان، نشریات، نقشه‌ها و مقالاتی درباره دفاع مقدس برای اعضای این کتابخانه درنظر گرفته شده است.
وی اضافه می‌کند: در کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس 450 عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان وجود دارد که بیشتر نایاب و از جمله آثاری است که که از رده چاپ خارج شده‌اند.
* یوسفی: با ساخت بازی‌های رایانه‌ای در فضای کتابخانه، کودکان را به مطالعه کتاب علاقه‌مند کنیم
نگار یوسفی یکی دیگر از کتابداران کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس است که درباره این کتابخانه، عنوان می‌کند: معتقدم یکی از دلایلی که تعداد اعضای این کتابخانه اندک است، این بوده که میزان سرانه مطالعه مردم ایران بسیار پایین است.
وی اضافه می‌کند: کتابخانه آمریکا برای علاقه‌مند کردن کودکان و نوجوانان خود به کتاب‌ و کتابخانه اقدام به ساخت نرم‌افزار بازی کرده است که این نرم‌افزار در فضای کتابخانه به صورت مجازی ساخته شده که کودک و نوجوان برای یافت گنج مورد نظر از همه بخش‌های کتابخانه بازدید می‌کنند که این مهم باعث ایجاد انگیزه برای مشاهده کتابخانه از نزدیک برای این مخاطبان می‌شود.
یوسفی ادامه می‌دهد: باتبلیغات مناسب و ساخت بازی‌های رایانه‌ای و با پخش کاتالوگ و بروشور در کشور می‌توان مخاطبان را با سمت مطالعه و حضور در کتابخانه‌ها سوق داد.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا تاکنون مخاطبی به این کتابخانه مراجعه کرده است که کتابی در حوزه دفاع مقدس درخواست کند اما شما نداشته باشید، می‌افزاید: تاکنون هیچ موردی را به یاد ندارم که مراجعه‌کننده‌ای به کتابخانه جامع و تخصصی دفاع مقدس حضور یابد و منبع‌ای را درخواست کند و ما در این کتابخانه از آن منبع بی‌بهره باشیم.
 
 
* رضایی: اسناد محرمانه جنگ تحمیلی هنوز در این کتابخانه دسته‌بندی نشده‌اند
در ادامه با محمداسماعیلی رضایی، معاون فرهنگی هنری باغ موزه دفاع مقدس درباره ارائه اسنادی محرمانه جنگ تحمیلی از سوی وزارت اطلاعات به کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس و برنامه‌های آتی این کتابخانه برای پژوهشگران و محققان به گفت‌وگو نشستیم، وی بیان می‌کند: اسناد ارائه شده به این کتابخانه از طبقه‌بندی لازم خارج شده‌اند.
وی اضافه می‌کند: اسناد محرمانه و خیلی محرمانه چند سال یکبار از طبقه‌بندی خارج و در اختیار کتابخانه‌ها قرار می‌گیرند اما ما هنوز نتوانستیم کارهای پژوهشی این اسناد را انجام دهیم.
رضایی با بیان اینکه اسناد سال گذشته از سوی وزارت اطلاعات به کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس ارائه شده است، ادامه می‌دهد: این کتابخانه برای دسترسی آسان پژوهشگران و محققان به منابع موجود جنگ تحمیلی و هشت سال دفاع مقدس تأسیس و راه‌اندازی شده است.
* تعجب یک زن آمریکایی از حضور اقلیت‌های مختلف در جنگ تحمیلی
وی می‌افزاید: چندی پیش یک خانم آمریکایی به باغ موزه دفاع مقدس آمده بود که اصالتاً ایرانی اما در آمریکا به دنیا آمده بود و بزرگ شده این کشور بود و در دانشگاه کلمبیا در مقطع تحصیلی دکتری درس می‌خواند، این فرد تصور می‌کرد که فقط شیعه‌ها در جنگ ایران و عراق حضور یافته‌اند و به نوعی تنها افرادی که شیعه بودند توانسته‌اند از کیان کشور دفاع و در مقابل دشمن کشته شوند، اما وقتی گفتیم که هم اهل سنت، و هم اقلیت مذهبی و حتی کسانی که در کشورهایی نظیر آمریکا تحصیل کرده‌اند در مقابل عراق ایستادند، برای او بسیار جالب و غیر قابل تصور بود و می‌خواست برای هر یک از صحبت‌هایم، سندی ارائه دهم و در نهایت همه مثال‌هایم را مصور به این فرد معرفی کردم که برایش تعجب‌برانگیز بود.
* دسترسی محققان به پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه دفاع مقدس در آینده نزدیک
معاون فرهنگی هنری باغ موزه دفاع مقدس می‌گوید: تاکنون همه منابعی که در کشور درباره دفاع مقدس بوده را جمع‌‌آوری نکرده‌ایم یعنی یکسری کتاب‌هایی بوده که اوایل جنگ چاپ شده و تیراژ آن هم بیشتر از 500 جلد نبوده است، که در حال جمع‌آوری آنها هستیم.
وی اضافه می‌کند: اکنون به دلیل آنکه تعداد کتابخانه‌های جنگ به تعداد انگشتان دست هم نیست، احساس می‌کنیم که هنوز تکمیل نیستیم و در فکر تکمیل کردن منابع کتابخانه جامع و تخصصی دفاع مقدس هستیم.
* امکان تولید کتاب‌های مرجع در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس
رضایی ادامه می‌دهد: در تلاش هستیم تا پژوهش‌هایی که در حوزه دفاع مقدس صورت گرفته را از کتابخانه ملی و نیرو‌های مسلح جمع‌آوری و در اختیار پژوهشگران و محققان قرار دهیم، همچنین در نظر داریم در کتابخانه تخصصی دفاع مقدس مرجع‌سازی کنیم یعنی به تولید کتاب‌های مرجع در این مکان بپردازیم.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا ناشران آثار چاپی خود را در این حوزه همانند کتابخانه ملی ایران به این کتابخانه ارائه می‌دهند، می‌گوید: در حوزه ادبیات جنگ و هشت سال دفاع مقدس هم ناشران دولتی و هم ناشران خصوصی به تولید کتاب می‌پردازند که از آنها درخواست شده است که دو نسخه از آثار چاپ شده خود را به این کتابخانه ارسال کنند.
رضایی ادامه می‌دهد: با کلیه سازمان‌ها و نهادهایی که در حوزه دفاع مقدس فعالیت می‌کنند، مکاتباتی صورت گرفته است که آنها نیز آثاری که تولید می‌کنند را در اختیار ما قرار دهند حتی اگر مجله، ویژه‌نامه، سالنامه، ماهنامه و فصلنامه‌ای در این حوزه منتشر می‌کنند را در اختیار کتابخانه تخصصی و جامع دفاع مقدس قرار دهند.