از مجموعه 16 جلدی روزشمارهای 15 خرداد

بررسی و معرفی کتاب روزشمار 15 خرداد سال 1342

پیوند ادبیات دفاع مقدس با دانشگاه‌ها می‌تواند به تولیدات اثرگذار بیانجامد

جواد کامور بخشایش با تاکید بر تعامل فعالان حوزه دفاع مقدس با دانشگاه‌ها می‌گوید: ادبیاتی که با چاشنی علمی خود را سامان دهد و اثری را تولید کند، شکل آکادمیک به خود می‌گیرد و ممکن است اثرگذاری آن بیشتر باشد.

‌ کتاب «روزشمار 15 خرداد سال 1342» از مجموعه 16 جلدی روزشمارهای 15 خرداد است و شامل حوادث پاییز 1342 می‌شود، زمانی که 15 خرداد تمام شده و فتنه‌ها فروکش کرده، اما خفقان جدیدی بر جامعه حاکم است. اخبار این روزها از روزنامه‌ها و مدارک و اسناد موجود گردآوری و تدوین شده و در این اثر بازتاب پیدا کرده است. این اثر، یک جلد از مجموعه 16 جلدی است که دفتر ادبیات انقلاب اسلامی چند سالی است منتشر می‌کند و هدفش این است که حوادث مربوط به 15 خرداد سال 1342 دقیق و روشن و بر اساس اسناد متقن به جامعه ارائه شود.

 آنچه که در جلد دوم آن که جواد کامور بخشایش نسبت به تدوین آن اقدام کرده است می‌خوانیم، اتفاق‌هایی است که از تیر1341 تا 31 شهریور 41 را شامل می‌شود. شیوه کار بخشایش در این کتاب همچون جلد اول کتاب بدین شیوه است که روزشمار هر روز با عنوان‌ خبرهای همان روز آغاز می‌شود و سپس متن خبرها، وقایع آن روز را شرح می‌دهد. تمام متون کتاب پی‌نوشتی دارند که شامل نشانی منابع خبری آن اخبار است. نشانی منابع مطبوعاتی در پی‌نوشت‌ها کامل است، کتابنامه، و نمایه در آخر کتاب اضافه شده است.

در یک نگاه کلی می‌توان گفت که روزشمار 15 خرداد 1342 می‌خواهد فاصله بین دو حوزه اول عمومی و خاص را درباره انقلاب اسلامی و مردمی طی کند و البته در این مجال تنها به ذکر فهرست بعضی از اتفاق‌های روزهای فوق اشاره می‌شود. در ادامه گفت‌وگو با جواد کامور بخشایش، نویسنده کتاب «روزشمار 15 خرداد سال 1342»، پژوهشگر و استاد دانشگاه را می‌خوانید.

 چه شد که این سوژه را برای نگارش انتخاب کردید؟

دفتر ادبیات انقلاب اسلامی یک رسالت تاریخی دارد و آن نگارش تاریخ بر اساس اسناد و مدارک متقن و مستند است در این راستا طرحی سال‌ها پیش آغاز شد و آن این بود که باید بتوانیم حوادث و وقایع مربوط به واقعه 15 خرداد را بصورت روزشمار به نگارش دربیاوریم به این ترتیب این مجموعه آغاز بکار کرد و 16 جلد از این کتاب منتشر شده و دو جلد آخر در حال انتشار است. تاکنون دو جلد از این کتاب را به نگارش درآورده‌ام، جلد اول که نوشته‌ام مربوط به تابستان سال 1341 است و جلد بعدی که در مرحله چاپ هست مربوط به پاییز 1342 است.

 امروزه کتاب‌های دفاع مقدس یکی از مهمترین منابع شناختی مخاطبان نسل سوم انقلاب از دفاع مقدس هستند این آثار تا چه انداز سندیت دارد؟ آیا پرتعداد بودن آنها ضرورت دارد؟

نهادها و نویسنده‌های زیادی در حوزه دفاع مقدس فعالیت می‌کنند و به نظر می‌رسد که پرتعداد بودن آنها نه تنها ارزشمند است، بلکه مورد نیاز جامعه هستند و ما می‌توانیم به تعداد هریک از رزمنده‌ها، اسرا و آزاده‌ها کتاب داشته باشیم. با توجه به اینکه هریک از آثار اگر دقیق و درست و بر اساس استانداردها و معیارهای نگارش تدوین بشوند حتماً مفید و اثرگذار خواهد بود و در نشر ارزش‌های دفاع مقدس در جامعه مؤثرند.

 موضوع دیگر اینکه تمامی مؤسسات و نهادها در تلاش هستند که کاری که ارائه می‌شود علاوه بر اینکه جوهره ادبی خود را برای جذب مخاطب داشته باشد، اثری که تولید می‌شود به لحاظ تاریخی عاری از ایراد، تحریف و مشکل باشد. با همه این احوالات به هر حال آثاری منتشر می‌شود که شاید دقت کمتری در نشر، تولید و نحوه گرفتن مصاحبه‌ها اتفاق بیافتد، اما کلیت این است که هنوز برای ادبیات دفاع مقدس راه زیادی را در پیش رو داریم و این ادبیات را باید در عرصه‌های مختلف مثلاً هنر، سینما، کتاب و فضای مجازی بیشتر جاری و ساری کنیم و در این صورت جامعه ما از مشکلات و آسیب‌ها در امان خواهد بود. نویسنده‌های حوزه دفاع مقدس باید رسالتشان این باشد که کتاب‌های خوب با جوهره ادبی خوب و ماهیت مستند منتشر کنند.

بزرگترین ضرورت در حوزه ادبیات دفاع مقدس چیست؟ آیا حق مطلب درباره جنگ و دفاع مقدس ادا شده است؟

دو ضرورت در حوزه ادبیات دفاع مقدس وجود دارد، یکی اینکه ما به دنبال این هستیم که گذشته کشور را با نگارش آثار تاریخی به آیندگان منتقل کنیم، چون جزئی از هویت ماست یعنی بگوییم ایران اسلامی در دوره‌ای گرفتار رژیم بعثی شد و جوانان فداکاری کردند و در مقابل تجاوز ایستادند و این آثار باید در هویت تاریخی و حافظه تاریخی ایران باقی بماند.

 نکته دوم این است که ما در این آثار بدنبال تبیین و توضیح انسان معیار دفاع مقدس و انقلاب اسلامی هستیم، یعنی می‌خواهیم بدانیم انسان معیار در این آثار دفاع مقدس چه ویژگی‌هایی داشته و امروز جامعه ما چه بعدی از ابعاد مختلف این انسان طراز را می‌تواند در خود ایجاد کند و تکامل دهد و این انسان طراز در برخورد با مسائل شخصی و اجتماعی چگونه رفتار می‌کرده و می‌توان این الگوها را در جامعه ترویج کرد.

 هرچه در این زمینه کار کنیم در تعالی روحی جامعه تأثیر بیشتر خواهد گذاشت، چون معتقدم جبهه علاوه بر اینکه ماهیت ظاهری دفاع از میهن در برابر دشمن داشت، یک ماهیت معنوی هم داشت و مرکز تحول بود و انسان‌ها از بودن به شدن می‌رسیدند. باید حس میهن‌دوستی و حفاظت از میهن در برابر دشمن و دفاع از ارزش‌های جامعه اسلامی را در برابر تجاوز در جامعه ایجاد کنیم تا به دنبال آن بحث شهادت‌طلبی و ایثار پیش آید به این ترتیب جامعه از روح متعالی برخوردار می‌شود.

 تربیت شده‌های دفاع مقدس در حال حاضر در ادبیات مقاومت بین‌الملل دارند خود را نشان می‌دهند و این موضوع بیانگر این است که دفاع از ارزش‌ها به مرزها ارتباط ندارد و انسان هرجا احساس کند مظلومی مورد ظلم قرار گرفته این انگیزه باید وجد داشته باشد که به داد مظلوم برسد. همه این موارد باعث می‌شود که ما در حوزه تولید آثار خوب در عرصه ادبیات دفاع مقدس احساس دین کنیم که یکی از ضرورت‌های جامعه ماست.

 موضوعاتی که در این سال‌ها دستمایه کتاب‌های دفاع مقدس شده چقدر تغییر کرده؟

در عرصه ادبیات دفاع مقدس ساماندهی این موضوع یک ضرورت است و باید ببینیم که چه شاخه‌ها، ژانرها و بخش‌هایی از ادبیات ابتدا پرشمار درباره آنها تولید شده و چه ژانرهایی هنوز به آن مرحله کمی و کیفی نرسیده و این از ضرورت‌هایی است که باید مرکزی برای بررسی این مبانی وجود داشته باشد و بنظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین ضرورت‌ها ارتباط بیشتر پژوهشگاه‌ها و نهادهای پژوهشی در حوزه ادبیات دفاع مقدس با دانشجویان و دانشگاه‌هاست، یعنی اگر بخواهیم ادبیات دفاع مقدس را به مرتبه‌ای برسانیم که با ماهیت دینی بیشتری کار خود را ادامه دهد مستلزم این است که با دانشگاه‌ها ارتباط بگیریم و این عرصه را به دانشگاه منتقل کنیم و این اتفاق باعث می‌شود ماهیت معنوی دفاع مقدس خود بخود در جامعه دانشگاهی شدت بیشتری بخود بگیرد.

نکته قابل توجه این است که ادبیاتی که با چاشنی علمی خود را سامان دهد و اثری را تولید کند، شکل آکادمیک به خود می‌گیرد و ممکن است اثرگذاری آن بیشتر باشد. یکسری ژانرها در حوزه دفاع مقدس وجود دارند که هنوز به مرحله کمی و کیفی لازم نرسیده‌اند و هنوز تا رسیدن به قله ادبیات دفاع مقدس فاصله زیادی داریم و یک رمان خوب در زمینه دفاع مقدس جزء آرزوهای ماست، اما در بخش‌های مختلف مثل خاطره که از بخش‌های خوب دفاع مقدس است خیلی خوب پیش رفته‌ایم و اثرگذار بوده است.

 در پایان اگر بخواهید به آثار فاخر و یا نویسندگان شاخص ادبیات دفاع مقدس اشاره کنید از چه کسانی نام می‌برید؟

آخرین کتابی که در زمینه دفاع مقدس خوانده‌ام و بنظرم اثرگذار بوده، کتاب «در حسرت یک آغوش» است و توصیه می‌کنم جوانان این کتاب را بخوانند. این کتاب خاطرات همسر یک جانباز است و با توجه به اینکه من جزء داوران جشنواره سرخ‌نگاران بودم با خواندن این اثر احساس کردم ادبیات دفاع مقدس در حوزه خاطره واقعاً ترقی کرده و خواندن این کتاب را توصیه می‌کنم.